بیمارستان‌های بیمار !
سال‌هاست که گرد پیری بر چهره بیمارستان‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر شهری نشسته است و هم‌زمان خطر فرسودگی، ریزش و حوادث طبیعی آن‌ها را تهدید می‌کند، تهدید بالقوه بزرگی به نام زلزله برای پایتخت که اگر رخ دهد نه‌تنها این مراکز از ارائه خدمات قاصر خواهند بود، که خود به کانون اصلی بحران تبدیل می‌شوند. این هشدار بارها از سوی کارشناسان مطرح‌شده اما تاکنون برای ایمن‌سازی این بناهای فرسوده که به بمب‌های ساعتی معروف هستند، اقدام قابل‌توجهی صورت نپذیرفته است. به‌ویژه کلانشهرها باتوجه به جمعیت بالا و استقرار بیمارستان‌های مرجعی که همه بیماران از شهرهای کوچک به این مراکز ارجاع داده می‌شوند، نیازمند توجه بیشتری از نظر ایمنی هستند.
خردادماه بود که دادستانی کل کشور فهرست ساختمان‌های ناایمن تهران را منتشر کرد که در آن نام چند بیمارستان بزرگ و قدیمی هم به چشم می‌خورد. در سال‌های اخیر دو حادثه ناگوار که بازتاب فراوانی یافت، سبب شد تا ایمنی و تاب‌آوری مراکز درمانی بیش‌ازپیش موردتوجه قرار گیرد. اول انفجار مرگبار در کلینیک سینا اطهر تهران در تیرماه ۹۹ که از بی‌اعتنایی نسبت به ایمنی و برق‌کشی استاندارد حکایت داشت و دوم وقوع حادثه متروپل آبادان در خردادماه سال گذشته که جان باختن تعدادی از هموطنان در پی آن، لزوم ایمن‌سازی ساخت‌وسازها را به مطالبه‌ای فراگیر تبدیل کرد و حالا یک سال پس از فاجعه ریزش این ساختمان، فهرستی از بناهای ناایمن دارای اخطار آتش‌نشانی ارائه و بیش‌ازپیش مشخص‌شده که وضعیت ایمنی در برخی از سازه‌های بیمارستانی و همچنین عملکرد و کارایی آن‌ها زیرسؤال است و بیم فروریختن هنگام زلزله یا سایر حوادث غیرمترقبه می‌رود. کلانشهر تهران پیش‌تر در دی‌ماه ۹۵ هنگام آتش‌سوزی و ریزش برج بزرگ تجاری پلاسکو در مرکز شهر که موجب مرگ ده‌ها شهروند و نیروی امدادی شد، شاهد مورد مشابهی در ابعادی وسیع‌تر به لحاظ سازه و پیامدهای «عدم رعایت اصول ایمنی» به‌رغم «هشدارهای قبلی» بوده است، اما این نگرانی‌ها درباره بیمارستان‌های تهران به میزان فزاینده‌‌تری وجود دارد.
فرسودگی ۹۰ درصد بیمارستان‌های پایتخت
زمستان سال گذشته امیر ساکی، مدیرکل منابع فیزیکی وزارت بهداشت، اعلام کرد كه میزان فرسودگی مراکز درمانی در تهران به دلیل قدمت بالای بیمارستان‌ها به ۸۰ درصد می‌رسد. به گفته این مقام وزارت بهداشت، ۹۰ درصد بیمارستان‌ها در تهران و ۷۰ درصد بیمارستان‌ها در کل ایران کاملا فرسوده‌اند و امکان مقاوم‌سازی آن‌ها وجود ندارد، بنابراین باید تخریب و از نو ساخته شوند.
البته سال‌هاست که درباره فرسودگی و ایمن نبودن برخی بیمارستان‌ها سخن گفته‌شده و کارشناسان مدیریت بحران نسبت به وقوع فاجعه در مراکز درمانی که باید به هنگام رخداد بلایای طبیعی، کمک‌رسان مصدومان و مجروحان باشند، هشدار داده‌اند. پیش‌تر حسین قناعتی،رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران، گفته بود تعداد بیمارستان‌ها و مراکز درمانی پایتخت که اخطار آتش‌نشانی دارند آن‌قدر زیاد است که اگر همه آن‌ها تعطیل شوند، درمان در تهران مختل خواهد شد.
