جای خالی صحت‌سنجی پیش‌بینی‌های هواشناسی
گروه اجتماعی
همه می‌دانیم که بعضی موضوعات چقدر دارای اهمیت است، این در مورد اطلاعات هواشناسی نیز صدق می‌کند؛ اطلاعاتی که می‌تواند به تصمیم‌گیری و تصمیم سازی‌های بهتر و مؤثرتر بینجامد و یا به افزایش سود و کاهش خسارت‌های ناشی از شرایط جوی کمک کند. ازاین‌رو برای عموم مردم در تنظیم زندگی روزمره خود و برای دولتمردان در مدیریت کلان کشور بسیار نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. اما درصورتی‌که این پیش‌بینی‌ها غلط از آب درآید، تبعات ناگواری به دنبال دارد. اگرچه هواشناسی ایران به گفته فعالان این حوزه از جایگاه مطلوبی در منطقه برخوردار است اما دستیابی به جایگاهی بالاتر در میان سازمان‌های مشابه جهانی مستلزم سرمایه‌گذاری است. همواره ازجمله گلایه‌های مدیران این سازمان، بودجه ناکافی بوده که در مقایسه با وظایف بسیار گسترده آن ناچیز است اما به‌تازگی پدر علم هواشناسی ایران، فارغ از کمی‌ها و کاستی‌های موجود، پیش‌بینی‌های این سازمان را نادرست خوانده است. استاد حسین اردکانی، اظهارات یکی از مدیران هواشناسی که در آغاز سال، از وقوع خشکسالی بی‌سابقه خبر داده را عجیب می‌داند، درحالی‌که معتقد است، مستندات و آمارها چنین چیزی را اثبات نمی‌کند. او حتی در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم، آمادگی خود را برای «مناظره» با مدیران سازمان هواشناسی اعلام کرده است.
واکاوی دقیق‌تر ابعاد این ماجرا موجب شد تا «رسالت» نیز به سراغ استاد اردکانی برود، فردی که بیش از ۶۰ سال در حوزه هواشناسی، سابقه فعالیت مدیریتی دارد. در ادامه نیز با صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا گفت‌وگو کرده‌ایم، تا بهتر بتوانیم از کم و کیف پیش‌بینی‌های هواشناسی مطلع شویم.
پیش‌بینی خشکسالی بی‌سابقه، مردود است
استاد «حسین اردکانی» از ناآگاهی مدیریت حاکم بر سازمان هواشناسی انتقاد کرده و می‌گوید: «یکی از مدیران این سازمان فروردین‌ماه پیش‌بینی کرد که با سال بسیار خشکی روبه‌رو هستیم و حتی اعلام شد کشور درگیر خشکسالی بی‌سابقه در ۵۲ سال اخیر است و یا پیش‌بینی شد که تابستان امسال بسیار گرم و سوزان است، درصورتی‌که آمارها نشان می‌دهد این‌طور نیست و این پیش‌بینی‌ها از اساس مردود است. اگر به آمارها نگاه کنید، میانگین بارندگی ما نرمال بوده و حتی اگر میزان بارش‌ها در اسفندماه نیز خوب باشد، آنگاه می‌توانیم بگوییم سالی فرانرمال بوده، بنابراین چگونه ممکن است با خشکسالی بی‌سابقه در ۵۲ سال گذشته روبه‌رو باشیم؟ متأسفانه سازمان هواشناسی مشاهده کرده است که بهار امسال باکم بارشی مواجه‌ایم، بنابراین تصور کرده این وضعیت به همین ترتیب ادامه می‌یابد! ازاین‌رو گفتند سال ۱۴۰۰ با خشکسالی بسیار شدیدی دست‌به‌گریبانیم، درحالی‌که این مسئله صحیح نیست و پیش‌بینی‌های غلط باعث می‌شود تا دولت آمادگی لازم را برای مواجهه با بحران‌ها و سیلاب‌های احتمالی نداشته باشد و طبعا خسارت‌های بسیاری را به دنبال دارد. از طرفی تابستان‌ها در اهواز یا آبادان، دمای هوا ۵۴ درجه سانتی‌گراد است، درحالی‌که امسال از ۵۰ درجه هم بالاتر نرفته و یا در تهران سال‌هاست، دمای هوا ۴۴ درجه است درشرایطی که تابستان امسال از ۴۰ تا ۴۱ بالا نرفته و حتی پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت نیز صحیح نبوده است. در دی و بهمن‌ماه نیز بارش‌ها خوب بوده و حتی سیل فراوانی در جنوب به وقوع پیوست. تعبیرم از اسفندماه نیز «دیوانه» است و پیش‌بینی کرده‌ام که بارندگی در آخرین ماه سال نیز خوب است، لقب دیوانه را از این نظر عنوان کردم که گاهی با هجوم هوای گرم و گاه سرد مواجه ایم و هشدارهایی به کشاورزان دادم تا مراقب باشند. این مسئله شایعه نیست و در کشورهای انگلیسی‌زبان، عبارت اسفند دیوانه بسیار به‌کاربرده می‌شود و نمایانگر غیرمعمول بودن است، لذا این عبارت را مطرح کردم تا بگویم اسفندماه گاه با بارندگی و گاه با هوای گرم و یا سرد غیرمعمول همراه است، بنابراین آن حالت یکنواختی را ندارد.»
