گروه اجتماعی 
موضوع تازه‌ای نیست و از فرط تکرار، کلیشه ای شده، اما آسیب‌دیدن نظام تعلیم و تربیت در مدارسی که نانی چرب دست و پا می کنند و به عدالت آموزشی لطمه می‌زنند، آنقدر مهم است که باید بازهم مورد نقد و واکاوی قرار گیرد. بحث بر سر مدارس غیردولتی است که شهریه نجومی دریافت می کنند و با شنیدنش، چشم هایمان از تعجب گرد می شود. امسال در این بازار بلبشو، «حداکثر شهریه ثابت در مقطع ابتدایی ۲۵ میلیون تومان، در مقطع متوسطه اول ۳۳ میلیون تومان و در مقطع متوسطه دوم ۳۵ میلیون تومان است. شهریه اعلام شده در سامانه شهریه ثابت است و مدارس می‌توانند ۳۸ درصد از این شهریه را نیز به عنوان شهریه فوق برنامه دریافت کنند.» 
واضح است که مدارس غیردولتی برند، به جدول شهریه های اعلامی توجهی ندارند و به بهانه کلاس های فوق برنامه و برگزاری اردوی آموزشی، مبالغ گزافی را از خانواده ها مطالبه می کنند. شهریه برخی از این مدارس به ۶۰ تا ۱۰۰ میلیون هم می رسد! این را خانواده ها به ما می گویند و معلمان هم تایید می کنند. 
 لطمه به کارخانه انسان سازی
این ارقام سرگیجه آور، بیشتر از کالاهای اساسی و بازار ملتهب مسکن ما را به تامل وامی دارد؛ چراکه پیام آن ، لطمه تربیتی به کارخانه انسان سازی و خدشه ای به عدالت آموزشی است. هرچه آموزش و پرورش به سمت مادی‌گرایی می‌رود، هویتش را از دست می‌دهد و وجهه اش خدشه‌دار می‌شود. حدود ۱۳ درصد مدارس کشور غیردولتی است که اغلب به لحاظ کیفیت آموزشی با مدارس دولتی عادی چندان تفاوتی ندارند، اما پا به پای تورم سالانه و مصائب اقتصادی، شهریه دریافت می کنند. طبق اصل ۳۰  قانون اساسی دولت موظف است وسایل آموزش و پروش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد. مقام معظم رهبری نیز ۱۱ شهریور ۹۹ در دیدار با مسئولان وزارت آموزش و پرورش تاکید کردند: باید سطح و کیفیت مدارس دولتی از لحاظ آموزشی و تربیتی به‌گونه‌ای شود که دانش‌آموزان احساس نکنند با تحصیل در این مدارس امکان قبولی آنها در کنکور کمتر است و خانواده‌ها نیز تصور کنند فرزندانشان را به   یک جای بی‌پناه می‌فرستند.
شگفت آنکه، نظام آموزشی ما بی توجه به این مسئله، با نگاهی تجاری پیوند خورده و همین خرده اعتماد کنونی نیز به تدریج کاهش یافته و اکنون بسیاری از خانواده ها می دانند عدالت و برابری جایی در نظام تعلیم و تربیت ندارد
 اما چاره ای ندارند. تبلیغات این مدارس آنچنان گسترده است، که فرصت فکر کردن را از خانواده ها می گیرد، بنابراین طبقات غیرمرفه جامعه به امید توفیق در رقابت کنکور بر سر رشته‌ها و دانشگاه‌های خاص، سایر هزینه های زندگی را درز می گیرند. چشمشان را روی خیلی چیزها می بندند تا فرزندانشان را به مدارس غیر‌دولتی بفرستند. 
در این میان، وزارت آموزش و پرورش به جای آنکه در پی ارتقاء کیفیت مدارس دولتی عادی و کاهش تراکم کلاسی و تحقق اصل ۳۰ قانون اساسی باشد و به جای آنکه تحقق افزایش تخصیص بودجه به مدارس دولتی و سهم آموزش و پرورش از تولید ناخالص داخلی را دنبال کند، با ارائه وام کمک هزینه شهریه مراکز غیرانتفاعی تا سقف ۳۰ میلیون تومان، کمک کرده است تا متقاضیان این مدارس افزایش یابد! 
