حانیه مسجودی
زمزمه‌ها بیش از هر زمان دیگری از نزدیک شدن به نقطه توافق حکایت دارند. آن طور که از توییت مذاکره‌کننده ارشد کشورمان دکتر علی باقری‌کنی بر می‌آید، این زمزمه‌ها چندان هم بیراه نیستند: «هر قدر هم که به خط پایان نزدیک باشیم، الزاما تضمینی برای عبور از آن وجود ندارد. این کار مستلزم هوشیاری، ثبات قدم قوی‌تر، خلاقیت بیشتر و رویکردی متوازن برای برداشتن گام پایانی است. برای اتمام کار، تصمیم‌های مشخصی وجود دارد که طرف‌های غربی باید بگیرند.» تیم مذاکره‌کننده دولت سیزدهم، توانست همواره موضع قدرت خود را حفظ کند. موضعی که بر خلاف تصور بسیاری تا اینجا جواب داده و ایران را به توافق نزدیک کرده است. اگر ایران توانسته با موضعی سخت و محکم تا اینجا پیش بیاید، چرا نباید تا آخرین لحظه آن را حفظ کند؟ استحکام موضع جمهوری اسلامی در این دور از مذاکرات آنجا خود بیشتر نشان می‌دهد که ایران به رغم اصرارهای طرف مقابل، حاضر به گفت‌وگوی مستقیم با ایالات متحده نشده است. این اقدامی عزت‌مندانه است و حفاظت از عزت نفس یک کشور نه اقدام جاه‌طلبانه که ضرورتی حیاتی برای آینده آن است.
برای بررسی آخرین تحولات مذاکرات وین، به گفت‌وگو با حسین نجابت نشستیم. نجابت کارشناس مسائل سیاسی به «رسالت» می‌گوید: ما تعهدی به نام برجام را پذیرفته بودیم و زمانی خارج شدیم که اروپا و آمریکا به هیچ‌یک از تعهدات خود عمل نکردند. اکنون دو راه پیش روی ایران است: نخست اینکه برجام را رها کنیم یا اینکه با تمام خوبی‌ها و بدی‌ها به برجام بازگردیم. برجام واقعاً ضعف‌های بنیادی داشت اما در مقابل نکات مثبتی نیز داشت. در دولت گذشته به تمام تعهدات خود عمل کردیم. در آب‌سنگین اراک سیمان ریختیم. سانتریفیوژهایمان را جمع کردیم، معاهده الحاقی را پذیرفتیم و بازرسی‌های فرا پادمانی را نیز قبول کردیم. به‌طور کامل حسن نیت خود  را نشان دادیم.
نجابت تأکید کرد: «اما آمریکا با موش و گربه بازی، مدام قول داد و به هیچ‌کدام عمل نکرد. حتی از برجام خارج که شد ما مدتی نه چندان کوتاه صبر کردیم و سپس ضوابطی را که در برجام معین‌شده بود را شکستیم. به این معنا که مقدار اورانیوم غنی‌شده کشورمان را افزایش دادیم.» 
کارشناس مسائل سیاسی با یادآوری موارد برجامی اظهار می‌کند: در برجام به ما اجازه تحقیقات داده‌شده بود و تعداد محدودی سانتریفیوژ IR6,IR7 داشتیم که تعدادش را افزایش دادیم و اقداماتمان بسیار روشن است و حرفمان نیز کاملاً منطقی است. 
او ادامه داد: هرچند اوایل منفعت کمی از برجام عاید کشورمان اما با گذر زمان و زمانی که آمریکا متوجه شد که ما می‌توانیم روی پای خود بایستیم تحریم‌ها را مجدداً اعمال و سیاست فشار حداکثری را در پیش گرفت و عملاً برجام متوقف شد. نجابت تصریح می‌کند که در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران در حوزه بین‌الملل کشوری است که به تمام تعهداتش عمل کرد و این ایستادگی بر تعهدات مستقل از این‌ است که کدام رئیس‌جمهور از چه گرایش سیاسی سرکار بوده است. 
