با سگ‌های بی صاحب چه کنیم؟
گروه اجتماعی
هر کشوری برای کنترل جمعیت سگ‌هایی که در ادبیات شهری به آنها «ولگرد» و یا «بی صاحب» می گویند، راهکارهای درست و غلطی را اجرایی کرده است. سگ هایی که با افزایش بی‌رویه می‌توانند انسان یا اکوسیستمی را از پا در آورند اما در کشور ما راهکارهای درست و اصولی هیچ گاه به سرانجام نرسیده، به دلیل آنکه مسئولان ذیربط خیلی زود مقهور فضای‌مجازی می‌شوند. حتی زمانی که سگ ولگردی کودکی را تکه و پاره می کند، باز هم عده ای در شبکه های اجتماعی هیاهو به راه می اندازند و به هیچ عنوان نمی پذیرند که این حیوانات برای جامعه انسانی و حتی حیات وحش خطر محسوب می شوند.
با اینکه اقدام مؤثر در قدم اول ممنوعیت غذا دادن به سگ‌هاست، اما بسیاری از مدافعان حقوق حیوانات پذیرای این ممنوعیت نیستند. این مخالفت درحالی است که سگ ها بعد از غذا دادن کانون‌های دیگری را، حتی در قله کوه‌ها و وسط جنگل و بیابان اشغال می کنند.
برخی نیز معدوم سازی را تنها راه حل موجود معرفی می‌کنند و عده‌ای دیگر این روش را منسوخ و ناکارآمد می دانند و بر این باورند که کشتار شاید در کوتاه مدت مؤثر باشد اما در طولانی مدت جمعیت سگ‌های ولگرد را کاهش نمی دهد. موافقان این شیوه تأکید می کنند که در اغلب کشورهای پیشرفته، سگ‌های بی‌صاحب جمع‌آوری و به مراکز نگهداری منتقل می‌شوند و در بازه زمانی کوتاه، یا صاحبانشان باید آنها را تحویل بگیرند و یا به افرادی که دارای صلاحیت سرپرستی هستند واگذار شوند، سگ‌هایی نیز که خریدار ندارند معدوم می‌گردند.
سرپناه دادن نیز راه حلی است که برای کنترل و کم کردن جمعیت سگ‌های ولگرد مطرح می شود. این راه حل هم مخالفانی دارد، ازجمله مهدی نبیان، کارشناس ارشد محیط زیست و پژوهشگر حیات وحش که به روزنامه پیام ما گفته است: «پناهگاه‌ها به محلی برای پرواربندی سگ‌ها تبدیل شده اند. در پناهگاه‌های امروزی پول عقیم‌سازی و زنده‌گیری سگ‌ها گرفته می‌شود اما شبانه همین سگ‌ها دوباره رها می‌شوند تا این فرآیند دوباره تکرار شود و برایش پول دریافت شود، عموما هم نرها عقیم‌سازی می‌شوند چون راحت‌تر است، درحالی‌که ماده‌ها می‌توانند ۶ توله بزایند و در اصل آنها باید عقیم شوند اما چون این کار هزینه‌بر است، عموما انجام نمی‌شود.»
با این وجود برخی کشورها، سال‌هاست با عزم دولت و همکاری مردم و گروه‌های مدافع حقوق حیوانات، این مشکل را حل کرده‌اند و راهکارهایی را به اجرا گذاشته‌اند تا از شمار این حیوانات بی‌پناه بکاهند. البته برخی از این راهکارها نادرست بوده و مورد تأیید کارشناسان نیست.
آمریکا: استفاده از روش اتاق گاز
شایع‌ترین روش در آمریکا برای معدوم کردن حیوانات خانگی، تزریق داروی بیهوشی و یا استفاده از روش اتاق گاز است. این روش سال‌هاست که مورد اعتراض سمن های حمایت از حقوق حیوانات در این کشور است. در این روش سگ ها به طور انفرادی یا دسته جمعی در جعبه های ویژه ای قرار داده می شوند و گاز دی اکسید کربنی که به داخل جعبه تزریق می شود، حیوان را از پا در می آورد.
