نفیسه امامی
عراق یکی از مهم‌ترین کشورها در منظومه تجارت خارجی ایران تعریف می‌شود. این کشور به دلایل مختلفی ازجمله وجود جنگ و تخریب گسترده زیرساخت‌ها و عدم کارایی صنایع این کشور، نیازمند واردات در حوزه‌های مختلف ازجمله خدمات و کالاست. عراق منابع نفتی عظیمی دارد، ولی به علت مصرف بسیار بالای برق و جبران کسری آن، از ایران گاز و برق وارد می‌کند و این کشور را به مقصد صادراتی ایران در حوزه انرژی تبدیل کرده است.
صادرات برق و گاز به عراق و عدم پرداخت مطالبات آن از سوی عراق باعث شد چندی پیش بدهی ۶ میلیارد دلاری این کشور به  ایران خبرساز شود. وزارت برق عراق بابت واردات گاز بیش از معادل ۵ میلیارد دلار به شرکت ملی گاز ایران بدهکار شده که مبلغ ۳ میلیارد دلار آن در بانک تجارت خارجی عراق (TBI) مسدود مانده است. 
از سوی دیگر بیش از ۲ میلیارد دلار از بدهی سررسید شده وزارت برق، به همراه بیش از یک میلیارد دلار به شرکت ملی گاز ایران بابت جرائم قراردادی از طرف وزارت برق عراق پرداخت‌نشده است. 
بدهی عراق به ایران به دلیل مشکلات ناشی از تحریم‌های آمریکا و قطع دسترسی و انتقال پول در خارج به وجود آمده و باعث شده است بانک‌های عراقی از همکاری با طرف‌های ایرانی سرباز بزنند تا بخش زیادی از مطالبات ارزی ایران از عراق وصول نشود.عبدالناصر همتی رئیس‌کل بانک مرکزی چندی قبل باهدف ایجاد سازوکار پرداخت مالی میان دو کشور سفری به عراق داشت و درنهایت تفاهم‌نامه‌ای برای پرداخت بدهی دولت عراق به ایران در ازای واردات گاز و برق به امضا  رسید، اما با وجود راهکارهای پیشنهادشده برای تسویه مطالبات ارزی ایران، هنوز گام مثبتی از سوی طرف عراقی برداشته نشده است.  
عراق در حال حاضر به عنوان دومین شریک تجاری ایران بعد از چین محسوب می‌شود، به طوری که سال گذشته ایران ۱۲ میلیارد دلار به این کشور صادرات داشته است. چنانچه رقم ۵‌تا ۶ میلیارد دلار از بدهی عراق به اقتصاد ایران بازگردد، می‌تواند بخش زیادی از مشکلات ارزی ایران را برطرف کند. 
عراق جایگزینی برای ایران ندارد
سید حمید حسینی دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در گفت‌وگو با «رسالت»، درباره آخرین وضعیت پرداخت بدهی عراق به ایران اظهار کرد: وجود تحریم‌ها مانع اصلی در پرداخت بدهی بانکی است، اما دلایل دیگری ازجمله وجود فساد در عراق، گرایش‌های سیاسی حاکم و نجابت ایرانی‌ها هم از دیگر عوامل در عدم بازگشت پول به ایران است. ایران پیش از این به علت میزان بالای بدهی، صادرات گاز را به عراق قطع کرده بود و همین اقدام باعث شد تا بدهی برق این کشور تسویه شود. 
حسینی بیشترین میزان بدهی عراق را مربوط به صادرات گاز عنوان کرد و افزود: عراق بدهی برق خود که در حدود ۷۰۰ میلیون دلار صادرات یک‌ساله می‌شد را تسویه کرده، اما رقم اصلی بدهی مربوط به صادرات گاز می‌شود که هنوز باقی‌مانده و در حدود ۶ میلیارد دلار محاسبه می‌گردد. از این ۶ میلیارد دلار در حدود۲ تا ۳ میلیارد دلار در حساب بانک تجارت خارجی عراق (TBI) رسوب شده است و این‌گونه نیست که عراق امکان پرداخت آن را از نظر مالی نداشته باشد. وی یادآور شد: بانک تجارت خارجی عراق، بانکی است که در زمان تحریم‌های نفتی عراق و در راستای مکانیسم نفت در برابر غذا ایجاد شد و زیر نظر بانک جی‌پی مورگان آمریکا اداره می‌شود، ولی عراق هم بر عملکرد آن اشراف دارد و درصورتی‌که بخواهد می‌تواند از این طریق بدهی ایران را بپردازد. 
دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق
 تصریح کرد: دولت عراق پول را به شکل دینار به بانک مرکزی این کشور واریز می‌کند، اما به دلیل تحریم‌های بانکی، شیوه‌ای برای انتقال آن به کشور وجود ندارد و براین اساس چند میلیارد دلار در حساب بانک مرکزی عراق قرارگرفته است.
حسینی درباره امکان جایگزینی ایران برای واردات گاز به عراق بیان کرد: هیچ‌کدام از کشورهای منطقه گاز مازادی برای صادرات به عراق ندارند، بنابراین این کشور نمی‌تواند جایگزینی به جای ایران پیدا کند. کشورهای کویت و عربستان نیز گاز اضافه‌ای برای صادرات به عراق ندارند و فقط در کردستان عراق مخازنی وجود دارد که آن هم به دلیل اختلافاتی که وجود دارد بعید است بتواند برای عراق مفید باشد.
وی اضافه کرد: عراق می‌تواند گازهای همراه نفت را جمع‌آوری کند و شاید به زودی بتواند بخشی از نیازهای گازی خود را از محل جمع‌آوری گازهای همراه نفت تأمین کند، اما نیاز عراق به گاز بیش از این مقدار است که با این روش نیز کل نیاز این کشور برطرف نمی‌شود.
حسینی با اشاره به سفر اخیر وزیر امورخارجه عراق به ایران و انجام مذاکراتی برای ارائه راه‌حل برای تسویه بدهی‌های گازی عراق گفت: وزیر امور خارجه عراق قبل از این وزیر اقتصاد این کشور هم بوده است و امیدواریم این مسئله بتواند در نشست‌هایی که درباره وصول مطالبات ایران برگزار می‌شود، کمک‌کننده باشد. علاوه بر این قرار است حجت‌الاسلام رئیسی رئیس قوه قضائیه سفری به عراق داشته باشد. ما امیدواریم از ظرفیت حضور وی در عراق استفاده شود و مذاکراتی که در خلال این سفر با مقامات عراقی انجام می‌شود، به پرداخت هر چه سریع‌تر بدهی عراق به ایران کمک کند.
وی در پایان با اشاره به این‌که عراق در شرایط فعلی در ارائه ویزا به تجار ایرانی سختگیری می‌کند، افزود: عراق کشوری متکثر از اقوام مختلف است و قدرت در آن پراکنده‌شده و گرایش‌های ناسیونالیستی، بعثی و شیعی در میان مقامات این کشور وجود دارد. این عوامل در کنار یکدیگر باعث می‌شوند در مواقعی چنین تصمیماتی برای تجار و بازرگانان اتخاذ شود. 
 رقابت برای حضور در بازار عراق
یحیی آل اسحاق رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق نیز درباره امکان وصول بدهی عراق به ایران به «رسالت» اظهار کرد: قرار است ایران در قبال مطالبات خود کالاهای غیر تحریمی مانند دارو و کالاهای اساسی را خریداری کند و عراق پول این تجهیزات را از محل بدهی خود به ایران پرداخت کند.
وی با اشاره به میزان صادرات ایران به عراق در ماه‌های اخیر گفت: ایران طی ۹ ماهه گذشته در حدود ۶ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار مصالح ساختمانی، مواد غذایی، کشاورزی و لوازم بهداشتی به عراق صادرات داشته است. 
آل اسحاق درباره حضور ترکیه در بازار عراق و امکان جایگزین شدن آن به جای ایران
 اظهار کرد: بازار عراق، بازاری بین‌المللی است و رقبای متعددی هم در این زمینه برای ایران وجود دارند. هرچقدر امنیت عراق بیشتر شود، کشورهای بیشتری برای رقابت در بخش اقتصادی به آن وارد می‌شوند.
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق اضافه کرد: ترکیه و چین از گذشته در عراق حضور داشتند و اکنون کشورهای عربی ازجمله عربستان و اردن به همراه کشورهای اروپایی مانند ایتالیا و اسپانیا در حال ورود به بازارهای عراق هستند.  
آل اسحاق در پایان خاطرنشان کرد: اکنون وضعیت ایران با ترکیه در میزان ورود به بازارهای عراق تقریبا یکسان است، اما چین رتبه اول در عراق را داراست. این در حالی است که کشورهای دیگر هنوز نتوانستند به جایگاه ایران دست پیدا کنند.