وحید عظیم نیا
این روزها برنامه جامع همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین به‌کرات شنیده می‌شود اما بدون توجه به ماهیت آن، از اصطلاحات بی‌مسما همچون «توافق ۲۵ ساله»، «قرارداد ۲۵ ساله» و … استفاده می‌کنند و شوربختانه رسانه‌های غربی منابع اصلی دریافت اخبار شده‌اند.
«پنهان‌کاری»، «فروش جزایر»، «بی‌اطلاعی نهاد‌های نظارتی» و … کلیدواژه‌هایی است که در حجم وسیعی درباره این برنامه منتشر می‌شود. البته با کمی تعمق می‌توان پی برد جریان غرب‌زده که از توسعه روابط با کشور‌های همسایه و شرق به‌شدت عصبانی هستند، پشت این خبرسازی‌ها قرار دارند.
ضمن تأکید بر بند ۸ اصل ۴۳ (جلوگیری از سلطۀ اقتصادی بیگانه بر اقتصاد کشور) و اصول ۷۷ و ۱۲۵ قانون اساسی (تصویب عهدنامه‌ها، مقاوله‌نامه‌ها، قرارداد‌ها و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی در مجلس)، ذکر چند نکته درباره روند برنامه جامع ۲۵ ساله و ماهیت آن ضروری است:
۱. آقای «شی جین پینگ» رئیس‌جمهور خلق چین شامگاه جمعه ۲ بهمن ۹۴ در صدر یک هیئت بلندپایه از مقامات سیاسی و اقتصادی این کشور وارد تهران شد و در فرودگاه مهرآباد تهران مورد استقبال محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان قرار گرفت و فردای همان روز در مجموعه فرهنگی – تاریخی سعدآباد تهران مورد استقبال آقای روحانی قرار گرفت. ظهر همان روز
 و در پایان سفر رسمی «شی جین پینگ» به تهران، بیانیه مشترک «مشارکت جامع راهبردی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین» در قالب ۲۰ ماده، نقشه راه گسترش و تعمیق همکاری‌های مشترک تهران – پکن در حوزه‌های «سیاسی»، «همکاری اجرایی»، «انسانی و فرهنگی»، «قضائی، امنیتی – دفاعی» و «منطقه‌ای و بین‌المللی» منتشر شد.
۲. در بند ۶ این بیانیه – بخش همکاری اجرایی –
 آمده است «نظر به اراده راسخ طرفین برای توسعه روابط دو کشور و با توجه به مکمل بودن ظرفیت‌های اقتصادی و همچنین وجود زمینه‌های مختلف همکاری در عرصه‌های انرژی، زیرساختی، صنعتی، فناوری و سایر زمینه‌های مشترک، دو طرف توافق می‌کنند رایزنی‌ها و مذاکرات لازم را جهت انعقاد قرارداد همکار‌های جامع ۲۵ ساله در دستور کار قرار دهند. همچنین در فرازی از بند ۱۷ این بیانیه – بخش منطقه‌ای و بین‌المللی – تأکید شده است «دو طرف بر پایبندی خود به اصول مندرج در منشور سازمان ملل متحد، به‌ویژه لزوم احترام به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی و عدم مداخله در امور داخلی کشور‌ها تصریح می‌کنند.»
۳. رؤسای جمهور ایران و چین پس از امضای ۱۷ سند همکاری میان تهران – پکن، در یک نشست مطبوعاتی مشترک شرکت کردند. آقای روحانی در این نشست با اشاره به اینکه در حوزه روابط راهبردی دو کشور و تنظیم سند جامع ۲۵ ساله همکاری‌های ایران و چین و افزایش رقم مبادلات تجاری دو کشور طی ۱۰ سال به سقف ۶۰۰ میلیارد دلار، گفت‌وگو‌های خوبی میان مسئولان دو طرف انجام شد، خاطرنشان کرد مسائل مالی و بانکی و اعتبارات موردنیاز، سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران دو کشور در پروژه‌های مختلف، مباحث مربوط به قرارداد‌های بلندمدت در انرژی، راه‌آهن، صنعت، معدن، گردشگری، شهرک‌های فناوری و سایر زمینه‌های همکاری در جلسات و دیدار‌های مقامات عالی‌رتبه دو کشور موردبررسی و تبادل‌نظر قرار گرفت. علاوه بر مسائل اقتصادی در زمینه مسائل علمی، فناوری‌های نوین، فرهنگی و امنیتی و دفاعی نیز گفت‌وگو شد. آقای شی هم گفت با دستیابی به توافقی گسترده در تمامی حوزه‌های روابط دوجانبه و مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی، تصمیم گرفتیم روابطی مبتنی بر «مشارکت جامع راهبردی» میان دو کشور بنا کنیم. رئیس‌جمهور چین همچنین تصریح کرد کشورش بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران و واردکننده نفت خام از این کشور است و ایران نیز بزرگ‌ترین شریک استراتژیک چین در منطقه است. به همین لحاظ ما همواره خواستار توسعه همکاری‌ها و روابط با ایران هستیم.
