گروه اجتماعی
بیش از ۱۰ روز است که ۱۰ شهر و روستای چهارمحال و بختیاری آب ندارند. می گویند آب از سرچشمه گل آلود است و ماجرای تشنگی را به پس از وقوع سیلاب های مخرب گره می زنند. آلوده شدن چشمه کوهرنگ، آب‌شرب شهرکرد، باباحیدر، فیل‌آباد، سورشجان، فرخشهر، فارسان و روستاهای مسیر کوهرنگ تا شهرکرد را قطع کرده و حالا در این مرداد گرم و تب دار، تانکرهای آب تا اندازه‌ای آبرسانی به مردم را انجام می دهند. اما برای فعالان محیط‌زیست و کارشناسان حوزه آب، اینکه «صرفا کدورت آب باعث قطعی  آب شود عجیب است.» این موضوع درحالی است که روح الله فتاحی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد، آمار کدورت چشمه کوهرنگ را طبق نتایج طرح «تامین آب شهرکرد در شرایط اضطراری» بین ۵ تا ۱۱۰۰ متغیر می داند و میزان کدورت رخ داده، طی روزهای اخیر را رقم ۱۴۰ ذکر می کند. 
این عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد باتوجه به دانش هیدرولوژی، آنچه رخ داده را پدیده غیرنرمالی توصیف نمی کند، با این حال می گوید: حکایت همچنان باقی است؛ «وقتی نیاز آبی شهرکرد را با ۳۰۰ هزار نفر جمعیت به چشمه ای متصل می کنید که از نظر کمی و کیفی حساس است، وضعیت به همین منوال خواهد بود.» این عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد، اجرای طرح ها و اقداماتی که اکنون صورت گرفته را اورژانسی و موقت دانسته و تصریح می کند: «برای رفع مشکل باید به دنبال منبع آب پایدار و سیستم هشدار بود.» 
کوثر فرهادی بابادی از فعالان محیط زیست شهرکرد، از دریچه دیگری به این موضوع می نگرد و برخلاف ادعای برخی مسئولان و نمایندگان استان چهارمحال و بختیاری، هیچ ارتباطی میان قطعی آب با پروژه انتقال آب بن – بروجن قائل نیست: «در بحران اخیر یک خط خبری به عمد بی آبی مرکز استان را پر رنگ می کرد در حالی که کوهرنگ، فارسان، سودجان و … نیز دچار بحران آلودگی و کدورت آب هستند. دلیل اصلی این خط خبری ایجاد فشار برای اجرای پروژه بن – بروجن است اما مسئولان به این نکته بی توجه هستند که در صورتی که پروژه بن – بروجن هم محقق و نیاز آبی شهرکرد مرتفع شود، تکلیف مردم طول مسیر و ساکنان سر چشمه ها در کوهرنگ چه می شود؟» این فعال محیط زیست ضمن  اظهار تاسف  نسبت به سیاست های وزارت نیرو اعلام کرده است:  بر اساس مطالعات آذرماه سال ۱۳۹۹ که از سوی شرکت مهندسین مشاور «پارس آب تدبیر» به کارفرمایی وزارت نیرو انجام شده، قرار است بخشی از آب شرب و صنعت استان چهارمحال و بختیاری از محل انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان تامین شود. تعریف پروژه های این چنینی برای استانی که تامین کننده نزدیک به ۱۰ درصد آب کشور است، نشان می دهد وزارت نیرو آنچنان که باید در سیاست گذاری های خود به درستی عمل نمی کند.
رضوان السادات شریف نیا، از کارشناسان آب نیز نسبت به انتقال آب هشدار داده و می گوید: «دیگر هیچ حوضه ای، آب مازاد برای انتقال به سایر نقاط ندارد، بنابر این مطالبه عمومی برای انتقال آب (حتی به منظور شرب) راهکار مناسبی نیست. در وضعیتی هستیم که بحران آب از ابتدا تا انتهای حوضه های آبی نمود پیدا کرده است. تا زمانی که مصارف کنترل نشود انتقال آب مانند ریختن آب در الک و از دست دادن ذخیره های حیاتی ست.» 
این صاحب نظران از زاویه نگاه خود، علت قطعی آب چهارمحال و بختیاری را به صورت مکتوب در اختیار روزنامه «رسالت» قرار داده اند که در ادامه از نظر می گذرانید. 
