نفیسه امامی
فعالان صنعت دام و طیور مدت‌هاست با مشکلات تأمین و توزیع نهاده‌های دامی روبه‌رو هستند و توزیع ذرت، جو و به‌ویژه سویا به‌شدت کاهش‌یافته است. به دلیل شرایط به وجود آمده، تعدادی از تولیدکنندگان با تولید خداحافظی کرده و واحد‌های بزرگ مرغداری و طیور به دنبال جایگزینی برای این نهاده‌ها در رژیم غذایی دام و مرغ هستند. فعالان بازار دامی نیز علوفه را جایگزین نهاده کرده‌اند که با این اقدام تولید شیر دامداران کاهش‌یافته است.
بخش مهمی از نهاده‌های دامی، وارداتی هستند، اما بانک مرکزی بیش از یک ماه است برای ذخایر استراتژیک ذرت، جو و کنجاله و سویا سختگیری می‌کند و تخصیص ارز را بسیار محدود کرده است. به همین علت بخش خصوصی که نقش اصلی را در واردات نهاده‌های دامی داشت، حضور کمرنگی ایفا کرده است به‌طوری‌که امسال در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، ثبت سفارش نهاده‌های دامی و طیور حدود۸۰ درصد کاهش داشته و طبیعی است که بازار این کالا‌ها بسیار ملتهب و   نابسامان شود.
طی ماه‌های اخیر بازار نهاده‌های دامی نابسامانی بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده وهم اکنون قیمت نهاده‌های دامی ازجمله ذرت و سویا به دو برابر نرخ مصوب رسیده است. در صورت تداوم روند فعلی، انتظار می‌رود بازار محصولات پروتئینی طی ماه‌های آینده با مشکل مواجه شود. 
برومند چهارآیین، رئیس هیئت‌مدیره شرکت مادر تخصصی توسعه صنعت طیور کشور در گفت‌وگو با «رسالت»، درباره بالا رفتن قیمت نهاده‌های دامی گفت: یکی از علت‌های افزایش قیمت نهاده‌ها، کاهش عرضه آن‌ها ناشی از پیامدهای تحریم است که  دامنه آن‌ها به مواد غذایی رسیده، درحالی‌که در همه کنوانسیون‌های بین‌المللی غذا و دارو مشمول تحریم نمی‌شوند. بخش دیگری از مشکل ما خودتحریمی و سیاست‌های غلط اقتصادی ازجمله اختصاص بدون سقف ارز ۴۲۰۰ تومانی به تمام متقاضیانی است که مبنای درستی ندارند.  
وی با اشاره به ضعف دستگاه‌های نظارتی در پخش مویرگی نهاده‌ها افزود: نهاده‌های دامی از کشورهایی مانند برزیل، آرژانتین، روسیه و اوکراین وارد می‌شوند که قیمت آن‌ها و هزینه ترخیص‌شان در بندرهای کشور مشخص است، اما به‌محض ترخیص  انحراف در توزیع و پخش مویرگی آغاز و بخش عمده‌ای از این نهاده‌ها به‌جای این‌که به‌طور مستقیم به دست مصرف‌کنندگان برسند، از بازار سیاه سر درمی‌آورند و در لایه‌های پر ابهام شبکه مویرگی پخش و پس از ترخیص گم می‌شوند و فقط در حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد از آن‌ها باقیمت ارز ۴۲۰۰ تومانی به دست تولیدکننده می‌رسند. 
چهارآیین ادامه داد: نهاده‌ها بعد از واردات باید در همه نقاط کشور توزیع شوند، اما بخش زیادی از آن‌ها به بازار سیاه وارد می‌گردند و علت آن وجود واسطه‌های زیان‌بار است. این سوداگران بازار سیاه و التهاب در بازار ایجاد می‌کنند. به‌عنوان نمونه قیمت مصوب کنجاله سویا به همراه هزینه حمل ۲۷۰۰ تومان در هر کیلو می‌شود، اما به قیمت حدود ۹ هزار تومان به تولیدکنندگان فروخته می‌شود.  و بااین‌که قیمت مصوب ذرت به همراه هزینه حمل‌ونقل به ۱۷۰۰ تومان در هر کیلو می‌رسد، اما اکنون به قیمت ۲۸۰۰ تومان دست تولیدکنندگان  می‌رسد. 
