بافت تاریخی؛ ثروت هویت‌ساز
گروه اجتماعی
سال‌هاست که گنبد و گلدسته‌های حرم مطهر امام‌رضا(ع) از جاده‌های دوردست منتهی به شهر مشهد دیده نمی‌شود، حالا دیگر تا چشم کار می‌کند، مال‌ها و مجتمع‌های تجاری و هتل‌های بلندقامت است و چنان فضای اطراف حرم مطهر را احاطه کرده‌اند که از خیابان‌های منتهی به حرم نیز به‌سختی می‌توان گنبد و گلدسته این معماری ایرانی- اسلامی را مشاهده کرد و حس زیارت گرفت. مسئولان این شهر، بافت تاریخی پیرامون حرم را تخریب کردند و با صدور مجوز ساخت‌وسازهای بلندمرتبه در نابودی هویت تاریخی این شهر گام برداشتند. تخریب بافت تاریخی شیراز به بهانه«توسعه حرم شاهچراغ» نیز تداعی‌گر همین اتفاق است. بارها حامیان حفظ میراث تاریخی و فرهنگی و همچنین متخصصان معماری و شهرسازی این اقدام را مصداق آشکار «پاک کردن و حذف بخشی از حافظه تاریخی» دانسته‌اند.
از سوی دیگر، سبک زندگی ایرانی اسلامی که از تأکیدات مقام معظم رهبری است، اهمیت حفظ بافت‌های تاریخی را گوشزد می‌کند. این درحالی است که از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۶، به اسم بین‌الحرمین و اتصال دو حرم شاهچراغ و سیدعلاءالدین حسین، ۸ هکتار نابود شد، اما به گفته محمدمهدی کلانتری، دبیر پویش «نجات بافت تاریخی شیراز»هیچ بخشی به حرم اضافه نشد، تنها تعدادی مجتمع تجاری، پارکینگ طبقاتی، سالن اجلاس شورای شهر، هتل و دفتر نمایندگان مجلس سربرآورد، درحالی‌که اسم طرح بین‌الحرمین و اتصال دو حرم بوده است!
بر این اساس تخریب بافت تاریخی شیراز واکنش‌های بسیاری در میان مردم و کنشگران میراث فرهنگی داشته است و برخی فعالان با راه‌اندازی کارزاری از عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دولت سیزدهم، خواسته‌اند مانع تخریب بناهای تاریخی شود. این ماجرا از مهم‌ترین موضوعات مناقشه‌‌برانگیز میان دوستداران و کارشناسان میراث فرهنگی و دولت‌هاست. سال ۱۳۹۰ طرحی موسوم به «۵۷ هکتاری» مطرح و تخریب بخشی از این بافت در محدوده اتصال دو حرم هدف قرار گرفت. طرحی که علی‌رغم توقف‌های مقطعی، هرچند سال یک‌بار ادامه یافته است. اعتراض‌های گسترده شهروندان و حامیان میراث فرهنگی و تنی چند از اعضای شورای شهر شیراز در نیمه‌های دهه ۹۰ به مسکوت ماندن طرح منجر شد، اما تخریب‌ها همچنان ادامه داشت، تا اینکه سال گذشته پس از سفر استانی رئیس‌جمهور ورق برگشت. محمدمهدی کلانتری، دانشجوی دکترای مرمت از دانشگاه علم و صنعت و رئیس پویش حفظ بافت تاریخی شیراز می‌گوید: «در جلسه استانی هیئت دولت در سال ۱۴۰۰ مصوب شد که تهیه و تصویب طرح تفصیلی مجموعه ۵۷هکتاری شاهچراغ از شورای عالی معماری و شهرسازی به استانداری فارس تفویض اختیار شود.» کلانتری با خطرناک دانستن این تفویض اختیار تأکید می‌کند که چنین مصوبه‌ای می‌تواند سرنوشت بافت را برای همیشه تغییر دهد.
این بافت تاریخی ارزشمند همواره با اجرای طرح‌های توسعه، شرحه شرحه شده و حالا هم در طرح «۵۷ هکتاری» قرار است، به اسم توسعه حرم، بخش‌های وسیعی از میراث فرهنگی و خانه‌های تاریخی شیراز تخریب و قبرستان زیرزمینی و مراکز رفاهی و خرید در بین حرم‌های «امامزاده شاهچراغ و سید علاء‌الدین حسین» ایجاد شود. اتفاقی مشابه آنچه در مشهد رخ داد و به تقلید از ساخت‌وسازهای اطراف مکه و مدینه و شیوه مال‌سازی در دوبی، فاجعه تخریب بافت تاریخی پیرامون حرم امام‌رضا(ع) رقم خورد. این اتفاق در طرح بین‌الحرمین شیراز نیز رخ‌داده است و غلامحسین معماریان، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علم و صنعت در‌این‌باره به رسانه‌ها می‌گوید: «قرار بود دو حرم را به هم متصل کنند. شهرداری هشت هکتار را تخریب کرد اما همه را سالن شورای شهر، مجتمع تجاری، هتل و پارکینگ ساخت. هیچ بخشی را به حرم نداد! الان پاساژها بدون مشتری مانده و در‌حال خاک‌خوردن است. واحدها فروش نرفته است. این طرح جدید بهانه‌ای است تا دسترسی این بخش را افزایش دهند و ملک‌های بدون مشتری را آب کنند.» این استاد معماری بابیان اینکه «در دو دهه گذشته، ده‌ها هکتار از بافت تاریخی شیراز را به نام طرح «بین‌الحرمین» یا «گسترش حرم شاهچراغ» یا «مجتمع نیکان» و عناوین مشابه ویران و به پاساژ، مراکز خرید و خیابان تبدیل