***
 کوثر فرهادی بابادی- فعال محیط زیست ساکن شهرکرد: آب شرب چهارمحال و بختیاری از خلیج فارس تامین می شود
طبق اعلام رسمی در‌حال‌حاضر حدود ۳۰۰ تا ۳۵۰ شهر کشور دچار تنش آبی و ۱۳ هزار روستای بالای ۲۰ خانوار و ۱۶ هزار روستای زیر ۲۰ خانوار مشکل آب دارند. متاسفانه این روند با توجه به تغییرات اقلیمی، خشکسالی ها و خشکی رودخانه ها و چشمه ها رو به تشدید است. با وجود آنکه در قانون، وزارت نیرو متولی آب کشور معرفی شده، معرفی این وزارتخانه به عنوان متهم بحران کنونی شکلی از تقلیل گرایی است.  مادامی که الگوی توسعه مشخصی در کشور حاکم نیست و ساختار حکمرانی بستر اجتماعی را برای گفت وگو در رابطه با الگوی توسعه فراهم نمی کند در بر همین پاشنه می چرخد.  چگونه می شود از ۳۰ هزار روستای در معرض بحران آب در کشور یاد کرد و بدون توجه به الگوی توسعه از حل مشکل آب سخن گفت؟ به عنوان نمونه در بحران اخیر تامین آب آشامیدنی در استان چهارمحال و بختیاری و با گل آلود شدن چشمه کوهرنگ، آب‌شرب شهرکرد، باباحیدر، فیل‌آباد، سورشجان، فرخشهر، فارسان و روستاهای مسیر کوهرنگ تا شهرکرد قطع شده و همین موضوع باعث شده برای رسیدگی به بحران مذکور، شهرها را با تانکر آبرسانی ‌کنند. حسب اطلاعی که پیدا کرده ام دولت برای تامین بخش دیگری از آب شرب دست به دامن کشاورزان شده تا چاه های کشاورزی را در اختیار آبفا قرار دهند این در حالی است که بعضا با مقاومت هایی از سوی کشاورزان روبه رو بوده ایم و برخی نیز ارقام نجومی را برای واگذاری مطالبه کرده اند. البته مقاومت ها در شرایطی که کشاورزان محصول خود را برداشت نکرده اند منطقی است اما تا زمانی که بحث مالکیت آب، تعرفه و … در کشور خشکیده‌  ما به نفع جامعه حل نشود بحران آب کماکان پابرجاست. از سوی دیگر هم نمی توان در صورت وقوع خشکسالی یا سیل و یا نبود آب؛ کشاورز را به حال خود رها کرد و او را به مناسبات بازار آزاد سپرد. 
روند کاهش دبی آب چشمه کوهرنگ به گونه ای بوده است که بر طبق اظهارات کارشناسان دبی آب این چشمه در تابستان سال ۵۲ حدود ۳۶۰ هزار لیتر بر دقیقه بوده‌، اما دبی همین چشمه در بهار سال ۹۸ فقط ۱۱۵ هزار لیتر بر دقیقه و حتی در سال گذشته شاهد خشک شدن این چشمه بوده ایم اما واقعیت این است که بر خلاف آنچه برخی مسئولان و نمایندگان استان چهارمحال و بختیاری ادعا می کنند قطعی آب هیچ ربطی به پروژه انتقال آب بن – بروجن ندارد. قطعی آب شرب و بهداشت مردم استان چهارمحال و بختیاری مردم را با یک شوک بزرگ روبه رو کرد. در گفت وگوهای اجتماعی اخیر، مردم از اینکه بام ایران به عنوان تامین کننده نزدیک به ۱۰ درصد آب کشور، تصفیه خانه ندارد بهت زده اند.
