نفیسه امامی 
برای ایجاد مناطق آزاد تجاری در همه دنیا، اهدافی همچون افزایش و توسعه صادرات، اشتغال و افزایش تولید و جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در نظر گرفته می‌شود، اما در ایران برخی سیاست‌ها در این حوزه به تولید داخل کمکی نکرده و اکنون به یکی از مبادی واردات کالای قاچاق  تبدیل شده، به‌طوری‌که واردات بر صادرات و تولید پیشی گرفته است. 
افزایش واردات قاچاق و برخی  اقدامات غیر اصولی شرکت‌ها در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، فضای تجارت را به نفع قاچاق تغییر داده است زیرا به علت معافیت‌های مالیاتی درنظر گرفته شده، کالاهای وارداتی باقیمت تمام‌شده کمتری به دست مشتری می‌رسد و تولیدکننده داخلی در چنین شرایطی توان رقابت را از دست می‌دهد.  
 به استناد گزارش دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد، متوسط صادرات مناطق آزاد نسبت به صادرات کل کشور از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۳۹۸، ۱/۶درصد بوده درحالی‌که افزایش صادرات یکی از چارچوب‌های اصلی در ایجاد این مناطق درنظر گرفته شده بود. 
از سوی دیگر ارائه تخفیفات گمرکی و مالیاتی و ساخت پاساژها و مراکز خرید لوکس باعث شده قیمت زمین و مسکن در این مناطق افزایش پیدا کند.   
   مناطق آزاد عاملی در راستای شکوفایی اقتصاد کشور
داوود گودرزی دبیر قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی در گفت‌وگو با «رسالت»، مناطق آزاد را عاملی در راستای شکوفایی اقتصاد کشور دانست که به همه اهداف خود نرسیده است. وی در این زمینه می‌گوید:
هدف‌گذاری برای مناطق آزاد به خوبی اجرایی نشده و باعث گردیده مشکلات اقتصادی در این مناطق وجود داشته باشد. 
وی ادامه داد: این مناطق به محلی برای واردات کالا از نوع قاچاق تبدیل‌شده که در فرهنگ و مناسبات اجتماعی هم اثر گذاشته است، زیرا در این مناطق عمدتا پاساژهای لوکس با اجناس لاکچری خارجی ایجاد شده است که مردم را تشویق به سفر به آن مناطق برای خرید می‌کنند تا جنس خارجی ارزان خریداری کنند. این کار به تفریح و تغییر در سبک زندگی عده‌ای از مردم بدل شده است. 
گودرزی اضافه کرد: سؤال ما از کسانی که به دنبال افزایش این مناطق هستند این است که مناطق آزاد و ویژه چقدر توانسته‌اند به اهدافشان دست پیدا کنند که بازهم به دنبال افزایش این مناطق هستید؟ 
دبیر قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی با بیان اینکه اهدافی که برای مناطق آزاد درنظر گرفته شده بود در  برخی حوزه ها  محقق نشده است.
 مناطق آزاد عاملی برای افزایش صادرات
سید محمدهادی سبحانیان کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «رسالت»، مناطق آزاد را عاملی برای افزایش صادرات و تولید عنوان کرد و گفت: مناطق آزاد در همه دنیا ایجاد شده‌اند و از ویژگی‌های خاصی هم برخوردار هستند که از قوانین دست و پاگیر در سرزمین اصلی معاف می‌شوند. مناطق ویژه شرایطی را برای حضور سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی فراهم می‌کنند تا سکویی برای افزایش صادرات و تولیدات در کشور فراهم گردد. 
وی ادامه داد: ویژگی‌هایی که برای تعیین مناطق آزاد در دنیا در نظر گرفته شده است برای مناطق آزاد در ایران مدنظر قرار نگرفته است. بخشی از کشورمان که به‌عنوان منطقه آزاد اعلام شده اساسا دارای زیرساخت‌های تولید و سرمایه‌گذاری نیست و به همین علت انگیزه‌ای را برای ایجاد سرمایه‌گذاری فراهم نمی‌کند. 