حمایت آشکار آموزش و پرورش از مدارس غیردولتی در قالب ارائه وام، کارشناسان حوزه تعلیم و تربیت را به حیرت واداشته و در گفت و گو با ما، خطاب به سکاندار وزارتخانه می گویند، بهتر نبود اعتباری که برای این مدارس صرف کرده اید را برای مدارس دولتی عادی قائل شوید؟ 
 مدارس غیردولتی، کمک های مردمی هم دریافت می کنند!
این کارشناسان تاکید می کنند: «سیاست دولت ها، تضعیف مدارس دولتی به قیمت رشد شتابزده مدارس غیردولتی است و هیچ گونه نظارتی بر دریافت شهریه وجود ندارد، به گونه ای که غیردولتی های خاص، برخلاف قانون، برای ثبت نام دانش آموزان شرط معدل می گذارند و با برگزاری آزمون، دانش آموزان برتر را گلچین می کنند، با این هدف که درآمد بیشتری کسب کرده و اولیا برای ثبت نام در این مدارس به تب و تاب بیفتند. خانواده ها باتوجه به تبلیغات و بزرگنمایی به هر میزان شهریه ای تن می دهند و البته برخی مدارس غیردولتی در شهرهای کوچک، بین ۲ تا ۱۰ میلیون تومان دریافت می کنند. اگر ملاک را بر پایه پیشرفت تحصیلی و امتحان نهایی بگذاریم، این مدارس عملکرد ویژه ای ندارند و دانش آموزانشان در امتحان نهایی و المپیادها توفیقی کسب نمی کنند. اما از دهه ۷۰ تاکنون که قریب به ۳۰ سال می گذرد، شاخص و معیار درستی برای تعیین شهریه مدارس غیردولتی وجود ندارد و روشن نیست برچه اساسی به شهریه های ۵۰- ۶۰ میلیون تومانی رسیده اند، حال آنکه در جریان قیمت گذاری سایر کالاها و خدمات، کم و بیش توجیهاتی وجود دارد، اینکه قیمت تمام شده، هزینه بسته بندی، مالیات و ارزش افزوده این میزان است و تا به دست مشتری برسد، نرخ نهایی، فلان مبلغ می شود. اما مدارس غیردولتی با کدام آنالیز و تحلیل به ارقام ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومانی به عنوان شهریه ثابت رسیده اند و تازه رقم متغیری هم برای مسافرت و کلاس های فوق برنامه و ورزش به آن اضافه می شود. عجیب تر آنکه جلسات اولیا و مربیان برگزار کرده و کمک های مردمی هم دریافت می کنند!»
 مدارس دولتی عادی رها شده اند
صاحب نظران حوزه تعلیم و تربیت به ما می گویند، «وقتی برخی مدارس غیردولتی خاص، براساس شرط معدل و آزمون، دانش آموزان مستعد را گزینش می کنند، معلوم است که در کنکور رتبه های خوبی کسب کرده و درصد قبولی این مدارس بالاست. اما نکته اصلی تضعیف مدارس دولتی عادی است و در یک دهه اخیر شدت یافته است؛ به طوری که تراکم کلاسی در مدارس دولتی عادی به ۴۰ نفر رسیده و نظارت و کنترلی در کار نیست و این مدارس به حال خود رها شده اند. در بخش نیروی انسانی، فاقد معلم پرورشی، معاون، مشاور و مراقب بهداشت اند و معلمان نیز از نظر معیشتی و پرداخت به موقع مزایا ناراضی هستند. فضای کلاسها استاندارد نیست و یا آزمایشگاه این مدارس فاقد امکانات است و پولی در بساط ندارند تا کلاس های فوق برنامه و یا جلساتی را برای مشاوره تحصیلی- تربیتی برگزار کنند. گاهی برخی خبرها از مدارس دولتی عادی به گوش می رسد که بین معلم و دانش آموز تنش و درگیری اتفاق افتاده و طبیعتا این شرایط وقتی به گوش والدین می رسد، آنچنان هول انگیز و رعب آور است، که می گویند الفرار! بنابراین کسانی که برای شهریه مدارس غیردولتی هزینه می کنند، چندان ثروتمند نیستند و خیلی از آنها جزو اقشار متوسط این جامعه اند اما تربیت فرزندانشان برای آنها مهم است. واضح است که وضعیت همه مدارس غیردولتی گل و بلبل نیست، اما حداقل تعداد دانش آموزان در هرکلاس کم است و احترام میان دانش آموز و معلم حفظ می شود. در مدارس دولتی عادی، والدین قید مدرسه را زده اند و هربار که مدیر و ناظم با منزل دانش آموز تماس می گیرد، یا به دنبال توبیخ دانش آموزند و یا در پی دریافت مبالغی تحت عنوان کمک های مدرسه هستند، به همین خاطر اولیا از مدرسه دولتی عادی گریزان اند و آنهایی که فرزند خود را به اجبار در این مدارس ثبت نام کرده اند، آنقدر درگیر مباحث معیشتی و اقتصادی هستند  که نمی توانند برای مباحث تربیتی فرزند خود هزینه کنند.»