۴. رئیس‌جمهور خلق چین و هیئت همراه، عصر همان روز شنبه ۳ بهمن ۹۴ به دیدار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب رفتند. رهبر حکیم انقلاب در این دیدار با اشاره به سابقه کهنِ ارتباطات تجاری و فرهنگی دو ملت ایران و چین، تأکید کردند دولت و ملت ایران همواره به دنبال گسترش روابط با کشور‌های مستقل و قابل‌اطمینان همچون چین بوده و هستند و بر همین اساس، توافق رؤسای جمهوری ایران و چین برای یک روابط استراتژیک ۲۵ ساله، کاملاً درست و حکمت‌آمیز است. آقای «شی جین پینگ» در این دیدار – که آقای روحانی هم حضور داشت – سخنان رهبر انقلاب را حکیمانه و دوراندیشانه خواند و در بخشی از سخنانش با اشاره به مزیت‌های فراوان «جغرافیایی، انسانی و انرژی ایران» گفت: اقتصاد چین و ایران مکمل یکدیگر هستند و در این سفر درخصوص برنامه‌ریزی برای همکاری استراتژیک ۲۵ ساله به توافق رسیده‌ایم و آماده‌ گسترش و تعمیق همکاری‌ها در بخش‌های فرهنگی، آموزشی، فناوری، نظامی و امنیتی در سطح شرکای راهبردی هستیم.
۵. بیانیه مشترک ایران و چین در حالی منتشر شد که فقط یک هفته از آغاز اجرای سند موسوم به برجام می‌گذشت چراکه محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان و فدریکا موگرینی مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا ۲۷ دی ۹۴ با قرائت بیانیه‌ای مشترک، به‌صورت رسمی آغاز «روز اجرای» برجام را اعلام کردند. البته نباید فراموش کنیم انتشار چنین بیانیه‌ای قطعاً فی‌البداهه نبوده و حتماً زمینه شکل‌گیری آن به هفته‌ها قبل – یعنی هفته‌ها قبل از روز اجرای برجام – برمی‌گردد.
با این اوصاف نتیجه می‌گیریم:
۱. برنامه جامع همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین صرفا یک «نقشه راه» است و هنوز منجر به توافق یا قرارداد نشده است و آنچه در هیئت دولت تصویب شده، مجوز رایزنی درباره این نقشه راه است. مذاکره و رایزنی‌ها برای حصول توافق در حال انجام است.
۲. اینکه گفته می‌شود در جریان این برنامه، پنهان‌کاری صورت گرفته اساساً درست نبوده و اتفاقاً جزئیات آن گام‌به‌گام منتشر شده است. بیانیه مشترک ۲۰ ماده‌ای ایران و چین که بند ۶ آن به برنامه جامع ۲۵ ساله اشاره دارد، ۳ بهمن ۹۴  منتشر شده و همچنان در بایگانی پایگاه اطلاع‌رسانی دولت قابل‌دسترسی است.
۳. هرچند توسعه روابط با چین – با پیشران اقتصادی – یک ضرورت است، اما برنامه جامع همکاری به‌خاطر ناامیدی از برجام و چرخش به شرق طراحی نشده است چراکه زمینه شکل‌گیری آن به قبل از اجرایی شدن برجام برمی‌گردد. البته روند برجام نشان داد عاقلانه‌ترین کار دل نبستن به رژیم‌های مستبد غربی است.
۴. این برنامه در دولت آقای روحانی و به درخواست دولت به جریان افتاده اما به دلیل ضرورت آن مورد تایید حاکمیت است. سفر اسفند ۹۷ علی لاریجانی به پکن هم نه در عرض برنامه‌های دولت بلکه در طول آن بود که اتفاقاً به تعمیق روابط با چین کمک کرد.
۵. و نهایتاً اینکه هیچ انحصار و تعهدی به‌طرف چینی داده نشده است و در صورت انعقاد توافق، به مجلس شورای اسلامی ارسال خواهد شد، اما یادمان باشد  آمریکا به‌شدت از توسعه روابط تهران – پکن عصبانی است و از هیچ تلاشی برای خبرسازی منفی به‌وسیله امپراطوری رسانه‌ای خودفروگذار نمی‌کند.