مصطفی هدایی
روزهای پایانی دولت حسن روحانی در حال طی شدن هستند و اواسط مردادماه خانه‌تکانی بزرگی برای جابه‌جایی در رأس قوه مجریه در راه است. هشت سال دولت تدبیر و امید همراه با نقاط ضعف و قوت بود و میراث روحانی به طرز قابل‌توجهی بر آینده کشور و جامعه تأثیرگذار بوده است. 
حسن روحانی در اظهاراتی جدید بار دیگر سعی کرده تا عدم تحقق برنامه‌های دولت را به گردن مجلس و نهادهای دیگر نظام بیندازد. وی در آیین بهره‌برداری از طرح‌های ملی وزارت نفت، با دفاع از عملکرد خود در رابطه با واکسیناسیون عمومی و رفع تحریم‌ها اظهار کرد: « تا حدی توانستیم کرونا را مهار کنیم و درزمینه تحریم هم همه کارهای لازم را برای رفع آن انجام دادیم  و با قاطعیت می‌گویم دولت در هر دو زمینه به مسئولیت خود عمل کرده است.»
وی در این زمینه اشاره کرده است: «در بحث کرونا با تزریق واکسن به همه افراد بالای ۶۰ سال و دارای بیماری‌های زمینه‌ای به‌طور چشمگیری از مرگ‌ومیر جلوگیری کردیم  و حتی ابتلا هم کاهش پیدا  کرده است. درزمینه تحریم هم اگر قانون مجلس جلوی ما را نگرفته بود عید نوروز تحریم را برداشته بودیم. بنابراین دولت همه گام‌های خود را برای رفع تحریم برداشت. در گزارش ارسالی وزیر امور خارجه به مجلس برای نمایندگان، روشن است که چه به دست آورده‌ایم.»
  بخش خصوصی حتی یک دز  واکسن هم وارد نکرد! 
رئیس دولت دوازدهم از ابتدای سال جدید وعده رفع تحریم‌ها و واکسیناسیون سراسری را داده بود اما به نظر می‌رسد با عدم تحقق کامل وعده‌ها، همچون گذشته دیگران را در این مسیر مقصر جلوه داده است. مروری کوتاه بر اظهارات روحانی نشان می‌دهد که در موضوع واردات واکسن و با وجود همکاری بانک مرکزی برای تأمین ارز لازم، مجموعه‌های وارد شده به میزان وعده داده شده نبودند.
روحانی در ۱۵ اردیبهشت امسال در سخنانی از واردات ده‌ها میلیون دز در هفته‌های آینده خبر داده بود و از همکاری بخش خصوصی گفته بود: «در مسئله کرونا هم در مسیر واکسن، یک‌قدم بسیار مهمی برمی‌داریم. وزارت بهداشت و درمان  هم با همه توان این بار را بر دوش گرفته است و شرکت‌های خصوصی هم به میدان آمدند و ما به‌راحتی می‌توانیم در ماه‌های پیش‌رو، میلیون‌ها واکسن را در کشور وارد کنیم و این واکسن‌ها تزریق شود و واکسیناسیون انجام بگیرد. دست بخش خصوصی را برای واردات واکسن باز  بگذاریم. تمام افرادی که به خاطر سنشان، به خاطر بیماری‌های زمینه‌ای‌ درخطر هستند، همه این‌ها واکسن خواهند زد. یعنی گروه یک، دو و بخشی از گروه سه، تا پایان تیرماه همه واکسن می‌زنند و ان‌شاءالله واکسن داخلی به میدان می‌آید، واکسن خارجی هم آماده است… ان‌شاءالله امیدواریم ده‌ها میلیون دز  واکسن در هفته‌های آینده در اختیار مردم قرار بگیرد.یک‌جا ۲۰ میلیون و یک‌جا هم ۱۰ میلیون داریم.» 