وی تصریح کرد: تولیدکنندگان با موجود زنده سروکار دارند. به‌عنوان‌مثال اگر جوجه‌های گوشتی ۲۴ ساعت غذا نخورند وارد پروسه کاهش وزن و بیماری می‌شوند و بعد از ۴۸ ساعت تلفات خواهند داشت، بنابراین سوداگران فعال بازار سیاه  با آگاهی از نیاز مبرم تولیدکننده  به نهاده‌های دامی، باقیمت بالا کنجاله‌های سویا را به قیمت بازار آزاد به آن‌ها می‌دهد. تولیدکنندگان بیش از ۵۰ درصد نهاده‌های خود را به این شکل تهیه می‌کنند و به همین علت امروز با افزایش قیمت مرغ در بازار روبه‌رو هستیم.  
رئیس هیئت‌مدیره شرکت مادر تخصصی توسعه صنعت طیور کشور افزود: هزینه تمام‌شده تولید مرغ از آذرماه ۹۸ تا خرداد ۹۹ در همه واحدهای تولیدی با ۱۰ درصد سود، در حدود ۱۰ هزار و ۷۰۰ تومان بود، اما کارگروه تنظیم بازار  با تحمیل نظرات غیر کارشناسی خود مبنی بر ۱۳۵میلیون قطعه جوجه ریزی ماهانه موجب مازاد تولید شد و مرغداران مجبور شدند هر کیلو مرغ زنده را باقیمت ۶ هزار و ۵۰۰ تومان بفروشند و در هر کیلو بین  سه  تا چهار هزار تومان ضرر و زیان به دلیل مازاد تولید و عرضه بیش‌ازاندازه به آن‌ها وارد شد. 
وی بابیان این‌که کارگروه تنظیم بازار بدون توجه به نیاز بازار جوجه ریزی را در ماه به تولیدکننده تحمیل کرده است، افزود: این کارگروه علاوه بر تحمیل نظرات خود، مرغ‌های مازاد را به قیمت تضمینی هم خریداری نکرده است، بنابراین ضرر و زیان ۲۷۰۰ میلیارد تومانی متوجه تولیدکنندگان شد. 
چهارآیین تصریح کرد: دولت در بازار تولید مرغ که بازار رقابتی است، دخالت یک‌جانبه می‌کند به این معنا که اگر قیمت بالاتر از قیمت مصوب کارگروه تنظیم بازار برود با آن برخورد می‌کند، اما اگر قیمت پایین‌تر از قیمت مصوب آن باشد، اقدام خاصی انجام نمی‌دهد. همه مرغی که از بازار جمع‌آوری‌شده در حدود ۴۵ هزار تن بوده است، درحالی‌که مازاد تولید ما ۲۰۰ هزار تن بوده  که نتیجه تحمیل سیاست تولید مازاد است.
وی اظهار کرد: به علت تحمیل همین سیاست کارگروه تنظیم بازار، تعداد زیادی از تولیدکنندگان ورشکست شدند و با کمبود عرضه مواجه شده‌اند. چنانچه این سیاست تعدیل  و تصحیح نشود ما با انفجار قیمت مرغ در نیمه دوم سال روبه‌رو می‌شویم و هر کیلو مرغ به ۲۵ هزارتا ۳۰ هزار تومان می‌رسد. 