سازمان هواشناسی نیازمند تحول
پدر علم هواشناسی ایران معتقد است، این موارد به‌روشنی گویاست که سازمان هواشناسی توانایی یک سال پیش‌بینی را ندارد و تعجب می‌کنم که اظهارات به‌شدت یأس آوری از سوی سازمان مطرح می‌شود. تصور می‌کنم که مدیریت این سازمان خوب نیست. به همین علت تمامی خطاها در پیش‌بینی را به نداشتن تشکیلات و امکانات مرتبط می‌دانند، درصورتی‌که اگر مدیریت خوبی حاکم باشد، می‌توانیم با تمام اطلاعاتی که از دنیا می‌گیریم، پیش‌بینی‌های دقیقی را برای کوتاه‌مدت و میان‌مدت و بلندمدت داشته باشیم، بنابراین باید یکسری تغییرات و تحولات در این سازمان اتفاق بیفتد.
مدیریت‌های ضعیف و ریل‌گذاری‌های اشتباه
استاد اردکانی با اشاره به اینکه صنعت هواشناسی در دنیا رو به ترقی است، می‌گوید: «ما می‌توانیم در این حوزه پیشرفت کنیم، اما برای تحقق این امر نیازمند ریل‌گذاری صحیحی هستیم اما از ۲۰ سال پیش به این‌سو، آن ریل‌گذاری صحیح علمی اتفاق نیفتاده، به‌ویژه در ۱۰ سال گذشته، مدیریت‌ها ضعیف بوده و ازاین‌رو بر مواردی تمرکز شده که غیرضروری بوده است، به‌عنوان‌مثال، اطلاعات سطوح بالای جو، برای ما بسیار اهمیت دارد و در حدود ۳۰ سال پیش عنوان کردم، طبق استانداردهای جهانی، هر ۳۰۰ کیلومتر به ۳۰۰ کیلومتر باید یک ایستگاه جو بالا داشته باشیم که بُعد سوم اتمسفر تا به فرض مثال، ارتفاع ۴۰ کیلومتری بالای سطح آن را به ما نشان بدهد. بنابراین برای استاندارد بودن به ۲۶ ایستگاه جو بالا نیاز داریم. این ایستگاه را برخی از کشورهای مترقی جهان، چهار نوبته انجام می‌دهند. یعنی هر ۶ ساعت به ۶ ساعت اطلاعات را می‌گیرند. اما به دلیل اینکه ایستگاه‌ها بسیار پرهزینه است و نیازمند پرسنل متخصص است، معمولا عنوان می‌شود، دو نوبت در روز کفایت می‌کند، اما اغلب کشورها چهار نوبته انجام می‌دهند. این درحالی است که ما همان دو نوبته را هم انجام نمی‌دهیم و با ۱۰ تا ۱۲ ایستگاه یک نوبته کار می‌کنیم! گفته می‌شود این ایستگاه‌ها گران است اما می‌توانستند از ۲۰ سال پیش، سالانه یک ایستگاه را جزء برنامه خود بگذارند، در این صورت تمام ایستگاه‌های سطوح بالا تکمیل می‌شد. معلوم است که به‌یک‌باره نمی‌توان تکمیل۱۰ ایستگاه را در یک سال هدف‌گذاری کرد و دولت بودجه لازم و