وی با بیان اینکه ما نمی‌خواهیم یک کشور قانون‌شکن تلقی شویم، ابراز می‌کند: از آنجاکه اسرائیل غصبی و قلابی است و در برابر تمام مصوبات مجمع عمومی ایستاده است. این مجمع بارها هزاران طرح را مصوب کرده است. یا از طرف دیگر آمریکا بدون هماهنگی با هیچ سازمانی به عراق حمله کرد اما ایران به دنبال توسعه نگاه تمدنی است و ما می‌خواهیم بگوییم تمدن اسلام قدرت اداره دارد و نمی‌تواند مبتنی بر قانون‌شکنی باشد.
 خواسته ایران درمقابل چه امتیازاتی است؟
تحلیلگر مسائل سیاسی معتقد است: اما جایی که واقعاً به ما ظلم می‌شود باید مقابله کنیم. اما درهرحال ما به تعهدات خویش پایبند هستیم و اگر غربی‌ها به تعهدات برجامی خود بازگردند باید شروطی را نیز بپذیرند. باید صادقانه در عمل ثابت کنند به تعهداتشان عمل کنند. قرار شده است ما مقداری نفت بفروشیم اما ازآنجاکه میزان آن هنوز مصوب نشده عدد آن را اعلام نمی‌کنم، اما قرار است مقداری نفت بفروشیم و منابع آن به کشور برگردد تا ببینیم آیا واقعاً در کارشان صادق هستند؟
نجابت تشریح کرد: به‌طور مثال سپاه پاسداران و سایر نهادها باید از لیست تروریست خارج شوند، هواپیما و قطعات اتومبیل باید وارد کشور شود و جزء پیشنهاداتی است که اکنون در مذاکرات مطرح است. اما نکته مهم این است که رسانه‌ها و ملت ما و دلسوزان نظام باید توجه داشته باشند که این پیشنهادات در وین شنیده می‌شود.
وی عنوان کرد که اما چه نهادی آن را نهایی می‌کند؟ شورای امنیت ملی، شورای عالی فضای مجازی و درنهایت گردش کار صورت می‌گیرد و نظر نظام مشخص می‌شود. این پیشنهادات که جسته‌وگریخته در فضای مجازی مطرح می‌شود، برخی درست و برخی غلط است.
  توافق احتمالی ایران و۱+۴یک روند است و نمی توان نام موقت یا دائم بر آن نهاد
این کارشناس مسائل سیاسی یادآور شد: دلسوزان نظام در شورای امنیت ملی و شورای عالی فضای مجازی که طیف وسیع‌تری را تشکیل می‌دهند، مدیران سیاسی و انرژی اتمی باید تصمیم بگیرند و اگر تصمیمی گرفته شد شکل معاهده ما مشخص می‌شود. این توافق شکل روندی دارد و نمی‌خواهم نام موقت یا دائمی را بر آن بگذارم. زیرا ما یک‌روند را طی می‌کنیم که ببینیم آیا غربی‌ها واقعاً صادق هستند یا خیر.
نجابت متذکر شد که هدف نیز مشخص است. رهبر انقلاب  بارها فرمودند که ما نمی‌خواهیم اکنون مستقیماً بگوییم تمام تحریم‌ها برداشته شود، بلکه ما باید در ابتدا تحریم‌ها را خنثی کنیم طوری که اسلحه را از دست دشمن بگیریم زیرا دشمن هیچ‌گاه داوطلبانه اسلحه خود را زمین نمی‌گذارد و تحریم‌ها را رها نخواهد کرد. در این شکی نیست.
او تصریح کرد که ما باید طوری عمل کنیم تا آمریکا مجبور شود برخی از تحریم‌های مهم را بردارد. تا زمانی که انسجام تحریم‌ها شکسته شود (که شده است، زیرا در همین شرایط نفت صادر می‌کنیم و پولش را می‌گیریم، در همین شرایط هواپیما وارد کرده‌ایم) و روند طی شود باید به‌جای اینکه قطعی روی لغو تمام تحریم‌ها بایستیم باید روند خنثی‌سازی را طی کنیم.