 در بحران اخیر یک خط خبری به عمد بی آبی مرکز استان را پر رنگ می کند در حالی که کوهرنگ، فارسان ، سودجان و … نیز دچار بحران آلودگی و کدورت آب هستند. دلیل اصلی این خط خبری ایجاد فشار برای اجرای پروژه بن – بروجن است اما مسئولان به این نکته بی توجهند که در صورتی که پروژه بن – بروجن هم محقق و نیاز آبی شهرکرد مرتفع شود، تکلیف مردم طول مسیر و ساکنان سر چشمه ها در کوهرنگ چه می شود؟ 
بر اساس مطالعات آذرماه سال ۱۳۹۹ که از سوی شرکت مهندسین مشاور «پارس آب تدبیر» به کارفرمایی وزارت نیرو انجام شده، قرار است بخشی از آب شرب و صنعت استان چهارمحال و بختیاری از محل انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان تامین شود. تعریف پروژه هایی اینچنینی برای استانی که تامین کننده نزدیک به ۱۰ درصد آب کشور است، نشان می دهد وزارت نیرو آنچنان که باید در سیاست گذاری های خود به درستی عمل نمی کند. 
شوربختانه در بحث آب آنچه باعث تشدید منازعات شده، عدم توجه به توزیع آب بر مبنای عدالت است. به عنوان نمونه پروژه های انتقال آب در سرشاخه های کارون باعث خشکی چشمه ها و هدایت آب این چشمه ها  به سمت زاینده رود شده است، در حالی که نه تنها بنا بر مصوبه شورای امنیت کشور امکان تامین آب از طریق پمپاژ آب برای کشاورزان وجود ندارد بلکه عملا اصول یونسکو در انتقال آب بن – بروجن برای نیازهای فعلی و آینده شهرستان کوهرنگ نادیده گرفته می شود. به دلیل آنکه، این شهرستان نمایندگی سیاسی مقتدری در ساختار حکمرانی ندارد حقوق آن حتی در استان چهارمحال و بختیاری مورد توجه نیست. در ارتباط با بن – بروجن معتقدم این انتقال آب ، انتقال تخصیص های شهرستان کوهرنگ است و با آن مخالفم اما با توجه به وضعیت کنونی، به این شرط که آب این پروژه از محل کاهش تخصیص های تونل یک و دو، بر طبق نظام نامه تخصیص باشد و سهم مناطق تامین کننده آب از چشمه کوهرنگ که نزدیک به ۵۰ درصد آن مربوط به شهرکرد است حذف شود و یا به عنوان پدافند غیر عامل عمل کند می تواند مورد گفت وگو قرار گیرد.  
از سوی دیگر معتقدم، اعتراضات استان اصفهان به پروژه بن – بروجن سیاسی و به نوعی گروکشی است و به شخصه از آغاز این گرو کشی به عنوان کسی که پیگیر موضوع بوده مطلعم. اعتراضات در استان اصفهان به پروژه بن – بروجن در حالی صورت
 می گیرد که سالانه نزدیک به ۱۰۰ میلیون متر مکعب آب از طریق تونل گلاب در سکوت خبری و بدون هیچ واکنش اجتماعی در استان اصفهان به صورت غیر قانونی منتقل می شود! 
 روح الله فتاحی- رئیس هیئت مدیره انجمن هیدرولوژی ایران: حکایت قطعی آب همچنان باقی
این روزها اظهارات غیرکارشناسی بسیاری در رابطه با قطعی آب چهارمحال و بختیاری در فضای رسانه ای کشور بازتاب یافته، اظهاراتی که قلب واقعیت است. برای اثبات این موضوع، مخاطبان را به طرحی تحت عنوان «تامین آب شهرکرد در شرایط اضطراری» ارجاع می دهم. سال ۹۵ بر روی این طرح کار شده است و مطابق آن مشخص شده که آمار کدورت چشمه کوهرنگ از ۵ تا ۱۱۰۰ متغیر است و امسال نخستین سالی نیست که این اتفاق رخ می دهد. دو روز قبل در سر چشمه کوهرنگ  میزان کدورت آب ۱۴۰ بود و باتوجه به نتایج طرح مورد اشاره، این میزان در گذشته بیشتر هم بوده است. 
