توقف چرخه بازتولید خشونت
گروه اجتماعی
آنچه می تواند سلامت روانی و اجتماعی جامعه را تهدید کند؛ خشونت و از جمله خشونت خانگی است. اختلافات فرهنگی و اجتماعی نسل ها بیش از گذشته تشدید شده است؛ انتظارات طرفین نامشخص و نظام هنجاری والدین با فرزندان متمایز است. اختلافات فرهنگی و اجتماعی نسل ها باعث می شود ، والدین و فرزندان هریک اعتقادات و تفکرات فردی خود را برتر تلقی کنند و این ضدیت با خشونت و پرخاشگری در خانواده همراه می شود.
امروزه انتظار افراد خانواده از نقش یکدیگر تغییر کرده است. اگر در خانواده طرفین نتوانند انتظارات یکدیگر را برآورده سازند، ناسازگاری پدید می آید. افراد در برابر این ناسازگاری ها یا انتظارات خود را سرکوب می کنند، یا با توسل به شیوه های مختلف در مورد برآورده ساختن انتظارات خود بر می آیند
یا تا حدودی از انتظارات خود کاسته و به تفاهم دست می یابند و یا با زور و خشونت دیگری را مجبور به برآورده ساختن انتظارات خود می کنند.
برداشت غلط از آداب ورسوم و سنت ها یکی دیگر از عوامل بروز خشونت است و کمبود اطلاعات و آموزش در نواحی بسیاری که چنین عملکردهایی در آنها حکمفرماست و عدم برخورد با این مسئله، بعضا سلامتی زنان و کودکان را به خطر می اندازد.
لایحه حفظ کرامت و حمایت از زنان با فوریت در دستور کار مجلس
موضوع خشونتهای خانگی و مصادیق آن مربوط به یک نقطه جغرافیایی مشخص نیست بلکه در تمامی نقاط جهان مصداق دارد و گاه سطح خشونت به حدی بالاست که منجر به وقوع قتلهای ناموسی میان والدین و فرزندان یا میان زوجین میشود و احساسات عمومی را جریحهدار می کند. اخیرا نیز قتل فجیع زن جوانی به دست همسرش در اهواز خبرساز شده، در فیلم منتشر شده در فضای مجازی، همسر این زن پس از قتل او، سر بریدهاش را در شهر گرداند. پیش تر نیز قتل رومینا اشرفی، دختر ۱۴ ساله تالشی که به دست پدرش با داس سرش بریده شد و یا قتل بابک خرمدین، کارگردانی که به دست والدین کهنسالش کشته شد، تشویش اذهان عمومی را در پی داشته و باری دیگر اهمیت نقش قوانین بازدارنده را یادآوری می کند.
معاون رئیس جمهور در امور زنان به ماجرای قتل زن جوان اهوازی، به صورت جدی ورود کرده است. انسیه خزعلی تأکید کرده که لایحه حفظ کرامت و حمایت از زنان، پس از رفع نواقص و تنظیم سندهای پشتیبان، با فوریت در دستور کار مجلس است. او در تويیت خود افزوده، قوه قضائیه مصمم است، اشد مجازات را طبق قانون برای قاتل و همدست او اعمال نماید. او در توییت دیگری خاطرنشان کرده است که یکی چون شهید حججی بابت حفاظت از ناموس سر می دهد و دیگری به نام ناموس داعش وار جنایت میکند. خزعلی ضمن تأکید بر اینکه معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، به جد پیگیر تصویب قانون و اجرا از مجلس و قوه قضائیه خواهد بود، نوشته است: «با اینکه بسیاری از ناهنجاریهای رفتاری مرتبط با زنان ریشه در کاستی های فرهنگی دارد اما نمیتوان از نقش قوانین بازدارنده در کاهش این آسیب هاغفلت کرد. جامعه زنان؛ خواستار اقدام عاجل مجلس در ترمیم بخشی از خلأهای قانونی به موازات تلاش متولیان فرهنگی برای ارتقا سطح فرهنگ عمومی است.»
غیرت یکی از کمالات انسان است
اعضای هیئت رئیسه فراکسیون زنان و خانواده مجلس شورای اسلامی نیز به این موضوع واکنش نشان داده اند.
فاطمه قاسم پور- نماینده مردم تهران و رئیس فراکسیون زنان و خانواده مجلس شورای اسلامی در توییتی عنوان کرده است: برای عده ای در برخی بافتهای فرهنگی کشور، غیرت با مصادیق غلطی ملازمه پیدا کرده، مبلغان دینی و دستگاه های تبلیغی و همچنین کنشگرانی که در این فضاها فعالیت میکنند، بایستی این مصادیق غلط را تبیین کنند تا مفهوم درست غیرت مردانه جایگزین شود. باید مسئولانه به فکر اصلاح خطاهای فاحش فرهنگی باشیم.»