مصر: صادرات به کشورهای مصرف کننده گوشت
مصر بیشترین تعداد سگ‌های ولگرد را به خود اختصاص داده و این مسئله در سالیان گذشته، باعث تحمیل خسارت های گزاف و آزار رساندن به عابران در خیابان ها و بروز بیماری های واگیر دارشده بود، براین اساس مصر این حیوان را به کشورهای مصرف کننده گوشت آن نظیر کره جنوبی و چین صادر کرد و همچنان این راهکار در دستور کار قرار دارد.
از استرالیا تا غرب اروپا: راه اندازی پناهگاه‌های پذیرش حیوانات
راه اندازی پناهگاه برای پذیرش حیواناتِ رها شده یا بی صاحب به عنوان یک راهکار از استرالیا تا غرب اروپا اجرایی شده است. به گزارش یورونیوز، «این مراکز به‌طور گسترده در کشورهایی همچون انگلیس، فرانسه، آلمان و بلژیک فعالند و حیوانات پس از زنده گیری و شستشو، عقیم و انگل زدایی و واکسیناسیون می‌شوند و در صورت ابتلا به بیماری درمان می‌شوند، تربیت‌های اولیه را برای زندگی با انسان‌ها دریافت می‌کنند و به این ترتیب برای زندگی با بزرگسالان و کودکان آماده می‌شوند. در این پناهگاه‌ها که از کمک‌های دولتی نیز برخوردارند، از حیوانات تا زمانی که صاحبی برایشان یافت شود، نگهداری می‌شود. به این ترتیب حیوانات ولگرد و رها شده از سطح جامعه جمع‌آوری و به شیوه درستی تحت حمایت قرار می‌گیرند. در این پناهگاه‌ها مربیانی حضور دارند که با کار روی حیوانات ولگرد، مشکل رفتارهای خطرناک آنها یا در مقابل، منزوی و ترسو بودن آنها را نیز برطرف می‌کنند تا این حیوانات برای پذیرش از سوی خانواده‌ها آماده شوند (بسیاری از حیواناتی که به این مراکز فرستاده می‌شوند، به دلیل مشقت‌هایی که در دوران بی‌سرپناهی کشیده‌اند، به توانبخشی‌های پزشکی و رفتاری نیاز دارند).
این مراکز معمولا تبلیغات گسترده‌ای نیز در سطح شهرها برای تشویق مردم به پذیرش حیوانات رها شده و بی‌سرپرست دارند؛ به همین دلیل پخش آگهی‌های تلویزیونی یا نصب بیلبورد با موضوع کمک به حیوانات بی‌سرپناه و پذیرش آنها، در این کشورها امری رایج است. کارکنان این پناهگاه‌ها با نهادهای زیست محیطی نیز در همکاری نزدیک هستند تا با اجرای برنامه‌های عقیم سازی، از افزایش بی‌رویه جمعیت حیوانات در یک منطقه جلوگیری کنند. در این پناهگاه‌ها در صورت لزوم «یوتانایز» نیز انجام می‌شود؛ یعنی مرگی که هیچ درد و استرسی به حیوان وارد نمی‌کند. بسیاری از کشورهای اروپایی و شهرداری‌ها در این موضوع بسیار فعالند. به این معنی که در صورت دیدن سگ‌های ولگرد یا احتمالا خطرناک، می‌توان با شهرداری منطقه تماس گرفت تا برای جمع آوری و تحویل آنها به پناهگاه‌ها اقدام شود.»
با این حال، بررسی های برخی متخصصان گویای آن است که سرپناه دادن به سگ‌های ولگرد شیوه ای عملی و مؤثر محسوب نمی شود.