 چشمه کوهرنگ یکی از چشمه‌های کارستی به شمار می رود و جمع کننده شریان های آب حاصل از ذوب برف در ارتفاعات زرد کوه است. در تابستان پوشش برفی بر روی مجراها قرار ندارد و در صورت وقوع بارندگی؛ رواناب و تشدید ذوب برف، گل ولایی را که در سطح زمین و خاک پراکنده شده و زیربرف ها بوده، با خود همراه می کند و از طریق مجراهای کارستی به چشمه می رسد، بنابراین چشمه گل آلود می شود. جالب اینکه در طرح «تامین آب شهرکرد در شرایط اضطراری» پیشنهاد شده باتوجه به اینکه، چشمه کوهرنگ پتانسیل کدری و غیرقابل استفاده بودن و تحمیل خسارت به سایر اجزای شبکه آبرسانی شهرکرد را دارد، یک کدورت سنج بر روی چشمه تعبیه شود، تا امواج را با سیستم تله متری وارد تصفیه خانه کرده و به محض اینکه، کدورت آب از آن ظرفیتی که ایستگاه تصفیه می تواند پالایش کند، بالاتر رفت، جریان قطع و مابه ا زای آن از منابع اضطراری استفاده شود. این منابع اضطراری هم در طرح پیش بینی شده بود؛ اینکه مخازن زیرزمینی مدفون احداث و آب را به مدت یک هفته تا ۱۰  روز ذخیره کنند. چشمه کوهرنگ در حدود ۳۵ درصد آب مورد نیاز شهرکرد را تامین می کند، اگر به هشدارهای گذشته توجه می شد، اکنون می توانستیم از منابع آب ذخیره شده تا زمان حل مشکل استفاده کنیم.  
موضوع دیگری که این روزها بر سر زبان هاست، نامطلوب بودن کیفیت منابع آب غرب کشور است، درحالی که این سخن نادرست است. چشمه کوهرنگ در ۹۷ درصد ایام سال، آب با کیفیتی دارد، آبی که کدورتش کمتر از ۱۰ «ان تی یو» است، ولی در جریان اتفاقات هیدرولوژیک، مسائلی مطرح می شود که محتمل است و اگر جریان های موسمی باعث وقوع بارندگی در مردادماه و بخش هایی از کشور می شوند، باتوجه به شرایط ژئوهیدرولوژی چشمه ها، پتانسیل گل آلودگی را دارند. ولی آنچه اکنون اتفاق افتاده، یک پدیده هیدرولوژیکی است که وقوع آن سطحی از احتمال را دارد، به عنوان مثال احتمال آن، یک بار در هر ۵۰۰ سال است. بنابراین امسال چنین احتمالی به وقوع پیوسته و از نظر دانش هیدرولوژی مسئله غیرنرمالی رخ نداده است. اما باتوجه به اینکه، این احتمالِ یک پانصدم؛ معضلی اجتماعی را طی روزهای اخیر رقم زده، باید برای مقابله با آن آمادگی داشت، تا در صورت وقوع، بتوان با آن مقابله کرد. چراکه از نظر آماری وقوع آن در سال آینده نیز با همین سطح محتمل است. چشمه کوهرنگ یکی از پرآب ترین چشمه های زردکوه است و می توان گفت که میلیون ها سال با همین سیستم کار کرده و گاهی دارای کدورت بوده و از بد حادثه این بار، بارش باران در مردادماه، به دلیل لختی خاک و باز بودن مجاری تغذیه چشمه، گل و لای سطح زمین را وارد چشمه کوهرنگ کرده و تا زمانی که تمام آن گل آلودگی که در روز واقعه وارد تشکیلات زمین شناسی و حفره های کارستی شده، تخلیه نشود، کدورت آب باقی می ماند. اما به تدریج کم وکمتر می شود، کما اینکه طی دو روز گذشته  این کدورت نسبت به قبل از آن، نصف شد و ما انتظار داریم که این کدورت تا امروز به زیر ۱۰۰ برسد، در این صورت می توان آب را به داخل تصفیه خانه برد و وارد مدار کرد. 
البته حکایت همچنان باقی است. وقتی نیاز آبی شهرکرد را با ۳۰۰ هزار نفر جمعیت به چشمه ای متصل می کنیم که از نظر کمی و کیفی حساس است، اقدامی مهندسی نیست و وضعیت به همین منوال خواهد بود. بنابراین باید آن پدافندهای غیرعاملی که از سوی مشاوران گوشزد شده، پیاده سازی شود. آنچه اکنون در حال انجام است، طرح های اورژانسی و موقتی است و برای رفع این مشکل باید به دنبال منبع آب پایدار و سیستم هشدار بود. 
