حتما شما هم به یاد دارید که مدتی پس از شیوع کرونا، برخی افراد در شبکه‌های اجتماعی  زنجبیل، روغن بنفشه، اسپند و حتی  ادرار شتر را برای پیشگیری و درمان کرونا مفید می‌دانستند! در همان بحبوحه بود که یکی از سردمداران طب سنتی با  آتش زدن کتاب پزشکی «هاریسون» مشهور شد و در اسفندماه ۹۸ که شیوع این ویروس در کشور به رسمیت شناخته شد در نامه‌ای به «رئیس‌جمهور وقت» مدعی کشف داروی کرونا شد و یا کسان دیگری که پیش از کرونا هم نظریات جنجالی داشتند، برای مهار این بیماری «روغن قطره حنظل» را تجویز کردند؛ تبلیغاتی که چشم‌بسته می‌شد نظر به‌دروغ بودن آن‌ها داد، چراکه بعد از گذشت هشت‌ماه و انجام آزمایشات گسترده و حتی علی‌رغم تولید واکسن‌هایی در سراسر دنیا برای این بیماری، هیچ شخص و کشوری ادعای پایان دادن به این همه‌گیری وحشتناک را نداشت، اما متأسفانه عده‌ای که خود را متخصص و حکیم طب سنتی می‌پنداشتند، اظهارنظر کردند که ما به داروی درمان کرونا دست‌یافته‌ایم! البته بین پزشکان و متخصصان باسواد و حاذق طب سنتی و برخی کاسبان باید دیواری به بلندی علم کشید و این دو طیف را از هم جدا کرد.  

سال‌هاست گروهی به اسم طب سنتی مدعی درمان بسیاری از بیماری‌های صعب‌العلاج‌اند و به‌این‌ترتیب برای درمان امراض قلبی، جوشانده اسطوخودوس تجویز و یا درمان هر نوع سرطانی را به شیوه سنتی و گیاهی ممکن می‌دانند. آن‌ها بادانش اندک خود در شبکه‌های اجتماعی بدون هیچ‌گونه نظارت و برخوردی فعالیت کرده و بیماران را از مراجعه به مراکز طب نوین بازمی‌دارند، درحالی‌که وزارت بهداشت بارها اعلام کرده است: «علاقه‌مندان به خدمات طب سنتی باید به افراد و مراکز درمانی مطمئن مراجعه کنند و کسانی که در این مراکز مجاز خدمت‌رسانی می‌کنند، پزشکانی هستند که دانش طب سنتی را هم می‌دانند. چنین افرادی می‌توانند تصمیم درستی بگیرند که بیمار از کدام خدمت طب سنتی و به چه صورتی استفاده کند.» کما این‌که هیچ‌ کشوری از گرایش صرف به استفاده از طب سنتی به‌عنوان جایگزین طب مدرن نام نبرده‌ و باید به شکل مکمل درکنار طب مدرن مورداستفاده قرار گیرد.
مردم ما از دارو‌های گیاهی استقبال و آن را بدون عارضه می‌دانند و طب سنتی ازآنجاکه با گیاهان سر‌و‌کار دارد، پای سودجویان را به این وادی کشانده است، درحالی‌که هر گیاهی به همان اندازه که می‌تواند مفید و مؤثر واقع شود، عوارض نهفته‌ای دارد و این را فقط کسانی تشخیص می‌دهند که طب سنتی را به‌عنوان یک تخصص آموخته باشند. 

 عوارض دارو‌های گیاهی عموما کمتر از دارو‌های شیمیایی نیست
مدتی است در شبکه‌های اجتماعی، بازار آنچه از آن با عناوین طب سنتی، یا طب ایرانی و تعابیری ازاین‌دست خوانده می‌شود، دوباره داغ شده و اغلب آنانی که به خود لقب«حکیم» می‌دهند، بلاگر‌های طب ایرانی در اینستاگرام هستند که در سال‌های اخیر چهره این طب را مخدوش و از هر فرصتی برای کوبیدن بر طبل تغییر ساختار نظام پزشکی و سلامت استفاده کرده‌اند.  