این اقدام به زمین وسیع و منابع مالی فراوان برای تغذیه سگ‌ها، واکسینه کردن، نگهداری و به کار گرفتن افراد متخصص مانند دامپزشک نیاز دارد و جمعیت سگ‌های ولگرد همیشه رو به تزاید است.
آلمان و هلند؛ کشورهایی بدون سگ بی صاحب
گفته می‌شود در آلمان هیچ سگ ولگردی وجود ندارد و علت آن، قانونی است که دوستداران پرورش سگ‌های بزرگ و برخی نژادهای خاص را ملزم می‌کند قبل از آغاز این کار، آزمایش‌هایی را انجام دهند و تنها پس از بررسی نتایج این آزمایش‌ها و اخذ مجوز می‌توانند پرورش سگ را شروع کنند. طبق گزارشی که«یورونیوز» منتشر کرده، در این کشور فروشگاه‌های حیوانات خانگی، تنها وسایل نگهداری حیوانات را می فروشند و نه خود حیوانات را. به همین دلیل در این کشور قبل از خرید سگ، باید وضعیت اقتصادی و روانی و انگیزه متقاضی از سوی آژانس حمایت از حیوانات بررسی شود و در نهایت نیز فرد متقاضی می‌تواند یا از پناهگاه‌ها و یا با قیمتی گزاف از مزرعه‌های حرفه‌ای پرورش حیوانات، سگ مورد علاقه خود را به خانه بیاورد.
مقررات کنترل بر این مزرعه‌ها نیز بسیار سختگیرانه است؛ به گونه‌ای که پرورش دهندگان فقط می‌توانند سالی یک بار و در مجموع نیز فقط سه بار در طول زندگی یک حیوان، از او توله‌کشی کنند. به همین دلیل است که مردم عمدتا مجبورند برای داشتن یک حیوان خانگی، به پناهگاه‌های حیوانات بی‌سرپناه مراجعه کنند.
در این کشور افرادی که سگ‌ها را رها یا از آنها سوء استفاده کنند نیز مجازات خواهند شد. هویت صاحبان سگ‌های رها شده از روی تراشه آنها قابل شناسایی است و افراد خاطی با جریمه سنگینی گاه تا ۲۵ هزار یورو روبه‌رو خواهند شد؛ در صورت سگ آزاری نیز فرد خاطی به دو سال زندان محکوم می‌شود. به همین دلیل رها شدن سگ‌ها و به دنبال آن وقوع پدیده سگ‌های ولگرد به ندرت در این کشور روی می‌دهد.
هلندی‌ها نیز با اجرای برنامه «جمع آوری، عقیم کردن، واکسیناسیون و بازگشت» توانسته اند معضل سگ‌های ولگرد را تا حدود زیادی حل و فصل کنند. برنامه ای که با بودجه دولتی اجرایی شده است. اخذ مالیات برای خریداری سگ از فروشگاه‌ها نیز، اقدامی در جهت مراجعه مردم به پناهگاه‌ها برای پذیرش سگ‌های بی‌خانمان است.
ترکیه: ممنوعیت سگ‌گردانی و جلوگیری از ورود به اماکن عمومی
عقیم سازی و ممنوعیت سگ‌گردانی بدون استفاده از پوزه‌بند و قلاده و جلوگیری از ورود سگ‌ها به اماکن عمومی و محل بازی کودکان، راهکار کشور ترکیه برای مواجهه با این مسئله است. ممنوعیت خرید و فروش سگ‌هایی با نژاد خطرناک و غذا دادن به آنها از دیگر اقدامات این کشور برای کاهش ازدیاد سگ های ولگرد است و در صورت تخطی از این موارد، افراد جریمه می شوند.
چه راهکاری باید در ایران پیاده سازی شود؟
عقیم سازی، واکسینه کردن و رهاسازی از مهمترین روش‌هایی است که در کشورهای مختلف به کار گرفته می شود.