سبحانیان تصریح کرد: از ویژگی‌های اساسی مناطق آزاد دسترسی به فرودگاه‌ها و بنادر است تا کالاهای تولیدشده به‌راحتی صادر شوند و یا واردات بدون مقررات دست و پاگیر به کشور انجام گردد. ضمن اینکه تردد بین مناطق و سرزمین اصلی فقط به‌اندازه یک جاده است. نزدیکی منطقه آزاد با سرزمین اصلی باعث شده مناطق آزاد به محلی برای  قاچاق کالا تبدیل شود. وجود چنین شرایطی در مناطق آزاد باعث آسیب به تولید در داخل شده است. 
سبحانیان افزود: شکی وجود ندارد که منطقه آزاد به علت به دست آوردن امتیازات رونق بیشتری برای مردم آن منطقه پیدا می‌کند ولی این آبادانی به قیمت از دست رفتن اشتغال و تولید داخلی در دیگر نقاط کشور شده است. 
سبحانیان، عملکرد مسئولان دولتی را مهم‌ترین مؤلفه برای ایجاد خدشه در امنیت سرمایه‌گذاری و فضای کسب‌وکار عنوان کرد و افزود: با وجود شرایط فعلی نمی‌توانیم امیدوار باشیم سرمایه‌گذار در مناطق آزاد اقدام به تولید و فعالیت کند. اولین گام برای رونق و جهش تولید بهبود فضای کسب‌وکار و تولید است. تا زمانی‌که فعالیت‌های سفته بازانه و سوداگرانه بدون ریسک، سود بالایی به همراه داشته باشد، کسی به سمت تولید نمی‌رود. 
 قاچاق، معضل بزرگ در مناطق آزاد
حسام محمدی فر کارشناس مناطق آزاد با اشاره به اینکه قاچاق در این مناطق به چالش تبدیل شده است، به «رسالت» گفت: یکی از ریشه‌های قاچاق در مناطق آزاد، استقرار گمرک در مبادی مناطق آزاد با خارج از کشور است. در ماده ۱۴ قانون مناطق آزاد آمده است:« کالایی که وارد مناطق آزاد می‌شود، پس از ثبت گمرکی از شمول مقررات عمومی صادرات کالا مستثنی می‌گردد.» این در حالی است که تفسیر اشتباهی از این قانون شده است، به این معنا که برای کالایی که از خارج به کشور وارد می‌شود، نیازی به استقرار گمرک جمهوری اسلامی ندارد و فقط گمرکی را ذیل مناطق ایجاد کرده‌اند.
وی ادامه داد: هیئت‌وزیران مصوبه‌ای به نام «برنامه راهبردی ارتقای سلامت اداری» را به امضا رسانده و در آن تصریح کرده است: « گمرک‌های مناطق آزاد باید حذف شوند و گمرک جمهوری اسلامی ایران باید ایجاد شود.» این در حالی است که اکنون بعد از گذشت پنج سال از تصویب این قانون، اقدامی در این مورد انجام نشده  است.
این کارشناس مناطق آزاد اضافه کرد: ماده ۱۴۶ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم و ماده ۱۳۲ این قانون که معافیت از مالیات را مطرح کرده، ذکر می‌کند که معافیت مالیاتی درازای ارائه اظهارنامه مالیاتی انجام می‌گیرد،  یعنی اگر شخصی اظهارنامه مالیاتی ارائه ندهد از معافیت مالیاتی برخوردار نیست و فرار مالیاتی انجام داده است، اما برخی معتقدند مناطق آزاد دارای معافیت مالیاتی هستند. قانون برای اخذ مالیات در مناطق آزاد و ویژه وجود دارد اما ضمانت اجرایی ندارد.
وی گفت: در ماده ۵ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد آمده است که این مناطق شرکت‌های دولتی محسوب می‌شوند که از شمول مقررات شرکت‌های دولتی مستثنی هستند. به همین علت سازمان بازرسی و دیوان محاسبات و سایر واحدها نمی‌توانند به آن مناطق ورود کنند و این مسئله باید اصلاح شود.