هرچند یکی از استدلال‌هایی که آن‌ها بیان می‌کنند، تأکید بر این است که این‌روش‌ها بر مبنای استفاده از گیاهان طبیعی و آن چیزی است که در طبیعت می‌روید و برخلاف دارو‌های تجاری که محصولات شیمیایی هستند، حتی اگر این گیاهان و معجون‌های ساخته از آن‌ها سودی نداشته باشند، چون طبیعی هستند خطری ندارند. اما دکتر علی‌اصغر میرسعید قاضی، فوق تخصص غدد این استدلال را قبول ندارد و می‌گوید: عوارض دارو‌های گیاهی عموما کمتر از دارو‌های شیمیایی نیست. گاهی مصرف این گیاهان به‌ویژه در مدت‌زمان طولانی عارضه‌های جبران‌ناپذیری برجای می‌گذارد. بنابراین افراد بدون مشورت پزشک و خودسرانه، نباید دارو‌های گیاهی را مصرف کنند. ضمن آنکه برای درمان از طریق طب سنتی حتما باید به سراغ متخصصان رفت، نه کسانی که بدون سررشته به این حوزه ورود کرده و در فضای مجازی بلاگری می‌کنند.
دکتر ایرج خسرونیا، رئیس انجمن پزشکان داخلی نیز بر همین مسئله تأکید می‌کند و ادامه می‌دهد: پیش‌تر تصور بر این بود که برخی دارو‌های گیاهی هیچ عارضه‌ای ندارند و افرادی که مبتلابه بیماری بودند شروع به مصرف این دارو‌ها می‌کردند. نمونه آن بیمارانی بودند که به تب روده مبتلا بودند اما پس از مصرف دارو‌های گیاهی فوت می‌کردند. در آن زمان تصور این بود که بیماری باعث مرگ آن‌ها شده اما بعد‌ها مشخص شد مصرف دارو‌های گیاهی نظیر روغن کرچک باعث مرگ این بیماران بوده است. به همین دلیل گفته می‌شود که اگر قرار است دارو‌های گیاهی مصرف شود حتما بیمار با پزشک معالجش مشورت کند.
رئیس انجمن پزشکان داخلی به این موضوع هم اشاره می‌کند که در کشور ما، ترکیبی از چند گیاه دارویی درقالب یک اسپری استنشاقی تولیدشده و یا مضاف بر این با یک جست‌وجوی ساده می‌توانید به اسامی دارو‌ها و مکمل‌های تولیدشده در طب سنتی که مجوز وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو رادارند دسترسی پیدا کرد، ولی واقعیت این است که متخصص‌نماها و صفحات نا‌معتبرشان در فضای مجازی در حال رشد است و نمی‌توان بدون راهنمایی و کمک گرفتن از یک متخصص واقعی طب سنتی، هر دارویی که از سوی بلاگر‌ها تبلیغ می‌شود را به مصرف رساند. 

 درمان پیچیده‌ترین بیماری‌ها؟
برخی بیماران با مصرف دارو‌های گیاهی، درمان اصلی را به تعویق می‌اندازند.
 در این میان انبوهی از مدعیان در مراکز غیرمجاز با جعل عنوان «متخصص طب سنتی» بدون هیچ نظارتی فعالیت کرده و حتی ادعا دارند که قادرند پیچیده‌ترین بیماری‌ها را نیز درمان کنند. 
دکتر میرسعید قاضی با ابراز نگرانی در این مورد می‌گوید: «به‌هرحال برخی از بیماری‌ها علاج‌ناپذیر است‌و سودجویانی که تجویز دارو‌های گیاهی را نجات‌بخش توصیف می‌کنند، تنها به کسب درآمد می‌اندیشند. حتی متخصصان طب سنتی هم‌چنین ادعایی ندارند که می‌توانند همه بیماری‌ها را درمان کنند، با‌این‌وجود کاسبان مجازی بدون هیچ تخصصی معتقدند برای طب سنتی، درمان سرطان و ام‌اس با درمان سرماخوردگی هیچ تفاوتی ندارد و یا می‌گویند نمک بدون ید و افزودنی، ‌ فشارخون را پایین می‌آورد! این افراد با دخالت‌های پرخطر در دوران همه‌گیری کووید هم علیه واکسن تبلیغ کرده و دانش پزشکی را تماما زیرسؤال بردند. اساسا کسانی که در شبکه‌های اجتماعی انواع دارو‌های گیاهی را به‌عنوان راهکار قطعی درمان بیماری‌های ساده و پیچیده معرفی می‌کنند، منفعت‌طلب هستند، چون آن چیزی که درون یک گیاه باعث اثربخشی آن می‌شود، ترکیبات شیمیایی آن است. اگر ترکیبی سمی درون یک قارچ وجود داشته باشد، این ترکیب فارغ از این‌که شما آن را با خوردن قارچ وارد بدن کنید یا با استخراج آن با سرنگ به کسی تزریق کنید، کشنده است. همین‌طور اثرات روان‌گردانی بسیاری از گیاهان قابل‌بازسازی است و در مواردی هم ما با دانستن اثر فلان ترکیب شیمیایی به‌جای آن‌که آن را از گیاه استخراج‌کنیم، آن را در آزمایشگاه تولید و سنتز می‌کنیم.»