تحلیلگر مسائل سیاسی اظهار می‌کند: اگر این روند طی شود غرب نیز سلاحش را زمین می‌گذارد.  اما این روند تفاوتش با برجام قبلی چیست؟ دوره قبل ما در برجام تمام تعهداتمان را به‌صورت یک‌طرفه انجام می‌دادیم اما غربی‌ها به تعهداتشان عمل نکردند. اکنون اما اگر بخواهیم به هرکدام از موارد مشخص‌شده در برجام عمل کنیم، آن‌ها باید گام مربوط به خود را بردارند. فرض کنید در این دوره تأکید می‌کنند که ایران باید غنی‌سازی ۶۰ درصدی را رها و مواد آن را از کشور خارج کند. ممکن است ما این را بپذیریم دلیلش نیز این است که ما در  فوریت نیاز به مواد ۶۰ درصد غنی‌سازی شده نداریم. مواد ۶۰ درصد غنی‌سازی شده برای زیردریایی‌های هسته‌ای که مدت طولانی زیرآب هستند استفاده می‌شود که اکنون نیاز ما نیست.
 احتمال زیاد اورانیوم غنی شده ۶۰ درصدی به روسیه منتقل خواهد شد
نجابت گفت: لذا قرار شده است که این مواد را به روسیه بدهیم و ازآنجاکه حدس می‌زنم روسیه فناوری آن را نداشته باشد ما باید این مواد را رقیق کنیم و درازای آن کیک زرد بگیریم. کیک زرد مواد ورودی برای غنی‌سازی است.
کارشناس مسائل سیاسی تأکید می‌کند: بنابراین قرار است که ما سانتریفیوژهای بسیار پیشرفته و دقیقی که غرب می‌داند آن‌ها را داریم ازجمله IR8,IR6 و نسل‌های دیگر تخریب نکنیم. غربی‌ها پذیرفته‌اند که این دفعه تخریب سانتریفیوژها در دستور کار نباشد. زیرا ایران تأکید کرده است مانند دوره قبل به‌هیچ‌وجه حاضر نیست سانتریفیوژهایش را قطعه‌قطعه و نابود کند. قرار است این سانتریفیوژها درجایی دپو شود و اگر غربی‌ها به تعهداتشان عمل نکردند آن‌ها به‌صورت بازسازی خواهیم کرد. البته در قبال این کار نیز منافعی را دریافت خواهیم کرد.
او افزود: این کار آزمایشی برای حسن نیت غربی‌ها و از طرف ایران راهی برای شکست تحریم‌هاست، هرچند تحریم‌ها شکست‌خورده و ترک‌خورده است. در ادامه نیز با این روند راستی آزمایی صورت می‌گیرد. غربی‌ها باید کارهایی انجام دهند و ما در مرحله بعدی وارد عمل خواهیم شد. منافع ایران چه خواهد بود؟ همان مواردی که در اواسط صحبت به آن اشاره کردیم.
نجابت ادامه داد: بنابراین مردم باید توجه داشته باشند، در این رفت‌وبرگشت آنچه مهم است شکستن تحریم‌ها از سوی ایران است تا غربی‌ها حس کنند ما تحریم‌ها را خنثی کرده‌ایم. در وهله دوم نیز ما باید مبتنی بر توانمندی‌هایمان با غرب مذاکره کنیم، توانمندی‌هایی ازجمله غنی‌سازی ۶۰ درصد که می‌توانیم بیش از آن نیز غنی کنیم.
این کارشناس بابیان اینکه غربی‌ها می‌گویند ایران در غنی‌سازی برجام را نقض کرده است، خاطرنشان کرد که ما این را می‌پذیریم. اما زمانی که تمام طرف‌های حاضر در برجام مقابل ما می‌ایستند و تعهداتشان را عملیاتی نمی‌کنند طبیعی است که ایران نیز گام‌های کاهشی بردارد. این کار یک امر طبیعی است.