 رضوان السادات شریف نیا- کارشناس آب: هیچ کس آب چشمه کوهرنگ را ندزدیده
احتمالا کتاب «چه کسی پنیر من را جا به جا کرد؟» خوانده باشید. یک روز صبح آدم کوچولوها و موشها می‌بینند که منبع پنیر بزرگی که داشتند دیگر وجود ندارد، موشها با سرعت، واقعیت تمام شدن پنیر را می‌پذیرند و به دنبال منبع جدید غذا می روند. آدم کوچولوها اما شروع به تحلیل می کنند. واقعیت را نمی‌پذیرند، به این فکر می کنند که شاید کسی پنیر را دزدیده، این اتفاق اصلا منصفانه‌ای نبوده و الی آخر. 
زندگی شهرنشینی هم باعث شده که ما از تغییرات طبیعت فاصله بگیریم و غافلگیر شویم. تغییراتی که بخشی از آن نتیجه تجمعی رفتار ما هم  بوده. اینکه در شهرها پیوسته آب در دسترس باشد؛ ما را از این واقعیت که خشکسالی اتفاق افتاده دور کرده و این مهم بر عهده نهادهای دولتی است که از هر جایی که شده و به هرقیمتی آب را برای شهر تامین کنند. مثل راه‌هایی که این روزها خیلی از آن صحبت می‌شود: جایگزین شدن چاه های کشاورزی برای شرب، انتقال آب، راهکارهای پدافندی و …
اگر چه مدیریت منابع آب کشور با رویکرد حل موقت و کوتاه مدت مشکلات، بحرانها را به تعویق انداخته، اما اتفاق اخیر از دست رفتن کمیت و کیفیت چشمه کوهرنگ در استان چهارمحال و بختیاری، به مثابه یک آژیر خطر برای کل کشور است:  از یک سو با اضافه برداشت از منابع آبی زیرزمینی این ذخایر استراتژیک را از تجدید پذیری خارج کردیم، از سوی دیگر بخت هم با ما یار نبوده و ذخایر یخچال های طبیعی و برف کوهستانها هم به اتمام رسیده است. راهی به جز صرفه جویی و توجه جدی به بهره‌وری آب نداریم. هیچ کس آب چشمه کوهرنگ را ندزدیده و دستکاری نکرده، مدتهاست که وارد یک بحران جدی شدیم. فقط به آن بی توجه بودیم. 
زمان آن رسیده که همه با هم همکاری داشته باشیم.  فرصتی برای انکار واقعیت کم آبی نداریم، اکنون فرصت مناسبی برای فرافکنی و تقصیر را به گردن دیگران انداختن نیست. اگر چه غیر شفاف بودن نهادهای دولتی در وضعیت منابع و مصارف و تخصیصها، اعتماد مردمی و سرمایه های اجتماعی را به وضوح تضعیف کرده ولی یک عزم ملی برای کاهش مصرف و مدیریت بهینه لازم است. دیگر هیچ حوضه آبی ای آب مازاد برای انتقال به سایر نقاط ندارد بنابر این مطالبه عمومی برای انتقال آب (حتی به منظور شرب) راهکار مناسبی نیست. در وضعیتی هستیم که بحران آب از ابتدا تا انتهای حوضه های آبی نمود پیدا کرده است. تا زمانی که مصارف کنترل نشود انتقال آب مانند ریختن آب در الک و از دست دادن ذخیره های حیاتی است. حتی اگر بخش دولتی و صنعت به دنبال چنین رویکردی است لازم است تا نهادهای مردمی و مجلس در مقابل چنین اقداماتی مقاومت کنند. همچنین تعادل بخشی آب های زیر زمینی که در سال های قبل ناکام مانده بایستی با مشارکت جمعی احیا شود.  برای جلب همکاری و مشارکت مردمی اولین قدم اعتمادسازی است.  اعتمادسازی از طریق شفافیت و دسترسی آزاد به اطلاعات فراهم می شود. تنها از این طریق می توان جلو شایعات و رفتارهای هیجانی در جامعه را گرفت. برعکس امنیتی جلوه دادن مسئله کمبود آب (که یک اتفاق کاملا طبیعی و قابل
 پیش بینی است) می تواند به نارضایتی جمعی، تعارضات اجتماعی و تقابلات منطقه ای منجر شود. بنابر این نیاز داریم که بخش دولتی از موضع بالاتر تصمیم گیری پایین بیاید و مردم هم از موضع انفعال خارج شوند تا یک حرکت جمعی به سمت حل مسئله در کل کشور شکل بگیرد.