گفته می شود، غیرت اثری فطری است و نه یک خصوصیت زنانه و یا مردانه، غیرت یکی از کمالات انسان است، معمولا اولین واژههایی که با شنیدن غیرت به ذهن میرسد «ناموس» و«حریم خانواده»است در حالی که به اعتقاد گوهر یسنا انزانی- روانشناس، غیرت ابعاد وسیعتری دارد و فرد غیور کسی است که به هرگونه تعرض دیگران نسبت به حریم خصوصی خود واکنش نشان دهد.
غیرت حساسیتی مثبت و احساس مسئولیت سازنده است و از منظر روانشناختی غیرت به معنای اظهار نگرانی نسبت به تصرف مال یا همسر یا ملک توسط دیگران، حسی درونی نشئت گرفته از عواطف و احساسات و واکنشی طبیعی در برابر دخالتهای نابجای دیگران است و گوهر یسنا انزانی، درباره بروز قتلهای ناموسی با سوءاستفاده از عنوان«غیرت»عنوان می کند: «ریشه چنین قتلهایی را میتوان در فرهنگی جستجو کرد که غیرت را جزء صفات مثبت و بیغیرتی را چنان داغ اجتماعی برمی شمرد که مرد برای فرار از این بیغیرتی چنین واکنشهای غیر معقول غیرتمندانه را از خود بروز میدهد.»
تعبیر در ست این روانشناس آن است که نباید از واژهها استفاده نابهنجار و نادرست کنیم و نباید غیرت را با تعصب نا بجا اشتباه گرفت. در بسیاری از مواقع افرادی که دچار اختلال شخصیت بدبینی یا پارانویید هستند نیز از رفتارهای خود تحت عنوان تعصب یا غیرت یاد میکنند از این رو تعابیر درست از واژگان اهمیت بالایی دارد. در حال حاضر زنان این فرصت را پیدا کردهاند تا در بیرون از خانه مشغول به کار شوند و با این تغییر شرایط به نظر می رسد دگرگونیهای بنیادیتری در نظام ارزشهای سنتی و پایگاه اجتماعی زن و مرد ایجاد میشود و اثرات متفاوتی را بر خانواده و سلامت زن بر جای میگذارد.
از این رو، فاطمه قاسم پور- نماینده مردم تهران در تويیت دیگری نوشته است: «بررسی نهایی لایحه حمایت از زنان در برابر خشونت در کمیته تخصصی به پایان رسیده و بعد از بررسی بودجه ۱۴۰۱، با توجه به تصویب فوریت لایحه در مجلس، بدون نوبت در کمیسیون اجتماعی و صحن مجلس بررسی خواهد شد.»
همچنین فاطمه رحمانی عضو هیئت رئیسه فراکسیون زنان و خانواده مجلس هم در تويیتر خود، تصریح کرده است که ارتکاب جنایت هولناک و رفتار داعش گونه قاتل اهوازی نسبت به همسرش را نمی توان با هیچ قانونی عقوبت کرد. این فاجعه نشان داد در موضوع حمایت از زنان کم کاری های عمیق و جدی وجود دارد و صرف وضع قوانین موجب پیشگیری نخواهد شد. گرچه تصویب لایحه حمایت از زنان در برابر خشونت اولویت کمیسیون اجتماعی مجلس است.
واقعیت آن است که مشکلات زنان و خانوادهها همواره تکثیر شده و از شکلی به شکل دیگر تغییر کرده، اما چرا باید اینگونه باشد؟
توران ولی مراد- از فعالان شناخته شده حوزه زنان و خانواده که خود این عبارت را بر زبان می آورد، معتقد است: اگر به دنبال راهبرد، مدیریت و رفع مشکلات حقوق زنان و خانواده هستیم، باید به حوزه برنامه ریزی، مدیریتی و اجرایی کشور و اجرای قوانین فعلی بپردازیم. از سال ۶۷ که شورای اجتماعی زنان پیشنهاد داده و متعاقب آن مصوب شد تاکنون که
۳۰ سال از داشتن تشکیلاتی به اسم امور زنان و خانواده ریاست جمهوری میگذرد، هنوز مشکلات زنان و خانوادهها بر زمین است و بلکه تکثیر میشود و از شکلی به شکل دیگر تغییر میکند.