این سخنان در حالی بود که با وجود اعلام خبر واردات واکسن در اواسط اردیبهشت، در مقطعی از زمان کسانی که دز اول واکسن را دریافت کرده بودند، با خبر عدم وجود واکسن برای تزریق دز دوم روبه‌رو شدند. همچنین علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد ملی مقابله  با کرونا در اظهاراتی قابل‌تأمل در ۲۷ تیرماه گفته بود: « هیچ مخالفتی برای واردات واکسن توسط بخش خصوصی نشده است. باید  صادقانه با مردم صحبت کنیم. ما تا به این لحظه ۳۵مجوز برای واردات واکسن صادر کرده‌ایم، اما دریغ از این‌که توانسته باشند یک دز واکسن وارد کشور  کنند.» گره خوردن واکسیناسیون عمومی و تلاش مجموعه‌های داخلی برای ساخت واکسن با عدم اجرایی شدن برخی از وعده‌ها، باعث یک آبروریزی بین‌المللی برای ایران با هجوم برخی از افراد برای واکسن زدن در ارمنستان گردید. از سوی دیگر تا پایان تیرماه براساس اظهارات حسن روحانی ۹ میلیون نفر موفق به دریافت یک یا دو دز واکسن شده‌اند که در صورت ادامه روند واکسیناسیون روزانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار نفر در روز تا ۱۲ مرداد، بین ۳ تا ۵ میلیون نفر دیگر واکسن دریافت خواهند کرد و مجموعا حدود ۱۴ میلیون نفر تا پایان دولت روحانی موفق به دریافت واکسن خواهند شد؛ آماری که با وعده واکسن ده‌ها میلیون نفر فاصله زیادی دارد. 
 تحریم‌ها پابرجا، دولت در مقابل مجلس
۲۶ تیرماه یادآور روزی بود که توافق اولیه هسته‌ای میان ایران و ۵ قدرت جهانی حاصل شد و از آن روز تاکنون کشور در گیر و دار اجرایی شدن برجام و عمل طرف‌های غربی در قبال تعهداتشان هستند. تعهدات ایران با سرعت خارق‌العاده‌ای از سوی دولت اجرایی شدند که با تذکر از سطوح مختلف نظام در باب تعجیل روبه‌رو شد. از دی‌ماه ۹۴ که زمان اجرایی شدن تعهدات طرف‌های خارجی برجام بود، اظهاراتی از سوی خود اعضای دولت مبنی بر  دبه کردن غرب به گوش می‌رسید. علی‌اکبر صالحی، عباس عراقچی و ولی‌الله سیف به‌صراحت از سنگ‌اندازی آمریکا در بهره بردن ایران از مزایای برجام گفتند. خروج یکباره دولت ترامپ از برجام، همه برنامه‌ریزی‌های دولت دوم حسن روحانی را نقش بر آب کرد و از آن زمان دستورکار سیاست خارجی دولت، مذاکره با اروپا برای عمل به وعده‌ها بود. 
نکته اساسی در این فرآیند، ادامه روند اجرایی شدن برجام از سوی ایران علی‌رغم تخلفات برجامی غرب بود. این امر زمینه لازم را برای فشار در حوزه‌های دیگر همچون منطقه‌ای و موشکی نیز فراهم ساخت و اظهارات سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلیس برای توافقات جامع‌تر گویای این موضع بود. تغییر دولت در آمریکا نیز باعث نشد تا جاه‌طلبی غرب در برجام کاهش پیدا کند و طولانی شدن مذاکرات وین مؤید این امر است. مجلس شورای اسلامی برای پایان دادن به زیاده‌خواهی‌های غرب در پرونده هسته‌ای، قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» را تصویب و دولت را مکلف به اجرای آن ساخت. 
این قانون با انتقاد مقامات دولتی همراه شد و در آخرین اظهارنظر در این زمینه، حسن روحانی عدم لغو تحریم‌ها در مذاکرات وین را ناشی از قانون مجلس دانست و اعلام داشت: «درزمینه تحریم هم اگر قانون مجلس جلوی ما را نگرفته بود عید نوروز تحریم را برداشته بودیم. بنابراین دولت همه گام‌های خود را برای رفع تحریم برداشت. در گزارش ارسالی وزیر امور خارجه به مجلس برای نمایندگان، روشن است که چه به دست آورده‌ایم.»
سخنان روحانی به معنای ممانعت مجلس برای رفع تحریم‌ها ست و او اصرار دارد که دولتش به دو وعده اصلی درزمینه تحریم و واکسیناسیون عمل کرده است! مانع دانستن قانون مجلس برای رفع تحریم‌ها، گویای توجیهات آخر دولت تدبیر و امید درزمینه عدم تحقق وعده‌هاست. در سال ۹۴ که مجلس دهم در بیست دقیقه برجام را تصویب کرد، آیا تحریم‌ها در عمل لغو شدند؟ شاهد بودیم که گلایه از دولت‌های غربی نسبت به عدم اجرای برجام از همان زمان از زبان دولتمردان آغاز شد و هیچ قرارداد اقتصادی کلانی به مرحله اجرا نرسید! 