مطابق دیدگاه کارشناسان آموزش و پرورش، اشکال به دولت ها برمی گردد، چراکه مدارس دولتی عادی را نادیده گرفته اند. یکی از دلایلی که باعث شده این مدارس پرجمعیت باشند، کمبود معلم است و برای جبران این مسئله، کلاسها به صورت دونوبته برگزار می شود.»
«محمدرضا نیک نژاد» از معلمان باسابقه آموزش و پرورش و به عنوان کنشگر این عرصه، از بابت تلاش برای تقویت مدارس غیرانتقاعی متاسف است. او اعتقادی به کیفیت این مدارس ندارد و اگرچه در گفت و گو با ما تاکید می کند، آمار متقنی در دست نیست که نشان دهد کیفیت غیردولتی ها از دولتی های عادی بیشتر است، اما به اظهارات یکی از مسئولین وزارتخانه آموزش و پرورش در دولت اول حسن روحانی استناد می کند که گفته بود: «در امتحانات نهایی، پایین ترین میانگین معدل مربوط به مدارس غیردولتی است.»
 کیفیت پایین اغلب غیردولتی‌ها 
نیک نژاد که تدریس در مدارس دولتی و غیردولتی را در کارنامه دارد، مبتنی بر تجارب خود تاکید می کند که «تجربه شخصی ام نشان می دهد که همه غیردولتی ها آنطور که گفته می شود، کیفیت بالایی ندارند و اینکه هجوم به سمت این مدارس زیاد است، به خاطر آن است که چند مدرسه خاص به دلیل عملکرد خوبی که داشته اند، آن هم قدری به دلیل گزینش و انتخاب دانش آموزان مستعد، به تمام مدارس غیردولتی نان می رسانند و تبلیغات آنقدر گسترده است که تصور می کنید وضعیت تمام مدارس غیردولتی به همین صورت است، حال آنکه اینگونه نیست.»
این کنشگر آموزش و پرورش می گوید، «آنچه مشاهده می کنیم، حاصل سیاستی است که می خواهد کیفیت مدارس غیردولتی را خوب و برجسته نشان دهد. در صورتی که فقط ۱۰ درصد مدارس غیردولتی، برند و خاص هستند و تا حدی  به دلیل گزینش دانش آموزان
 برتر و مستعد، کارنامه خوبی از خود به جای گذاشته اند. طبیعتا این دانش آموزان از پیش زمینه های فرهنگی، اجتماعی و آموزشی بالاتری نسبت به میانگین جامعه برخوردارند.»
تعارض منافع موضوعی است که نیک نژاد به آن اشاره دارد و می گوید: «افراد زیادی در نظام آموزشی از این طریق نان کسب می کنند و با تمام توان پشت این مدارس ایستاده اند و تبلیغ می کنند. از سوی دیگر خانواده ها هم مقصرند که تمام موفقیت فرزند خود را در گروی نمره و معدل و کنکور می بینند، این مسئله سبب شده تا سودجویان از فرصت سوء استفاده کرده و خانواده ها را به سوی غیردولتی ها بکشانند.»
فرزندان نیک نژاد در مدارس دولتی عادی تحصیل می کنند، چون او معتقد است: کسب مهارت مهمتر از نمره و معدل است و از کسانی می گوید که با داشتن ۳۰ سال سن، هیچ مهارتی نیاموخته اند و صرفا مدرکی را کسب کرده اند. این کنشگر آموزش تاکید می کند، ماموریت مدارس غیردولتی با دریافت شهریه های نجومی، صرفا کسب مدرک است و به مهارت دانش آموز چیزی اضافه نمی کنند و البته این نقد به کل نظام آموزشی وارد است.