جریانی که فقط خشونت توسط مردان را پررنگ میکند
مدیر شورای همکاری های زنان تأکید می کند، مشکل اصلی آن است که مسئولان حوزه زنان در دولتها و مجالس، از جامعه عقب هستند یعنی رفع مشکلات زنان و خانواده دغدغههای اصلی آنان نیست. یا این حوزه به صورت کاملا رها شده یا به طرح موضوعات جناحی میپردازند. یک لایحه که از سوی دولت به مجلس رفته و تصویب شده باشد که مشکلات را رفع کند نداریم، تنها لایحه خشونت علیه زنان بوده که آن هم دارای نواقص فراوانی است.
البته ولی مراد بر این مسئله هم اذعان دارد که وقوع قتلهای خانگی که اخیرا در کشور و در خانواده مطرح شده، فقط توسط مردان انجام نمیگیرد ولی یک جریان فکری فقط خشونت توسط مردان را پررنگ میکند و این خودش عاملی است که واقعیت صحیح دیده نشود و آسیبزننده است. این فعال حوزه زنان بر باورهای غلط و قومیتی در کشور هم تأکید دارد: «به طور کلی، نظام باید به این مسئله ورود کند که متأسفانه هیچکس در این زمینه کاری انجام نمیدهد. علاوه بر این، قوه قضائیه نیز در حوزه زنان مسئول مشخص پاسخگویی را مشخص نکرده و وظیفه نظارت بر حسن اجرای قوانین در حوزه زنان و خانواده را عملی نکرده است. انتظار میرود این امر در دوره کنونی محقق شود.»
موضوع دیگری که حائز اهمیت بوده آن است که در کشور ما موضوع خانوادهمحوری جریان دارد و به همین دلیل ولی مراد می گوید: در خشونتهای خانگی باید خانواده را محور قرار دهیم و آن را تبدیل به محل امن کنیم.
بخشی از خشونتهای خانگی و تنش هایی که در خانواده رخ می دهد، به علت مسائل فرهنگی است. بخش دیگر نیز عوامل فردی و روانشناختی هستند كه می تواند قسمت پر رنگ موضوع باشد. یكی از دلایل عمده این است كه معمولا مهارت های ارتباطی خیلی قوی میان برخی زنان و مردان وجود ندارد و قدرت مذاكره در این افراد ضعیف است. از سوی دیگر، وقتی نارضایتی و بی میلی
در سطح خانواده زیاد باشد، ناكامی های روانی نیز بیشتر می شود و به دنبال این امر ناكامی های عاطفی و جنسی در خانواده مكرر اتفاق می افتد. در مطالعات جدید بررسی هایی صورت گرفته كه در آن محققان متوجه شده اند در مواقعی كه زنان مورد ضرب و شتم قرار می گیرند به دلیل آن است كه به گفته علی اکبر ارجمندنیا در قامت روانشناس، «آنها نیز یكسری مهارت های ارتباطی را فرا نگرفته اند و متوسل به رفتار هاو گفتارهایی می شوند كه می تواند جرقه اعمال خشونت را بزند و طرف مقابل متوسل به اعمال خشونت شود.»
جوهره اغلب خشونتها وابسته به جنسیت و همچنین خشونت خانگی، خشم بدون مهار، کنترل و اعمال قدرت است و سید علی آذین متخصص پزشکی اجتماعی با اشاره به این عبارت توضیح می دهد که عواملی همچون تعصبهای قومی و عشیرهای گاه به انسجام اجتماعی آسیب میزند و چنین شرایطی به راحتی فراهم میشود. آذین، فقدان قوانین مناسب را یکی دیگر از عوامل گسترش این نوع خشونتها خوانده و بیان می کند: گاهی محدودیتهای قانونی یا نبود قوانین بازدارنده موجب میشود تا فرد با خاطری آسودهتر دست به این اقدامات بزند و ناچیز بودن بهایی که باید بابت جنایت خود بپردازد این موضوع را تسهیل میکند. البته نباید فراموش کرد که الزاما تشدید مجازات برطرف کننده این معضل اجتماعی نیست و برای شکستن چرخه خشونت، مداخلات تربیتی و فرهنگی کارشناسانه در اولویت هستند.
عملکرد و محیط آموزش و پرورش نیز بسیار بر تلقی فرد از خشونت و مهارتهای مدیریت خشم اثرگذار است و آذین می گوید: گرچه تلاشهایی صورت پذیرفته تا تنبیه فیزیکی در مدارس ریشه کن شود؛ ولی محیطهای آموزشی ما هنوز سرشار از خشونتهای کلامی و رفتاری است و موضوع مهارتهای زندگی به خوبی در نظام آموزشی ما جا نیفتاده است.