همچنین در زمان مذاکرات وین، آمریکا خواهان تعهدات فرابرجامی از سوی ایران شده و مقامات آمریکایی باوجود تخلف ترک یک‌طرفه برجام حاضر به بازگشت به آن و اجرای تعهداتشان علی‌رغم ادامه روند اجرایی شدن برجام از سوی ایران نشدند. رابرت مالی، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران در اظهاراتی در ۴ تیرماه گفته بود که آمریکا حاضر به لغو تحریم‌هایی که ترامپ پس از خروج از برجام بر ایران اعمال کرد، نیست: « آن‌ها [طرف ایرانی] از ما می‌خواهند که همه تحریم‌هایی را که رئیس‌جمهور ترامپ از سال ۲۰۱۸ وضع کرده یا دوباره برقرار کرده است، لغو کنیم و این خواسته زیادی است. ما اعلام کرده‌ایم که ما آمادگی داریم تحریم‌هایی را که لغو شدن آن‌ها برای بازگشت به برجام لازم است، برداریم اما همه تحریم‌هایی را که دولت ترامپ وضع کرده است، لغو نخواهیم کرد.»
این موضع دولت آمریکا نشان دیگری از عدم تمایل این کشور برای برداشتن فشار تحریم‌های هسته‌ای و غیرقانونی از روی کشورمان است و به نظر می‌رسد با توقف مذاکرات وین تا استقرار دولت جدید در ایران، غرب سعی می‌کند تا اجماع بین‌المللی برای افزایش فشارها ایجاد کند. قانون مجلس برای اقدام راهبردی، پیام آشکاری به آمریکا بود که ایران خواهان تضمین‌های واقعی برای توافق هسته‌ای است و بار دیگر در دام وعده‌های غرب نخواهد افتاد. 
 ۱۰۰ روز آخر  و  وعده ۱۰۰ روزه دیگر
حسن روحانی در ۲۸ فروردین‌ماه امسال نیز وعده ۱۰۰ روزه خود را برای حل مشکلات بار دیگر تکرار کرد و گفته بود که  «امیدواریم یک برنامه ۱۰۰ روزه پایانی هم داشته باشیم. از هفته آینده یا اواخر این هفته، ۱۰۰ روز پایانی ما شروع می‌شود، ان‌شاءالله بتوانیم در ۱۰۰ روز پایانی هم‌قدم‌هایی را برداریم.»  وی منتقدان خود درباره برنامه ۱۰۰ روز اول دولت یازدهم را نیز به نفهمیدن متهم کرد و عنوان کرد: « حالا در ۱۰۰ روز اول در دولت یازدهم افتخاراتی داشتیم البته این ۱۰۰ روز را تا آخرش هم نفهمیدند که ما چه می‌گوییم. می‌گویند فلانی گفته من می‌خواهم همه کارها را در ۱۰۰ روز درست کنم. نه. گفتم یک برنامه ۱۰۰ روزه داریم و یک برنامه ۴ ساله داریم. هم در این دولت و هم در آن دولت.»
به‌هرحال مردم با وعده‌های نخست که شامل همین ۱۰۰ روزه نیز می‌شد، خاطرات زیادی دارند و رجوع به اصل سخنان روحانی در ایام تبلیغات سال ۹۲ نشان می‌دهد که او دقیقا حل مشکلات را به این بازه زمانی منوط کرده بود: «راه‌حل‌های کوتاه‌مدت یک‌ماهه و ۱۰۰روزه برای حل مشکلات و معضلات اقتصادی، اجتماعی و سیاست داخلی و خارجی در دولت تدبیر و امید پیش‌بینی شده است که با این برنامه ما می‌توانیم در یک فرصت کوتاه شاهد تحول اقتصادی باشیم.»
با پایان کار دولت، ارزیابی عملکردها و وعده‌ها با در نظر گرفتن شرایط و اوضاع اقتصادی، معیشتی، اجتماعی و سیاسی‌کار سختی نیست. تورم دورقمی، شرایط سخت تهیه مسکن، افزایش قیمت خودرو و کالاهای مصرفی، اعتراضات معیشتی و زیست‌محیطی، قطع برق و آب، کاهش ارزش پول ملی و ده‌ها مورد دیگر در زمینه‌های مختلف عملکرد دولت روحانی را به‌خوبی نشان می‌دهد.