دکتر پیام محبی، رئیس بیمارستان دامپزشکی تهران، اگرچه قبول دارد که مشکلات فراوانی بر سر راه اجرای این شیوه وجود دارد اما معتقد است: «این شیوه هنوز مؤثرترین راه برای کنترل و کم کردن جمعیت سگ‌های ولگرد است.» محبی تأکید می کند شهرداری‌ها باید به طور منسجم این شیوه را به کار بگیرند، چون حیوانات مرز جغرافیایی نمی‌شناسند و اگر این شیوه فقط در یک منطقه به کار گرفته شود، سگ‌ها از مناطق دیگر به جایی که جمعیت کم شده است می‌آیند.
فقدان قانون حمایت از حقوق حیوانات هم کار آموزش و فرهنگ سازی را در بین شهروندان و صاحبان سگ‌ها دشوار کرده است و به گفته دکتر محبی، صاحبان سگ‌ها باید ملزم شوند که حیوانات خود را عقیم کنند و با جاگذاری تراشه‌های الکترونیکی آنها را ثبت کنند.
با این وجود، برخی کارشناسان موافق عقیم‌سازی نیستند و یا دستکم این شیوه را به تنهایی برای مواجهه با جمعیت سگ‌های ولگرد پاسخگو نمی دانند. فربد خاکپور، دامپزشک حیات‌وحش در این ارتباط می گوید: «هیچ کشوری در دنیا وجود ندارد که با این جمعیت انفجاری سگ‌های ولگرد، موفق شده باشد با عقیم‌سازی بحران را مدیریت کند. نمونه بارز شکست در این روش، هندوستان است. این کشور آسیایی به دلیل عقاید مذهبی هندوها درباره حیوانات، در تلاش بودند با راه‌هایی غیر کشنده جمعیت سگ‌های ولگرد را کنترل کنند اما در همه این روش‌ها با شکست روبه‌رو بوده‌اند.»
این دامپزشک حیات وحش، آموزش صحیح و علمی به مردم درباره معضل جمعیت سگ‌های ولگرد را بسیار مهم خوانده و عنوان می کند: «مشکل اینجاست که بحران به طور علمی برای مردم شفاف‌سازی نشده است. باید به مردم تفهیم می‌کردیم که حیوانات اهلی جایگاهی به عنوان آزاد یا ولگرد ندارند. هر گونه حیوان اهلی باید تحت سرپرستی و مدیریت و کنترل انسان زندگی کند. همان طور که نمی‌توان گاو ولگرد داشت، همان طور هم نباید سگ ولگرد داشته باشیم. متأسفانه از این منظر به عموم مردم آموزشی ارائه نشده است.»
جمع‌آوری و عقیم‌سازی نیازمند ۲۰ هزار میلیارد تومان اعتبار
«وقتی تعداد سگ‌های ولگرد کم باشد می‌توان همه کاری برای آنها انجام داد، می‌توان آنها را عقیم‌سازی کرد و یا در پناهگاه نگه داشت حتی می‌توان آنها را در هتل‌های پنج ستاره نگه داریم؛ ولی وقتی با کشوری که سال‌ها تحریم شده و مشکلات اقتصادی آن به حدی گسترده است که حتی بسیاری از مردم در طبقه متوسط دیگر نمی‌توانند مواد غذایی مورد نیاز خود را تأمین کنند مواجه هستیم انتظار اینکه دستگاه‌های دولتی میلیون‌ها سگ ولگرد در ایران را بخواهند جمع‌آوری و عقیم‌سازی کنند و در پناهگاه جای دهند بیجا است.» عبارتی از قول حسین آخانی، عضو هیئت علمی دانشکده زیست‌شناسی دانشگاه تهران که بارها در فضای مجازی دست به دست شده است.