این پزشک تصریح می‌کند: «افراد سودجو برپایه نوعی ناامیدی و بدبینی عوامانه از پزشکی مدرن سعی دارند که به مخاطبان خود این‌گونه القا کنند که پزشکی مدرن ناکارآمد است‌و علت زیادشدن بیمارستان‌ها و مطب‌های پزشکی را دال بر همین ناکارآمدی می‌دانند. آن‌ها بر این باورند که اگر این روش‌های نوین کارگر بود این‌همه بیمار و بیمارستان نبود. حال این‌که پزشکی نوین در قرون اخیر تحولات عظیمی مانند ریشه‌کنی و محدود کردن بیماری‌های عفونی با واکسیناسیون و آنتی‌بیوتیک‌ها، طولانی کردن امید به زندگی، تشخیص و درمان زودهنگام بد‌خیمی‌ها و…ایجاد کرده است. چشم بستن بر این خدمات تنها از افرادی با دیدگاهی ایدئولوژیک برمی‌آید که پیش‌فرض‌های تجدد ستیزانه‌شان مانع درک درستی از پزشکی مدرن شده است. در‌عین‌حال چنانچه دارو‌های  گیاهی توسط افراد متخصص و دانش‌آموخته طب سنتی تجویز شود، برای درمان برخی بیماری‌ها مؤثر است.» 
به‌هرروی این طب، مدت‌هاست به راهی برای سودجویی و فریب مردم بدل شده و اگر نظارت دولت و آگاهی مردم نباشد، کم‌نیستند کسانی که مشتاق ثروت بادآورده و شهرت یک‌شبه‌اند و سلامت مردم را به خطر می‌اندازند، بنابراین اگر اقدام و نظارتی صورت نگیرد، مسیر برای ثروت‌اندوزی شیادان و به بازی گرفتن جان بیماران هموار خواهد شد. 

 روش‌های عجیب‌وغریب در چارچوب طب سنتی نمی‌گنجد 
کارشناسان و صاحب‌نظران حوزه سلامت تأکید می‌کنند: «نباید بگذاریم افراد سودجو در‌حالی‌که هیچ درک درستی از طب سنتی ندارند، به تلاش‌های بی‌ثمر خود ادامه دهند و هزینه بلاگری آن‌ها در این حوزه را بیماران مظلوم جامعه با تن رنجور و بودجه تهیه‌شده از ناچاری و درماندگی خود بپردازند. باید پروژه‌ای مهندسی را باهدف بازآفرینی طب سنتی تعریف نموده و با نظارت پزشکان موجود و همراهی دانشمندان آگاه نسبت به طب سنتی، هرچند این آگاهی نسبی باشد، در اسرع وقت اقدام به سازماندهی و احیای طب سنتی نماییم و دهان یاوه‌گویانی که بدون علم و تحقیق و صرفا برای مطرح کردن خود گزافه‌گویی در مورد طب سنتی را روش خودکرده‌اند گِل بگیریم تا بیش از این با جهلشان مردم را سرگردان نکنند.» 
مطابق دیدگاه سازمان بهداشت جهانی، طب سنتی مجموعه تمامی علوم و تجربیات نظری و عملی که به اشکال مختلف دارویی، برای حفظ سلامتی و همچنین پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها به کار می‌رود و به‌صورت گفتاری یا نوشتاری از نسلی به نسل دیگر در یک منطقه جغرافیایی انتقال می‌یابد و قابلیت روزآمد شدن با حفظ چارچوب‌های اساسی را دارد، شامل می‌شود، ازاین‌رو نفیسه حسینی یکتا، مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت در گفت‌وگو با ایرنا عنوان می‌کند: «روش‌های عجیب‌وغریب که گاهی ارائه می‌شود در چارچوب طب ایرانی و سنتی نمی‌گنجد. طب سنتی، ایرانی بر اساس منابع نوشتاری و انتقال نسل به نسلی در چارچوب تعریف سازمان بهداشت جهانی یک مکتب است که این مکتب از طرف این سازمان نیز به رسمیت شناخته‌شده است.» 