امکان آن را ندارد. اما اگر مدیریت صحیح و دید خوبی داشته باشیم، می‌توانیم سالانه یک ایستگاه جو بالا را ایجاد کنیم. سال‌هایی که در سازمان هواشناسی فعالیت می‌کردم، اطلاعات سطوح بالا را به‌طور کامل داشتم. ولی درحال حاضر اطلاعاتی ندارند و نمی‌دانند چه پارامترهای مهمی از اطلاعات سطوح بالا برای پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت دریافت می‌شود، طبیعتا وقتی این اطلاعات را نداشته باشند، نمی‌توانند آن‌طور که بایدوشاید پیش‌بینی کنند. مثال دیگر این است که گفته می‌شود ما حدود ۷ یا ۸ رادار هواشناسی داریم، حال‌آنکه در آمریکا، تمام مناطق آن‌ها هر ۲۵۰ کیلومتر به ۲۵۰ کیلومتر، رادار هواشناسی وجود دارد و در برخی مناطق کوهستانی، حتی ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلومتری این رادارها قرار دارد، بنابراین تمام این اطلاعات راداری با ماهواره یکنواخت شده و روی‌هم می‌افتد و درنتیجه تمام پدیده‌های مخرب، قابل پیش‌بینی است؛ اگر یک پیش‌بینی برای وضع جوی خطرناک باشد، برای تمام منطقه اعلام‌خطر می‌کنند. ما در کشورمان اگرچه ماهواره می‌گیریم اما نمی‌توانیم خوب تفسیر کنیم و چند رادار باقیمت‌های گزاف تهیه‌شده ولی بعضی از این رادارها کار نمی‌کند، لذا اطلاعاتی که باید با یکدیگر منطبق شده و به‌صورت کوتاه‌مدت پیش‌بینی کرد را در اختیار نداریم. شنیده‌ام یکی از مدیران اعلام کرده است در سیستان و بلوچستان و در جنوب خراسان و غیره رادار نداریم، درحالی‌که می‌توانستند این رادارها را بگذارند اما در حال حاضر که ندارند، اطلاعات سطوح بالا می‌تواند کار این رادارها را نیز انجام دهد. برای پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت می‌توان با استفاده از اطلاعات سطوح بالا، به‌طور کامل پدیده‌های خطرناک را پیش‌بینی کرد. اکنون اطلاعات فراوانی را سازمان پیش‌بینی جهانی به‌صورت رایگان در اختیار دولت‌ها گذاشته و می‌توانند از این اطلاعات خام استفاده کرده و آن‌ها را پردازش کنند و با پردازش صحیح، پیش‌بینی‌های صحیح‌تری را انجام دهند. ما از نیروی انسانی متخصص و ظرفیت و توان خوبی در سازمان هواشناسی برخوردار هستیم، اما مدیرانی که در رأس این سازمان فعالیت کرده‌اند، از ظرفیت‌ها به‌خوبی بهره نبرده‌اند.»