بیمارستان حضرت رسول اکرم، یکی از مراکز درمانی معروف تهران با بیش از ۴۰ سال قدمت است که در فهرست ساختمان‌های ناایمن قرار دارد، حال اینکه تمام تخت‌های بخش مراقبت‌های ویژه این بیمارستان پر هستند و ضریب اشغال تخت بخش‌های عمومی حدود ۹۰ درصد است. بیمارستان امام خمینی (ره) به‌عنوان یکی دیگر از بیمارستان‌های قدیمی و ناایمن پایتخت شناخته می‌شود که سال ساخت آن به جنگ جهانی دوم و حدود ۱۳۲۵ بازمی‌گردد و احتمالا شروع ساخت آن در سال ۱۳۰۸ بوده است. نام بیمارستان لولاگر هم در فهرست ناایمن‌ها قرار دارد که در ابتدای تأسیس یک نواخانه بوده و بعد از مدتی به مرکزی برای درمان افراد مبتلا به سل تبدیل می‌شود. این بیمارستان تا قبل از انقلاب اسلامی وابسته به شیرخورشید بوده و بعد از پیروزی انقلاب به بهداری استان تهران و پس از چند سال تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران قرار می‌گیرد. بیمارستان طرفه نیز در صورت بروز حادثه‌ای مثل زلزله فاقد مقاومت است. بیمارستانی که در سال ۱۳۱۸ با ظرفیت ۱۸۰ تخت مصوب تحت نظارت وزارت راه و ترابری شروع به کار کرد. در سال ۱۳۳۳ توسط مرحوم دکتر طرفه به‌صورت بیمارستان تکمیل و تجهیز شد و از سال ۱۳۵۵ تحت پوشش سازمان منطقه‌ای بهداری استان تهران و سپس در سال ۱۳۷۲ تحت نظارت و سرپرستی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی قرار گرفت.
بیمارستان سینا یکی دیگر از قدیمی‌ترین بیمارستان‌های تهران است که نامش در فهرست ساختمان‌های ناایمن تهران قرار دارد. گویا پس از مراجعت ناصرالدین‌شاه از سفرهای اروپایی در سال ۱۲۴۸ دستور داد، مریضخانه‌ای به سبک اروپایی در مرکز شهر تهران دایر کنند. سه سال بعد و در سال ۱۲۵۱ شمسی اولین مریضخانه ایران در خیابان سپه سابق (امام خمینی نرسیده به میدان هشت گنبدان (حسن‌آباد) تأسیس و نام مریضخانه دولتی را بر آن نهادند. در سال ۱۳۱۹ شمسی به‌رسم قدردانی از ابوعلی سینا، پدر طب ایران، نام مریضخانه دولتی به بیمارستان سینا تغیر یافت. اکنون بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی سینا با گذشت بیش از ۱۴۰ سال از تأسیس آن، با ۴۷۷ تخت فعال، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مراکز آموزشی، پژوهشی و درمانی دانشگاه علوم پزشکی تهران است.
بیمارستان بوعلی هم در دهه ۱۳۳۰ به‌عنوان مرکز مسلولین در خارج از شهر تهران ساخته و به بهره‌برداری رسید. پس از تغییر مشکلات بهداشتی جامعه این مرکز به‌صورت بیمارستان جنرال و عمومی به فعالیت خود در حیطه آموزشی و درمانی ادامه داد. درمانگاه سلیم نیز از دیگر ساختمان‌های ناایمن است که اطلاعات چندانی از زمان ساخت آن در دسترس نیست. بیمارستان شهدای یافت‌آباد به‌عنوان یکی دیگر از مراکز درمانی قدیمی و فرسوده شناخته می‌شود که در سال ۱۳۵۴به‌عنوان مرکز بازپروری معتادین زیر نظر انجمن توانبخشی ایران شروع به کار کرد. در آن زمان این مرکز دارای ۲ بخش معتادین و روانپزشکی بوده و به بیماران رو به بهبود حرفه‌های مختلف آموزش داده می‌شد و در سال ۱۳۵۸ به‌عنوان بیمارستان عمومی زیر نظر سازمان منطقه‌ای بهداشت و درمان استان تهران ادامه کار داد. و بیمارستان فیاض بخش به‌عنوان بزرگ‌ترین بیمارستان ملکی سازمان تأمین اجتماعی و یکی ازمراکزاصلی تروما
در شهر تهران است که در سال ١٣٣٥تأسیس شده است. اما این بیمارستان‌ها صرفا برمبنای تجهیزات اطفای حریق و خطر آتش‌سوزی به‌عنوان ساختمان‌های پرمخاطره معرفی‌شده‌اند.