متخصصان واقعی طب سنتی افرادی هستند كه پس از اخذ مدرک پزشكی با گذراندن دوره‌ای حدود پنج‌ساله در دانشگاه، تخصص طب سنتی می‌گیرند. بنابراین افرادی با رشته‌های دیگر و حتی پزشكانی كه صرفا دوره‌های كوتاه‌مدت طب سنتی را بدون حضور در دانشگاهی معتبر گذرانده‌اند ازنظر دانشگاه متخصص طب سنتی محسوب نمی‌شوند. 
مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت درباره تعداد این صنف متخصص می‌گوید: «اکنون۴۷ سلامتکده طب سنتی در کشور مشغول ارائه خدمات تخصصی طب سنتی به مردم هستند. همچنین ۵۰۰ فارغ‌التحصیل در حوزه طب سنتی در کشور داریم، درحالی‌که ۲۴۰دانشجو نیز در رشته طب سنتی مشغول تحصیل هستند.»او آمار دقیقی از افراد و مراکزی که بدون مجوز و بدون داشتن صلاحیت در کشور خدمات طب سنتی ارائه می‌کنند ندارد، اما مشخص است که تعداد مراکز مجاز کمتر از مراکز و افراد بدون مجوز است و آن‌طور که حسینی یکتا می‌گوید، در مورد خدمات متخصصان طب سنتی و پزشکانی که دوره‌های مجاز طب سنتی را گذرانده‌اند هیچ‌گونه گزارشی مبنی براین‌که اقدامات آن‌ها منجر به آسیب جسمی در حد ناتوانی یا بیماری باشد، نداشته‌ایم. ولی از مداخله گران در امر درمان و طب سنتی چنین آسیب‌هایی گزارش‌شده است و در سازمان پزشکی قانونی در این زمینه پرونده‌های زیادی وجود دارد. آمار آن را ما در وزارت بهداشت نداریم. این خدمات متأسفانه عواقب زیادی برای مراجعه‌کنندگان داشته است که در حد ناتوانی و حتی فوت هم بوده است و آمار موارد فوت ناشی از خدمات طب سنتی ایرانی در سازمان پزشکی قانونی است.

 رسانه‌ها باید آموزش‌های لازم را به مردم بدهند
این موضوع، آنچنان نگران‌کننده است که صاحب‌نظران پیوسته هشدار می‌دهند. فراز مجاب، استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی با اشاره به این موضوع، می‌گوید: «واقعیت این است که طب سنتی و تجویز داروهای گیاهی در بعضی موارد مفید و در بعضی موارد هم جواب نمی‌دهد، درست همانند طب مدرن. از همین رو بهتر این است که نگوییم داروهای گیاهی باید جایگزین داروهای شیمیایی شود. زیرا هر یک از آن‌ها در جایگاه‌های خود مؤثر و مناسب هستند. متأسفانه در خیلی از موارد تبلیغاتی که در شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد کذب است و امکان دارد جان بیماران را به خطر بیندازد. داروهایی که در حوزه طب سنتی از سوی بلاگرها تجویز می‌شود، حتما عارضه خواهد داشت. درنهایت توصیه ما به کسانی که برای درمان بیماری‌های خود به طب سنتی علاقه‌مند هستند، این است که به تبلیغات و اظهارات بلاگرهای مجازی اعتماد نکنند زیرا متأسفانه در این بحث شیادی زیاد اتفاق می‌افتد و اغلب افراد آموزش ندیده‌اند و تجویز‌های آن‌ها غیرعلمی است. سودجویان می‌خواهند امورات خود را بگذرانند به همین دلیل خلاف‌هایی در این بخش صورت می‌گیرد.» وی معتقد است: بیماران صعب‌العلاج و خانواده‌های آن‌ها به هر ریسمانی چنگ می‌زنند که بیمار خود را نجات دهند و به همین دلیل به بلاگرهای مجازی که ادعا می‌کنند می‌توانند سرطان‌ها و بیماری‌های لاعلاج را درمان کنند اعتماد می‌کنند، بنابراین رسانه‌ها به‌ویژه صداوسیما باید آموزش‌های لازم را به مردم بدهند. 
در حال حاضر بهترین کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که اطلاع‌رسانی کنیم. وقتی به‌طور مستمر اطلاع‌رسانی شود مردم آمادگی پیدا می‌کنند.