چهارآیین با اشاره به عدم اختیار وزارت جهاد کشاورزی در قیمت‌گذاری‌ها افزود: وظیفه اصلی وزارت جهاد کشاورزی که جزءمظلوم‌ترین وزارتخانه‌هاست، تولید کمی و کیفی محصولات کشاورزی است، بنابراین اگر دولت محترم همچنان اصرار بر قیمت‌گذاری دارد، احیا  و اجرای قانون تمرکز اختیارات بخش کشاورزی ضروری است. پذیرفته نیست وزارتخانه‌ای که متولی تولید است، اختیاری در قیمت‌گذاری و تخصیص ارز و ثبت سفارش نداشته باشد و این تصمیمات کلیدی در جای دیگری به‌صورت غیر مدبرانه و غیر کارشناسی تعیین گردد و عده قلیلی به نام اقشار آسیب‌پذیر ارز ۴۲۰۰ تومانی را بگیرند و به کام خود استفاده کنند. 
 کمبود ارز، حضور بخش خصوصی در تأمین نهاده را کمرنگ کرد
محسن سلامی مدیرکل تأمین و توزیع نهاده‌های دامی نیز درباره مشکلاتی که در توزیع و عرضه نهاده‌ها به وجود آمده است، به «رسالت» گفت: نهاده‌های دامی بیش از ۹۰ درصد وابسته به واردات هستند و ما تأمین نیاز داخلی نداریم. وجود مشکلات ارزی در چند وقت اخیر باعث تشدید مشکلات در تأمین و عرضه نهاده‌ها شده است، هرچند پشتیبانی امور دام کمتر از ۲۰ درصد در واردات نهاده‌ها نقش دارد و بیش از ۸۰ درصد از بازار را بخش خصوصی تأمین کرده و باید انجام بدهد. ما نقش محدودی با عنوان ذخایر راهبردی داریم که در انبارها تأمین می‌شود تا در مواقع ضروری توزیع گردد. 
وی ادامه داد: در سال‌های اخیر به علت وجود مشکلات ارزی، نقش پشتیبانی امور دام به علت کمرنگ شدن بخش خصوصی در بازار زیاد شد، به‌طوری‌که امسال میانگین توزیع ما نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۲۰۱ درصد رشد داشته است. به دلیل وجود مشکلات بخش خصوصی و عدم امکان حضور در بازار، ما مجبور شدیم از ذخایر خود در بازار استفاده کنیم. 
سلامی مشکل بخش خصوصی را عدم تخصیص و تأمین ارز عنوان کرد و افزود: بخش عمده‌ای از نهاده‌های دامی به گمرک واردشده‌اند، اما به دلیل عدم تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی که تأمین‌کننده آن بانک مرکزی و وزارت صمت است، امکان ترخیص آن‌ها وجود ندارد. این نهاد هم مشکل تأمین ارز  دارد و ترخیص نهاده‌ها به تأخیر افتاده است. 
وی اضافه کرد: مشکل اصلی در بخش نهاده‌های دامی، کنجاله سویا است و ذرت نسبت به کنجاله بازار متعادل‌تری دارد. پشتیبانی امور نهاده‌های دامی برای کنجاله‌های سویا در سال جاری ۶۰۰ هزار تن توزیع داشته است که نسبت به سال قبل ۲۱۵ درصد رشد توزیع پیداکرده که رقم بالایی است، درحالی‌که ما بر اساس تکالیف تعیین‌شده در حدود ۲۰ درصد وظیفه تأمین نهاده‌ها راداریم.
مدیرکل تأمین و توزیع نهاده‌های دامی اظهار کرد: برای رفع مشکل فعلی برای نهاده‌ها باید معضل بخش خصوصی مرتفع گردد در غیر این صورت این شرایط تداوم خواهد داشت.  
سلامی در پایان سخنانش بابیان این‌که اکنون ترخیص کنجاله‌های سویا از گمرک انجام می‌گیرد اما با کندی همراه است، افزود: این کندی در ترخیص باعث تنش در بازار شده است، علی‌رغم این‌که بخش پشتیبانی، همه نقش خود را ایفا کرده است. همه‌چیز به تخصیص ارز از بانک مرکزی ارتباط پیدا می‌کند و چنانچه منابع ارزی تأمین شوند، ترخیص نهاده‌ها در کمتر از یک ماه انجام می‌گیرد.