سازه بیمارستان‌ها تاکنون بررسی نشده است
مدل‌های ارزیابی خطر متفاوت است. به‌عنوان نمونه ساختمان پلاسکو به دلیل وقوع حریق و ساختمان متروپل براثر ضعف پی و زمین فروریخت و یا ساختمان دیگری ممکن است به دلایل دیگری فروبریزد، بنابراین ارزیابی‌ها باید کامل باشد. برای ناایمنی، قدمت و فرسودگی یک ساختمان موارد مهندسی و معیارهای دیگر نیز باید مدنظر قرار گیرند. اگر دغدغه سیستم مدیریتی کشور بحث ایمنی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی است، لازم است ارزیابی جامعی از وضعیت سازه‌ای بیمارستان‌ها انجام شود. آن‌طور که غلامرضا معصومی ،عضو بورد سلامت در بلایای وزارت بهداشت می‌گوید: «بررسی سازه‌ای بیمارستان اتفاق نیفتاده است. درواقع به این صورت مطرح می‌شود که مثلا بیمارستان امام حسین (ع) قدمت طولانی دارد و درنتیجه ایمن نیست. بعید می‌دانم که یک تیم کارشناسی و مهندسی وارد بیمارستان‌ها شده باشند و وضعیت خاک، بتن، استحکام سازه‌ای بیمارستان و … را بررسی کرده باشند و تاکنون چنین گزارشی نداشتیم، اما قاعدتا باید این اتفاق بیفتد و بعد اعلام کنیم که بیمارستان ایمنی دارد یا خیر.»
سازمان آتش‌نشانی باتوجه به نوع فعالیت خود، ساختمان‌ها را براساس پارامترهای آتش‌نشانی و سیستم‌های اطفای حریق و مواردی ازاین‌دست درنظر گرفته و در صورت در نظر گرفتن تمامی موارد ایمنی و باتوجه به گستره مخاطرات، شمار بیمارستان‌های پرخطر در تهران رقمی تکان‌دهنده خواهد بود که حتما نیازمند درمان هستند.
کامران عبدولی،معاون حفاظت و پیشگیری از حریق سازمان آتش‌نشانی تهران، در دی‌ماه ۱۴۰۰ افشا کرد که بیش از ۱۵۰ ساختمان مرکز درمانی در تهران در وضعیت «خطر بسیار زیاد» قرار دارند و برای ایمن‌سازی آن‌ها باید بی‌درنگ اقدام شود. او بابیان اینکه بیشتر بیمارستان‌های مهم و بزرگ شهر تهران دولتی و قدیمی‌اند، به خبرگزاری ایسنا گفته بود که عمده این ساختمان‌های ناایمن فراتر از ظرفیت‌های استاندارد مراجعه‌کننده دارند و باید فورا ایمن‌سازی شوند.
سال ۱۳۹۹، پس از آتش‌سوزی کلینیک سینا اطهر در خیابان شریعتی تهران، کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران در گزارشی اعلام کرد: «در بسیاری از مراکز درمانی و بیمارستان‌های تهران نه‌تنها تجهیزات لازم ایمنی ازنظر اعلام و اطفای حریق و راه‌پله‌های اضطراری با کارکرد مناسب وجود ندارد، بلکه با توجه به ماهیتشان، کپسول‌های گاز اکسیژن، تجهیزات الکترونیکی و پزشکی با دمای اشتعال و ذوب پایین، الکل و منابع سوختی دیگری مانند هلیوم هم وجود دارد؛ منابع سوختی که درصورت بروز حادثه‌ای مانند انفجار کلینیک سینا اطهر، می‌توانند فاجعه بزرگ‌تری بارآورند.»
اما هنوز نه‌تنها تصمیمی جدی برای تغییر این شرایط اتخاذ نشده، بلکه به روایت گزارش‌های منتشرشده در رسانه‌ها ترمیم و ایمن‌سازی سازه‌های بیمارستانی به بودجه مناسب نیاز دارد اما تأمین آن سخت و مشکل است و معمولا بودجه‌هایی که اختصاص می‌یابد به‌اندازه‌ای نیست که نیازهای این بخش را تأمین کند.