رضا بافتی هم به عنوان روانشناس بر مسائل پیش گفته تأکید کرده و در گفت و گوبا «رسالت» بیان می کند: دو علت در این زمینه نقش دارد، اولین مورد، قوانین است که شاید آن بازدارندگی لازم را نداشته باشد و عامل دیگر هم مباحث قومیتی- فرهنگی و فقدان آموزشهای لازم است و به طورکلی خاستگاههای فرهنگی در این رابطه نقش آفرین است و آموزش می تواند به مدیریت خشم و خشونت در سطح خانواده و جامعه کمک کند اما اتفاق خاصی نیفتاده تا این فرهنگ تلطیف شده و نگاهها به روزتر شود. از طرفی سنت و مدرنیته هنوز در ایران کار می کند و این دو مؤلفه همچنان به تعادل نرسیده اند. در فلسفه بحثی مطرح است که هگل به آن اشاره کرده، اینکه تزی می آید و شروع به کار کردن می کند و عده ای دور این تز جمع می شوند و آن را می پذیرند و بعد آنتی تزی می آید و مقابل این تز قرار می گیرد
و عده ای دور آنتی تز جمع می شوند؛ اینجاست که تز و آنتی تز با یکدیگر برخورد می کنند و وقتی مغلوبه می شوند، جوانه ای از بین این دو موضوع با نام سنتز ، یعنی یک رفتار و یا باور جدید بیرون می زند، و این سنتز به مرور به تز تبدیل می شود و باز گروهی دور آن جمع شده و آنتی تزی مقابل آن قرار می گیرد
در این مجادله، دوباره سنتزی رخ می دهد و باعث رشد در جوامع می شود. حالا تصور کنید که این تز و آنتی تز مقابل هم قرار بگیرند اما هنوز آن سنتز جوانه نزده باشد تا به یک تعادلی برسد و تا زمانی که تعادل اتفاق نیفتاده، باید قانون به گونه ای تعریف شود که از آسیبها جلوگیری کنیم.»
راهکارهایی برای مهارت خشونت در سطح خانواده
رفع بخشی از خلأهای قانونی، به موازات انجام اقدامات فرهنگی و مشاورههای خانواده به عنوان یکی از راهکارهای اثرگذار در کاهش خشونت و تأمین امنیت در چارچوب خانواده، از سوی فعالان حوزه زنان و خانواده مورد تأکید قرار گرفته است و «توران ولی مراد» به موضوع اصلاح نگرشهای جامعه اعم از زن و مرد نسبت به زن اشاره کرده و می گوید: زن یک ابزار جنسی نیست و باید فرهنگ و عرف و قانون مبتنی بر کرامت انسانی زن اصلاح شود. هر گفتار و عملکرد که ترویج نگرش ابزاری و جنسی به زن است باید جرمانگاری شود.
قاعدتا توجه به چارچوب كلی خانواده و نقش های خانوادگی و عواملی كه ایجاد كننده خشونت هستند، می تواند ساختار خانواده را دستخوش تغییراتی کند. طی یک دهه اخیر، گذر از خانواده گسترده به هستهای از مهمترین تغییرات خانواده در دنیای معاصر است و کوچکتر شدن بعد خانواده و تراکم جمعیتی و کاهش متوسط فرزندان، اشتغال بیشتر زنان، افزایش میزان تحصیلات زنان و افزایش آسیبهای روابط خانوادگی از جمله طلاق از مهمترین تغییرات خانواده و سبک زندگی بوده است. خانواده هایی كه ساختار اجتماعی و اقتصادی مناسبی دارند و هر یك از اعضای خانواده در نقش های خود فعالیت می كنند رفتارهای خشونت آمیز كمتری بروز می کند. افزون بر این مسئله، علی اکبر ارجمندنیا- روانشناس، بر اهمیت یادگیری فنون مذاكره و گفت و گو كه این روزها خانواده های ایرانی به شدت به آن نیاز دارند، صحه می گذارد و بی تردید می تواند راهكار مؤثری در این زمینه باشد. بر اساس آمار موجود، میزان گفت و گو در بین خانواده های ایرانی از ۲۴ ساعت تنها ۱۵ دقیقه است و طبیعی است كه در چنین شرایطی شاهد خشونت های خانوادگی بیشتری خواهیم بود. هر چه حلقه گفت وگو كاهش پیدا كند خشونت افزایش پیدا می كند و بالعكس.
جامعه , خشونت , خشونت خانگی
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.