گروه اقتصادی
تقریبا هیچ بحرانی در بازارهای ایران رخ‌نمی‌دهد مگراین‌که اثری‌از نقش مخرب فعالیت‌های دلالی درآن درز پیداکرده باشد و سال‌هاست این انگشت اتهام به‌سوی بانک‌ها نشانه می‌رود. بانک‌ها یکی‌از مهم‌ترین مؤسسات مالی اقتصادی هستند که به‌دلیل تأثیرات خود بربخش‌های مختلف اقتصاد، همواره موردتوجه قرار داشته‌اند، اما علاوه برعملکرد مثبتی که بر اقتصاد ازطریق ارائه خدمات داشته‌اند، بی‌ثباتی گسترده‌ای را به‌واسطه دلالی در بازارهای مختلف همچون طلا، ارز و مسکن ایجاد کرده‌اند، تاآنجاکه طبق آمار منتشرشده بیشترین تعداد خانه‌های خالی متعلق به بانک‌هاست!
گسترش دلالی و بنگاه‌داری بانک‌ها به‌جایی ‌رسیده است که عبدالناصر همتی رئیس‌بانک‌مرکزی، بانک‌ها را متهم ردیف اول التهاباتی هم‌چون بحران ارزی می‌داند و این اولین‌بار نیست که مسئولین بانک مرکزی از دخالت بانک‌ها در بازار‌های مالی پررونق مانند ارز و مسکن انتقاد می‌کنند. بانک‌ها علی‌رغم مصوبات بانک مرکزی منابع مالی خودرا نه دربخش‌های تولیدی بلکه به حوزه‌هایی که سود بیشتری برای‌آن‌ها دارد، وارد کرده‌اند و بیشتر تسهیلات خودرا به حوزه‌های بازرگانی، ساختمان و مسکن اختصاص داده‌اند. 
درتمام جهان بانک‌ها نسبتی از سرمایه خود را به بنگاه‌داری اختصاص می‌دهند، اما در ایران این نسبت از استاندارد‌های جهانی و قانونی  فراتر رفته است و بانک‌ها درهمه حوزه‌ها از خریدوفروش املاک تا شرکت پتروشیمی و بازرگانی بنگاه‌داری انجام می‌دهند و با ورود به بخش‌های غیرمولد اقتصادی همچون دلالی مسکن، طلا و ارز انحصار این بازار‌ها را دردست‌گرفته‌اند. 
حسین توکلیان عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با «رسالت» بااشاره به دلایل واسطه‌گری و سفته‌بازی بانک‌ها می‌گوید: همه بانک‌ها مانند بنگاه‌های اقتصادی به دنبال کسب سود هستند. ماده اولیه هر بنگاه اقتصادی، پول و محصول آن نیز از جنس پول است و وظیفه اصلی بانک‌ها واسطه میان افرادی است که مازاد وجوه و کسری وجوه دارند. بانک ازطریق تفاوت نرخ سودی که از سپرده به‌عنوان ماده اولیه و تسهیلات به‌عنوان محصول به‌دست‌می‌آورد، کسب سود می‌کند، اما دراین وظیفه بانک‌ها خلل ایجادشده است. 
وی ادامه می‌دهد: ایجاد خلل در وظیفه بانک‌ها اگر از جنبه نظارتی باشد که اجازه چنین عملکردی به‌آن‌ها داده باشد و یا اگر از جنبه مداخله باشد که در وظیفه ذاتی بانک‌ها اختلال ایجاد کرده باشد، باعث ایجاد فاصله آن‌ها از سودآوری شده   و این مسئله در سال‌های اخیر به‌طور گسترده رخ داده است. 
توکلیان می‌گوید: بانک‌ها ازطریق اعمال نرخ‌های دستوری که برروی سپرده‌ها و تسهیلات انجام‌گرفته است، به شکلی پرورانده شده‌اند که از وظیفه اصلی خود دور شوند و به‌دنبال رقابت نباشند. همین‌امر باعث شده ناترازی عجیبی در ترازنامه بانک‌ها اتفاق بیفتد و نتوانند سودآور شوند. 