تأمین بودجه، مشکل اصلی ایمن‌سازی
هرچند برخی از بیمارستان‌های کشور به دلیل قدمت و میزان فرسودگی بسیار بالا، امکانی برای تجهیز به سیستم‌های نوین حریق و مقاوم‌سازی را ندارند، ازاین‌رو سیاست وزارت بهداشت، تخریب و نوسازی آن‌هاست. چراکه مقاوم‌سازی بیمارستان‌ها به دلایلی چون هزینه‌های بالا و عدم برخورداری ساختار معماری بیمارستان‌های قدیمی از مدل‌های استاندارد مقرون‌به‌صرفه نیست. درعین‌حال مقاوم‌سازی بیمارستان‌ها در حین فعالیت بیمارستان و ارائه خدمت به بیمار عملا امکان‌پذیر نیست و از طرفی امکان تعطیل کردن بیمارستان هم وجود ندارد و به گفته مدیرکل منابع فیزیکی وزارت بهداشت «ترمیم هر بیمارستان بسته به حجم عملیات از ۳۰درصد تا ۵۰درصد هزینه ساخت یک بیمارستان جدید است.» بر این اساس جایگزینی گزینه مناسب برای تأمین ایمنی بیمارستانی در کشور است. دراین‌باره غلامرضا معصومی ، عضو بورد سلامت در بلایای وزارت بهداشت در گفت‌وگو با ایسنا مطرح کرده که ارزیابی و بررسی وضعیت فرسودگی بیمارستان‌ها در کل کشور به‌صورت عمومی انجام نشده و دلیل بزرگ آن‌هم این است که ۱۲ سال قبل برای ارزیابی و بازسازی ایمن‌سازی سازه‌ای بیمارستان‌ها برآوردی در وزارت بهداشت داشتیم که در آن زمان بودجه بیش از ۶۰۰۰ میلیارد تومانی برایش مطرح شد که به دلیل نبود این بودجه از همان زمان مسکوت بود. البته برخی بیمارستان‌ها در کشور مانند بیمارستان شهید محمدی بندرعباس بررسی‌شده و قرار شد که بحث مقاوم‌سازی آن‌هم اجرا شود که آن‌قدر هزینه‌ها بالا بود که به این نتیجه رسیدند که بیمارستان‌های جایگزین منطقی‌تر است.
البته درزمینه تخریب و ساخت مراکز درمانی جایگزین هم اعداد و ارقام درشتی مورد نیاز است، باتوجه به اینکه ۹۰ درصد بیمارستان‌ها در پایتخت فرسوده‌اند، هزینه تخریب و نوسازی آن‌ها بسیار بالاست. سال ۹۸ معاون وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده بود: «ساخت بیمارستان به‌ازای هر تخت از۸۰۰ میلیون تا یک میلیارد تومان برای دولت هزینه دارد که اگر هزینه‌های تجهیز نیز به این رقم اضافه شود به عددی حدود ۵/۱میلیارد تومان برای هر تخت بیمارستانی هم خواهیم رسید.» به روایت امیر ساکی، مدیرکل منابع فیزیکی وزارت بهداشت برای تحقق جایگزینی، باید اعتبارات عمرانی حوزه سلامت حداقل سه برابر حالت فعلی شود، بنابراین چالش اصلی تأمین اعتبار است. در حال حاضر سهم سلامت از تملک‌های دارایی سرمایه‌ای یک درصد است که بسیار ناچیز است؛ این در حالی است که وزارت بهداشت ۴۶۰۰۰ تخت بیمارستانی نیز در دست ساخت دارد که باید اعتبارات آن‌ها نیز تأمین شود. از طرفی تأمین اعتبار۵۰ هزار تخت فرسوده که بیش از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان است و در سال حداقل باید ۳۰ هزار میلیارد تومان تأمین شود تا در یک برنامه پنج‌ساله بیمارستان‌ها جایگزین شوند، یک چالش بسیار جدی است. از طرفی ارتقاء و بهبود ایمنی بیمارستان‌هایی که از یک ایمنی نسبی برخوردار هستند، اما باید ارتقاء یابند نیز مستلزم تأمین اعتبار و هزینه است.