از نظر بارش در مضیقه نیستیم
استاد اردکانی به وقوع سیلاب‌های جنوب کشور اشاره‌کرده و می‌گوید: «یک هفته تا ۱۰ روز پیش از وقوع این اتفاق، مسیر را دنبال و رصد کردم و اطلاع دادم که چنین وضعیتی رخ می‌دهد و این ساختار مخصوص جو بود که نشان داد دچار خشکسالی شدید نیستیم، در قسمت‌های شمالی کشور هم، شاهد بارندگی‌های خوبی بوده‌ایم. ماهواره‌ها در قسمت شمال غرب و کوهستان‌ها نشان می‌دهد بر روی بیشتر کوه‌های ما برف خوبی نشسته و این یعنی ازنظر بارش در مضیقه نیستیم.» این پیشکسوت علم هواشناسی، در پاسخ به اینکه چقدر پیش‌بینی‌ها با خطا همراه است، می‌گوید: «پیش‌بینی‌های امروز در دنیا بر مبنای معادلات حرکت است، معادلاتی که شامل پارامترهای فیزیکی است و این پارامترها، دربردارنده بسیاری از مسائل ازجمله دما، درجه حرارت، رطوبت، باد و غیره است و این معادلات را امروز سوپرکامپیوترها در جهان حل می‌کنند. سال ۱۳۴۰به‌عنوان رئیس سازمان پیش‌بینی هوای ایران، فاقد این اطلاعات بودم و از طرفی سوپرکامپیوتری نداشتیم تا معادلات را حل کند. بنابراین براساس آن روش قراردادی که در دنیا بود، پیش‌بینی‌ها تا ۷۲ ساعت اعلام می‌شد. آن موقع هیچ‌گاه این اطلاعات به‌صورت مدلی و یا عددی، ران نمی‌شد. اما در حال حاضر به‌وسیله سوپرکامپیوترها در دو مرکز دنیا، تمام اطلاعات نیمکره شمالی چه در سطح زمین و چه در سطوح بالاگرفته می‌شود و اطلاعات ۱۲ ساعت به ۱۲ ساعت در سطح نیمکره شمالی، وارد سوپرکامپیوتر می‌شود و توسط آن، معادلات برای چند روز آینده، حرکت سیستم‌ها را نشان می‌دهد. یعنی در حال حاضر می‌دانم که به‌عنوان‌مثال تا یک هفته دیگر این سیستم‌های جمعی در تمام نیمکره شمالی چگونه حرکت می‌کنند. این سیستم‌ها را با علمی که دارم می‌توانم تفسیر کنم و اطلاع دارم در این هفته، دو سیستم وارد ایران می‌شود و در اواسط و اواخر هفته بارندگی داریم. چون حرکت این سیستم‌ها را دیده‌ام و تمام نیمکره شمالی را رصد می‌کنم، ازاین‌رو می‌توانم پیش‌بینی لازم را با آن علمی که دارم انجام دهم. برای پیش‌بینی‌های لحظه‌ای این مشکل است و به‌عنوان‌مثال می‌بینید که طوفانی در یک‌لحظه می‌آید اما در حد چند دقیقه، عمل کرده و مخرب است و برای این پیش‌بینی‌ها از مدل‌های دیگری استفاده می‌شود و می‌توان برمبنای همان اطلاعاتی که پخش می‌شود، اطلاعات را پردازش کرد و پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدتی که به این صورت است را انجام داد.»
میزان صحت پیش‌بینی‌ها در جهان
استاد اردکانی بابیان اینکه ما هم به رادار، هم به ماهواره و اطلاعات خام دسترسی داریم و اتفاقات لحظه‌ای خطرناک برمبنای علم جدید دنیا، قابل پیش‌بینی است، عنوان می‌کند: « حتی طوفان‌های لحظه‌ای در آمریکا پیش‌بینی می‌شود، بنابراین اعلام‌خطر کرده و تمهیدات لازم اندیشیده می‌شود. پیش‌بینی‌ها در وسعت‌های مختلف عمل می‌کند اما گاهی غلط از آب درمی‌آید، به خاطر اینکه اتمسفر، حالتی دارد که اگر یکی از پارامترها به علتی تغییر کند، بر روی تمام پارامترهای دیگر اثر می‌گذارد و در این حالت خاص، پیش‌بینی‌ها نمی‌تواند کاملا صحیح باشد. اما در حال حاضر پیش‌بینی‌های سه‌روزه در دنیا، ۹۰ تا ۹۵ درصد، و پیش‌بینی‌های یک‌هفته‌ای، ۸۵ تا ۹۰ درصد و پیش‌بینی‌های ۱۵ روزه، ۷۵ تا ۸۰ درصد صحت دارد. چنانچه از این میزان بگذرد، زمان زیاد می‌شود و آن پارامترها تغییر می‌کند و سوپرکامپیوترها در دنیا برای یک ماه پیش‌بینی ارائه می‌دهند و لحظه‌به‌لحظه و ۲۴ ساعت به ۲۴ ساعت، حرکت تمام این سیستم‌های جوی در نیمکره شمالی را پیدا می‌کنند، منتها در زمان کوتاه، خطا کمتر است و وقتی زمان به ۵ تا یک هفته می‌رسد، احتمال خطا بیشتر می‌شود، برای آنکه پارامترها تغییر می‌کند و صحت بالای پیش‌بینی‌ها راکمی پایین می‌آورد. البته هر ۱۲ ساعت به ۱۲ ساعت اطلاعات گرفته‌شده و ران و آپدیت می‌شود، بنابراین اگر ما به‌طور دقیق و مرتب تمامی این موارد و پارامترهای پیش‌بینی‌شده را رصد کنیم، آنگاه می‌توانیم در صورت تغییر پیش‌بینی‌ها، آن‌ها را تصحیح و آپدیت کنیم.»