 ماجرای اوکراین به ما ثابت کرده است که غرب به هیچ یک از تعهدات خویش عمل نمی کند
وی می‌گوید: اکنون حتی ماجرای اوکراین نیز می‌تواند درس عبرت باشد. اوکراین زمانی سومین کشور هسته‌ای دنیا بعد از فروپاشی شوروی سابق بود. در کنفرانس بوداپست آمریکا و انگلیس اوکراین را متقاعد کردند که شما سلاح‌های هسته‌ای خود را نابود کنید ما امنیت شمارا تأمین می‌کنیم؛ اما اکنون این کشورها کجا هستند تا امنیت اوکراین را تأمین کنند؟
نجابت اضافه کرد: چه زمانی بوده است که آمریکا و اروپا واقعاً به تعهدات خود عمل کرده باشند؟ بنابراین ما صد درصد با نگاه بدبینانه به آمریکا با آن‌ها به‌صورت غیرمستقیم و اروپا وارد مذاکرات شدیم. اما منافع خودمان مطرح است.
تحلیلگر مسائل سیاسی عنوان می‌کند که اکنون فشارهای تحریمی به اقتصاد ما ضربه زده است و در این مسئله شکی نیست. مردم ما نیز واقعاً مقاومت کرده‌اند و همین مقاومت باعث تضعیف جناح مقابل ما شده است. بنابراین اکنون باید دقت کنیم و مطمئن باشیم که مذاکره‌کنندگان، شورای عالی امنیت ملی، شورای عالی فضای مجازی و شورای عالی هسته‌ای کشورمان با جدیت مذاکرات را دنبال می‌کنند.
او یادآور می‌شود که تصمیم مسئولان کشورمان نیز شاخصه‌هایی دارد. هرچند درگذشته نیز شاخصه‌های نظام مدنظر آن‌ها بوده است اما در آن دوره خوش‌بینانه به تعهدات خود عمل کردیم و هیچ سودی نیز نبردیم. حال اگر قرار است مجدداً معاهده الحاقی را بپذیریم و اجازه دهیم بازرسان آژانس به ایران بیایند دیگر نمی‌گذاریم برای ما پرونده‌سازی کنند. آن‌ها اکنون پرونده‌های ما را باز نگه‌داشته‌اند و ما می‌گوییم که باید این پرونده‌ها بسته شوند.
نجابت گفت: زمانی که ما مجدداً پذیرفتیم دوربین‌های نظارتی آژانس در سایت‌های ما مستقر شود، آژانس قرار شد اقداماتی برای ما انجام دهد اما به آن عمل نکرد، لذا ما دیگر نباید این اعتماد کردن را تکرار کنیم.علیرغم اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بارها سلامت حوزه هسته‌ای کشورمان را تایید کرد، اما طرف‌های غربی هیچ اقدام مثبتی نکردند، لذا ما نباید دو بار از یک سوراخ گزیده شویم. 
کارشناس مسائل سیاسی متذکر شد: اما ثمره پایبندی ایران به اجراشدن روندی که موردنظرش است چیست؟ این است که نظام ظالمانه و منسجم آمریکا و غرب شکسته می‌شود که نکته بسیار مهمی است. یک نکته‌ای را یادآوری کنم؛ در دوره برجام زمانی که مذاکرات در حال انجام بود طرف‌های مقابل بحثشان نابود کردن تمام فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان بود. مقداری آن را تخریب کردند اما ما دارای دانش هسته‌ای بودیم و نمی‌توانستند این مسئله را به‌کل از بین ببرند. 
او در انتها خاطرنشان کرد: در دوره قبل غربی‌ها گفتند شما به‌هیچ‌وجه حق تحقیقات هسته‌ای ندارید. رهبر انقلاب فرمودند اگر اجازه تحقیقات به ما ندهند، کل برجام از بین خواهد رفت. ثمراتی که اکنون به‌عنوان ابزار قدرت مانند سانتریفیوژها و امکانات غنی‌سازی اورانیوم داریم، درنتیجه همان تحقیقات مختصر است.