محاسبات و ارزیابی های این استاد دانشگاه نشان می دهد که «حداقل برای جمع‌آوری و عقیم‌سازی سگ‌های ولگرد در ایران۲۰ هزار میلیارد تومان پول نیاز است. این در حالی است که کل بودجه حفاظت محیط زیست دو هزارمیلیارد تومان بیشتر نیست. از طرفی غذاهای بسیار گرانقیمت و انبوه که عمدتا پول آن از خارج کشور می‌آید صرف تکثیر سگ‌ها می‌شود و از طرف دیگر دولت بودجه ضعیفی دارد، شهرداری‌ها حتی نمی‌توانند خدمات حمل و نقل عمومی برای مردم فراهم کنند، بنابراین چگونه می‌توان انتظار داشت که بخواهند رفاه میلیون‌ها سگ را برقرار کنند.»
محمدعلی یکتانیک از درمانگران حیات وحش نیز مخالف عقیم سازی است و در این رابطه عنوان می کند: «وظیفه حاکمیت است که به این معضل بسیار جدی ورود کرده و با جمع آوری سگ ها، آنها را به روش انسانی معدوم سازی کند. هیچ گزینه دیگری هم وجود ندارد، ساختن پناهگاه و عقیم سازی در برابر جمعیت زیاد سگ‌های ولگرد جوابگو نیست و هیچ وقت به واقعیت تبدیل نمی شود.»
یکتانیک به این دلیل راهکار معدوم سازی را مؤثر می داند که اکوسیستم از بین رفته و امنیت انسان ها در معرض خطر است: « مدت ها است که این توجیه شنیده می شود که کشتار سگ ها هیچ وقت باعث کم شدن جمعیتشان نشده و نمی شود. حتی می بینیم که جمعیت سگ ها با کشتار بیشتر شده است؛ در حالی که دقیقا برعکس این است، از زمانی جمعیت سگ های ولگرد منفجر شده که غذارسانی انجام می شود. این مسئله ای ساده است اگر کشتار مستمر اتفاق بیفتد حالا فارغ از اینکه این کار درست است یا غلط، طبیعتا جمعیت کمتر می شود. کشتار باعث افزایش نمی شود اما اینجا می بینیم که غذارسانی موجب افزایش جمعیت سگ ها شده و از آستانه تحمل شهر و حاشیه شهر و طبیعت هم عبور کرده است. از لحظه خروج از منزل با سگ ولگرد مواجه می شوید تا زمانی که مثلا می خواهید به سفر بروید، در مسیر از مبدأ تا مقصد همه جا سگ های ولگرد را می بینید همه جا پر از سگ است، اما این مسئله از اساس توسط حامیان سگ ها انکار می شود.»
در سال‌های اخیر، هر وقت که از جمع‌آوری سگ‌های ولگرد صحبت شده است، بسیاری از حامیان حیوانات وارد عرصه شده‌اند و در برخورد با این معضل، مواضع سختی گرفته‌اند؛ تا جایی که تعدادی از آنها با راه اندازی پناهگاه‌هایی در اطراف شهر با کمک دوستداران حیوانات، به جمع آوری سگ‌ها پرداخته‌اند، اما «یکتانیک» در تشریح این مسئله با ابراز تأسف می گوید: «خیلی از افرادی که حرفشان شنیده می شود، خواسته یا ناخواسته وجود تعداد زیاد سگ ولگرد را به همه سگ‌ها ربط می دهند؛ در حالی که اینطور نیست یعنی باید درست فکر کنیم و ببینیم چه چیزی را در ازای چه چیزی از دست می دهیم. جمعیت زیادی از سگ‌های رها و بی صاحب اکوسیستم را کاملا دگرگون می کند. شاید عده ای با شنیدن این حرف ها بگویند که این فرد حیوان ستیز است در حالی که حیوان ستیز کسانی هستند که جمعیت سگ ها را منفجر کردند، اکنون نه سگ ها زندگی درستی دارند و نه انسان ها در کنار این حیوان در آرامش به سر می برند و نظم زندگی و اکوسیستم طبیعت به هم خورده است.»