اما فقط هم بحث بودجه مطرح نیست، موضوع چگونگی و نحوه ساخت بیمارستان‌های جدید هم باید مدنظر قرار گیرد. وضعیت ایمنی بیمارستان‌ها به کیفیت و نوع سازه و از طرفی انتخاب زمین و به‌کارگیری مواد مناسب بستگی دارد. به‌عنوان‌مثال در زلزله «هریس» بیمارستانی که یک سال از ساختش می‌گذشت، ترک خورد و به دلیل کاهش ایمنی قابل‌استفاده نبود. در زلزله کرمانشاه نیز دو بیمارستان نتوانستند در برابر تکانه‌های زلزله بایستد، بیمارستان‌هایی که بی‌تردید باید نخستین و مهم‌ترین ملجأ و پناه حادثه‌دیدگان باشند، اما خود تهدیدی برای مردم به شمار می‌روند. بنابراین مراکز درمانی باید در شرایط ایمنی باشند، به‌ویژه در تهران به‌عنوان یک کلانشهر که وقوع زلزله در آن‌یک سناریوی محتمل است و هر آن امکان دارد گسل شمال شرق یا جنوب آن فعال‌شده و تمام شهر تحت تأثیر قرار گیرد. گفته می‌شود بیش از ۹۵ درصد فوتی‌های ناشی از مخاطرات طبیعی در ایران به دلیل تخریب ساختمان‌ها است. غلامرضا معصومی، عضو بورد سلامت در بلایای وزارت بهداشت بابیان اینکه در کل وضعیت ایمنی خوبی در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کشور نداریم، درباره کارایی بیمارستان‌های کشور در برابر بحران‌ها و حوادثی مانند زلزله، عنوان می‌کند: «باید توجه کرد که بیمارستان‌های ما ازنظر سازه‌ای تقریبا در برابر تمام بحران‌ها به‌جز زلزله مقاومند. این در حالی است که ۹۷ درصد مناطق کشور ما گسل دارد. البته باید توجه کنیم که با چه زلزله‌ای مواجه هستیم؟ اگر زلزله ۵ ریشتر به پایین باشد که دائما با آن مواجهیم و مشکلی ایجاد نمی‌کند.
در زلزله بالای ۷ تا ۷/۵ ریشتر که به‌عنوان‌مثال می‌تواند غایت شهر تهران باشد، شرایط به‌گونه‌ای در شهر تهران رقم خواهد خورد که خیلی قدرت جابه‌جایی آن‌چنانی نخواهیم داشت و خرابی شهر به‌ویژه در مناطق مرکزی به شکلی خواهد بود که خیلی قدرت این را نداریم که حتی بیمارانمان را در خیابان‌ها جابه‌جا کنیم و نهایتا احتمالا در آن زمان بیمارستان‌های ما هم خیلی کارایی نخواهند داشت.» وی اضافه می‌کند: «شاید عمده بحث اینجاست که زلزله‌ای بین ۵ تا ۶/۵ ریشتری را داشته باشیم که به‌گونه‌ای است که شهر هنوز سرپاست و می‌تواند فعالیت‌هایش را ادامه دهد، اما برخی بیمارستان‌های ما دچار مشکل شده و آسیب می‌بینند. این تصور که در این میزان ریشترها کل بیمارستانمان به‌یک‌باره خراب می‌شود، تصور اشتباهی است. این درباره هیچ‌یک از ساختمان‌هایی که در شهرها ساخته‌شده‌اند، صدق نمی‌کند. ممکن است دیوارها خراب شود، ترک بخورد، خطرناک شود و امکان سقوط مصالح و … ایجاد شود، اما این‌طور نیست که تصور کنیم که تمام ساختمان به‌یک‌باره خراب می‌شود.» نگرانی دیگر از این بابت است که به دلیل کمبود تخت‌های بیمارستانی در شهرهای بزرگ، حتی پس از ساخت بیمارستان جدید، بیمارستان‌های قدیمی و فرسوده کماکان به کار خود ادامه دهند. آن‌هم در شرایطی که کشور ما حادثه‌خیز بوده و در معرض انواع مخاطرات طبیعی، به‌ویژه زلزله و سیل قرار دارد. درعین‌حال باید توجه کرد که بیمارستان‌ها همیشه خط مقدم پاسخگویی به حوادث و بلایا هستند و در مواقع بحران «سالم ماندن بیمارستان‌ها در شرایط بعد از حوادث نشانه ثبات، انسجام و امنیت اجتماعی است.» عبارتی که دکتر علی اردلان ، مدیر وقت گروه سلامت در حوادث و بلایای دانشگاه علوم پزشکی تهران بر آن تأکید کرده و درعین‌حال بیان می‌کند: «سالم ماندن یک بیمارستان بعد از بروز حادثه منجر به آرامش خاطر آسیب دیدگان شهر و جامعه هم می‌شود. بنابر تجربیاتی که در دنیا و ایران وجود دارد، بسیار مهم است که پیش از بروز حوادث برای ایمنی بیمارستان‌هایمان کار کنیم.»
این مطلب بدون برچسب می باشد.
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.