این اقتصاددان با اشاره به ورود بانک‌ها به بخش‌های غیرمولد می‌گوید: بانک، سپرده ارزان‌قیمت می‌گیرد و تسهیلات ارزان‌قیمت هم دراختیار افراد قرار می‌دهد که در بخش تولید و مصرف استفاده نمی‌شود بلکه به بخش‌هایغیر مولد تزریق می‌شود. بانک‌ها هم برای این‌که بتوانند به حیات خود ادامه دهند، چاره‌ای ندارند جز این‌که وارد بازارهای واسطه‌گری شوند تا سودهای غیرعقلایی را به‌دست‌بیاورند. 
توکلیان دلایل ورود بانک‌ها به‌واسطه‌گری و سفته‌بازی را برمی‌شمرد و می‌گوید:‌ شاید بخشی‌ازدلایل این اقدام بانک‌ها به‌عملکرد بانک‌ها و بخش‌دیگر هم به‌علت اتخاذ سیاست‌های اقتصادی باشد که به بانک‌ها و جامعه تحمیل‌شده است. نمی‌توان این مسائل را از یکدیگر تفکیک کرد، زیرا ترکیبی از این‌دوعامل طی سال‌های گذشته باعث شده بانک‌ها از ماهیت اصلی خود دور شوند و به این سمت حرکت کنند. وی معتقد است: وقتی دولت تعهداتی را به بانک‌های دولتی و خصوصی تحمیل می‌کند و یا با اعمال نرخ‌های دستوری باعث می‌شود، بانک‌ها نتوانند  ترازنامه خودرا درراستای مثبت تعدیل کنند، در کار آن‌ها مداخله کرده است. ضعف نظارت و مدیریت باعث شده بعضی از بانک‌ها به بخش مسکن سوق پیدا کنند و یا برخی به سمت خرید دارایی‌هایغیر مولد بروند. توکلیان بااشاره به برخورد منفعلانه بانک مرکزی در قبال بنگاه‌داری و واسطه‌گری بانک‌ها می‌گوید: بانک مرکزی چاره‌ای جز برخورد منفعلانه به این اقدام بانک‌ها ندارد. بانک‌ها به‌شدت دچار ناترازی شدند و برای از بین بردن آن باید راهی برای کسب درآمد داشته باشند، به‌همین‌علت بخشی‌از درآمد خود را به سمت دلالی و واسطه‌گری سوق می‌دهند. 
وی اضافه می‌کند: ساده‌ترین افراد جامعه می‌دانند که سرمایه خود را برای کسب سود بیشتر به کجا سوق دهند، طبیعی است که بانک‌ها هم می‌دانند سرمایه خودرا در کجا به‌جریان بیندازند. بانک متولی خلق پول در اقتصاد   است، پس می‌داند که دارایی خود را به‌بخش‌هایی که عایدی موردتوجه دارد، سوق دهد. این اقدام بانک‌ها مربوط به وضعیت فعلی و شرایط تحریم‌ها نمی‌شود بلکه از سال‌های قبل وجود داشت و متأسفانه به معضل بلندمدت تبدیل‌شده است که هزینه هنگفت تورمی هم درپیش‌دارد. 
توکلیان بااشاره به اقدامات بانک مرکزی در راستای پیشگیری از تخلفات بانک‌ها می‌گوید: تلاش بانک مرکزی درجهت ادغام بانک‌های نیروهای مسلح و نظارت بر تراکنش‌های بانکی و سپرده‌ها در راستای پیشگیری از تخلفات بانکی است. بانک مرکزی به‌دنبال اجرای سیاست‌هایی است که درنتیجه آن از میزان تخلفات بانکی کاسته شود، اما  قرار نیست نتیجه مثبت همه سیاست‌های اعمال‌شده، بلافاصله توسط مردم احساس شود.
وی در پایان سخنانش بیان می‌کند: عمومی شدن همه سیاست‌های دولتی می‌تواند تبعات نامناسبی داشته باشد و به‌همین‌علت خیلی‌از مسائل به‌طور غیرعمومی درحال پیگیری است. اقدامات صورت گرفته دراین‌راستا مثبت بودند اما توان بهبود شرایط را ندارند، زیرا وضعیت به‌مراتب بغرنج‌تر از این مسائل است.