این درمانگر حیات‌وحش، پیش تر نیز با ارائه راهکاری برای مقابله با سگ های بی صاحب عنوان کرده بود: «ابتدا باید آنها را جمع‌آوری و پس از امداد اولیه، اطلاع‌رسانی صورت بگیرد و در یک فرصت طلایی که معمولا بین یک تا دو ماه است، اگر کسی صلاحیت سرپرستی داشت، حیوان به او واگذار شود، در غیر این صورت باید سگ را با روش انسانی معدوم کرد. روش انسانی نیز استفاده از دارو است که در این شیوه، حیوان دچار تشنج و درد نمی‌شود.»
حسین آخانی، عضو هیئت علمی دانشکده زیست‌شناسی دانشگاه تهران نیز، ضمن ابراز نگرانی نسبت به افزایش تعداد سگ‌های ولگرد، از کسانی که دوستدار سگ ها هستند، می خواهد که آنها را جمع کرده و به خانه‌های خود ببرند: «سگ‌ها نباید پاچه مردم و کودکانشان را بگیرد. نمی‌شود عده‌ای از خارج پول جمع آوری کنند و در این زمینه به ثروت‌های هنگفت برسند، پیج‌های فحاشانه در اینستاگرام بسازند و به همه فحاشی کنند و بگذارند سگ‌های ولگرد باعث بیماری، مرگ و زخمی شدن مردم شوند.»
آنچه در اظهارات آخانی بیش از همه جلب توجه می کند، اینجاست که به صراحت می گوید: « حتی کشوری مثل آمریکا که قویترین قدرت اقتصادی جهان است نیز اقدام به نگهداری سگ‌های ولگرد نمی‌کند. نگهداری سگ ولگرد در برنامه ریزی هیچ کشوری در دنیا وجود ندارد و اگر شبکه من و تو توانست یک فیلم بگیرد که در لندن سگ‌های ولگرد را غذا می‌دهند و یا آنکه در پناهگاه نگهداری می‌کنند و بودجه عمومی را برای آنها خرج می‌کنند لطف کنند و آن را در تلویزیون خود نشان دهند. چنین چیزی را در مورد سگ‌های ولگرد در دنیا نداریم. فرهنگ اشتباهی که متأسفانه بخشی از آن در کشور ترکیه رواج یافته و به ایران سرایت کرده است و به بدترین شکل ممکن در ایران اجرا می‌شود یک فرهنگ ضد انسانی و حتی ضد حیوانی است.»
یکی از عوامل مهم انقراض یوزپلنگ در ایران همین سگ‌های ولگرد و سگ‌های گله بوده‌اند. در مناطق حفاظت شده اطراف تهران در
سرخه حصار و در ورجین، حتی در اطراف پارک ملی گلستان سگ‌های ولگرد جولان می‌دهند و در واقع توله‌های حیات وحش را قتل عام می‌کنند. موضوعی که آخانی با اشاره به آن، از نتایج تحقیقاتش در پارک پردیسان می گوید که «از بین بردن خرگوش‌های پارک پردیسان توسط سگ‌های ولگرد خسارت‌های زیست محیطی بسیاری را به آنجا وارد کرده و حتی باعث تغییر ساختار و پوشش گیاهی آن منطقه شده است.»
دکتر پیام محبی، رئیس بیمارستان دامپزشکی تهران نیز بر این موضوع تأکید می کند که «در محیط زیست حمایت بیشتر از یک گونه باعث انقراض گونه دیگر می شود مثلا یکی از دلایل اصلی انقراض یوزپلنگ در ایران سگ‌های ولگرد هستند که به طور گله‌ای به این حیوان حمله می‌کنند یا اگر به گربه‌های ولگرد غذا بدهید جمعیت آنها بالا می‌رود و آنها پرنده‌ها را بیشتر شکار می‌کنند و این به جمعیت پرنده‌ها صدمه می زند. غذا دادن به سگ‌های ولگرد باعث می‌شود آنها قویتر شوند و با زادولد بیشتر، جمعیتشان رشد کند.»
سگ های ولگرد
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.