بزرگ‌ترین مراکز دنیا هم خطا دارند
اما پاسخ صادق ضیائیان- رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا به نقدهای استاد اردکانی این است که «باید مشخص شود اظهارات ایشان برمبنای چه مستنداتی و برای چه بازه زمانی است، چون در حال حاضر سخنان ایشان مبهم است». ضیائیان می‌گوید: « پیش‌بینی‌هایمان را چه فصلی و چه کوتاه‌مدت در قالب یکسری بولتن‌ها و داکیومنت های مشخص و مدون اعلام می‌کنیم و همه این‌ها بر روی سایت ما قرار دارد، بنابراین پاسخ دادن به یکسری اظهاراتی که صرفا کلی‌گویی است، ممکن نیست. از سوی دیگر، پیش‌بینی‌ها را معمولا روی سال زراعی انجام می‌دهیم که از ابتدای مهر تا انتهای شهریورماه است. اگر مسئلهای درباب خشکسالی گفته‌شده، در مورد سال زراعی گذشته است. یعنی از مهرماه تا شهریورماه سال گذشته که دقیقا هم این اتفاق افتاد و یک خشکسالی کم‌سابقه‌ای را در کشور شاهد بودیم و با کاهش بسیار شدید بارش در کشور همراه بود. برای فصل پاییز هم ما کم‌بارشی را اعلام کردیم که این پیش‌بینی هم درست بود. برای زمستان نیز پیش‌بینی‌مان، نرمال تا بیش از نرمال بوده که این هم اتفاق افتاده است. حداقل در یک سال گذشته هیچ‌کدام از پیش‌بینی‌های فصلی غلط نبوده و تمام بولتن‌ها موجود است. در حال حاضر تناقضی بین پیش‌بینی‌هایی که حداقل در دو سال گذشته انجام دادیم با آنچه رخ‌داده، وجود ندارد. ولی به‌طورکلی پیش‌بینی یک امر احتمالاتی است. هیچ‌گاه کسی نمی‌تواند مدعی شود که صد درصد پیش‌بینی‌هایش درست است و این در هیچ کجای دنیا ممکن نیست. حتی بزرگ‌ترین مراکز دنیا نیز خطادارند و طبیعتا ما هم خطاداریم ولی هرگونه نقدی باید همراه با مدارک و مستندات باشد.» ضیائیان با تأکید بر اینکه باید ایستگاه‌های هواشناسی تکمیل شود، عنوان می‌کند: «در کشور پهناور ما، اقلیم بسیار متفاوتی وجود دارد و نیازمندی به ایستگاه‌ها متفاوت است. برخی از مناطق، پوشش ایستگاهی خوبی دارند و بعضی مناطق پوشش خوبی ندارند.» او با اشاره به میزان صحت پیش‌بینی‌ها در ایران عنوان می‌کند: «اگر کوتاه‌مدت باشد حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد و اگر بلندمدت باشد در حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد صحت دارد. اگر بخواهیم به کشورهای توسعه‌یافته نزدیک شویم، باید تجهیزات و امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و پردازشی افزایش یابد. البته در مقایسه با کشورهای درحال‌توسعه وضعیت بسیار خوبی داریم ولی نسبت به کشورهای توسعه‌یافته و اروپایی وضعیتمان خوب نیست.»
هواشناسی
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.