کرده‌اند»، افزوده: «از حدود یک سال پیش، برخی مسئولان استان فارس و شهر شیراز به بهانه اتصال دو حرم شاهچراغ و سیدعلاءالدین حسین، که حدود ۴۰۰ متر از هم فاصله‌دارند، برنامه تخریب گسترده‌ای را در دستور کار قرار داده‌اند.» باوجود «طرح تفصیلی بافت تاریخی شیراز، ابلاغی سال ۱۳۹۶» و «طرح موضعی مشاورین در سال ۱۴۰۰»، کمیسیون ماده ۵ شهرداری شیراز در اردیبهشت سال ۱۴۰۱ طرحی را به تصویب رسانده که به‌موجب آن، بخش‌های قابل‌توجهی از بافت تاریخی شیراز ازجمله «محله بیات» و «محله اسحاق‌بیک» که از اصلی‌ترین بخش‌های شیراز قدیم‌اند، تخریب خواهند شد. این عبارت هم از دیگر هشدارهای معماریان است، که با ارائه خط پیشنهادی تخریب، باید بیش‌ازپیش به این هشدارها توجه کرد. پژوهشگاه میراث فرهنگی به‌عنوان نماینده تام‌الاختیار، این خط پیشنهادی را ارائه کرده است، که به گفته محمدمهدی کلانتری، دانشجوی دکترای مرمت از دانشگاه علم و صنعت و رئیس پویش حفظ بافت تاریخی شیراز «پژوهشگاه خود باید حافظ بناها و بافت تاریخی باشد، اما در کمیسیون یک خط تخریبی پیشنهاد داده است. در این خط تخریبی پیشنهادی پنج پلاک ثبت ملی و ۳۰ پلاک واجد ارزش تخریب می‌شود. از ۱۵ روز بعد اداره راه و شهرسازی شروع به تملک پلاک‌ها کرد».
بااین‌وجود عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی در سفر به شیراز و بازدید میدانی آن را «بافت فرسوده» خوانده و گفته است «این خانه‌ها ازمیان‌رفته و ویران است. این پلاک‌ها باید تعیین تکلیف شوند و آن‌ها را از ثبت تاریخی درآورند.» درحالی‌که این وزارتخانه موظف به حفظ بناهای تاریخی است.
اظهارات محمدمهدی کلانتری، در گفت‌وگو با روزنامه «ایران» نیز نشان می‌دهد «هم شهرداری بافت تاریخی شیراز(منطقه ۸) برای ۳۳ پلاک تاریخی در مسیر امامزاده ابراهیم تا حرم مطهر شاهچراغ اخطاریه تخلیه صادر کرده، هم سازمان راه و شهرسازی نزدیک به ۳۰ پلاک تاریخی بین آستانه تا شاهچراغ را به تملک خود درآورده است! این تملک‌ها در همان خط پیشنهادی پژوهشگاه میراث فرهنگی و کارگروه اتفاق افتاده است!» این روزنامه به‌صراحت توضیح داده: تملک‌ها از خردادماه جاری توسط سازمان راه و شهرسازی در حالی در خط پیشنهادی پژوهشگاه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شروع‌شده است که مسئولیت پیشنهاد این خط را نه رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی می‌پذیرد نه معاون میراث فرهنگی کشور. باوجوداین، نقشه این خط، پیوست مصوبه کمیسیون ماده ۵ استان فارس است که به امضای «مؤید محسن نژاد» مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس رسیده است! زیر نقشه آن‌هم نوشته‌شده است؛ بر اساس خط پیشنهادی پژوهشگاه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و کارگروه ویژه! در این مسیر ۱۰۰ پلاک تاریخی وجود دارد که پیش‌تر سازمان راه و شهرداری اعلام کرده است هزینه خرید آن‌ها تأمین‌شده! مصیب امیری، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور در پاسخ به اعتراض‌ها می‌گوید او به دلیل سال‌ها مدیریت بر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس وظیفه بررسی تمام‌مسیرهای مطرح‌شده در بافت تاریخی شیراز را برعهده‌گرفته اما اعتقاد دارد که بهترین راه برای حل مسئله، انتخاب نظر مشاور سازمان راه و شهرسازی در طرح ۵۷ هکتاری حرم شاهچراغ(ع) است تا این سؤال همچنان بی‌پاسخ بماند که پس خط پیشنهادی به نام پژوهشگاه میراث فرهنگی را چه کسی به کمیسیون ماده ۵ برده، مصوبه آن را هم گرفته و سازمان راه و شهرسازی استان هم بر اساس آن، تملک خانه‌های تاریخی و واجد ارزش مسیر را شروع کرده است!؟
نابودی ۳۵ پلاک در خط پیشنهادی تخریب
غلامحسین معماریان، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علم و صنعت در گفت‌وگو با «رسالت» این خط پیشنهادی را اتفاقی به‌غایت نامبارک دانسته و می‌گوید: «این همان طرح موضعی است که سال ۱۳۹۹ شروع و سال ۱۴۰۰ به وزارت راه و شهرسازی دادند. طرحی که شرق شاهچراغ را بررسی می‌کرد. میراث فرهنگی خطی روی آن گذاشت و به‌صراحت گفت؛ پایین این خط را می‌توانید تخریب کنید! درصورتی‌که باید از تمام بافت حفاظت کنند، این خط تخریب، به‌غایت نامبارک است. اگرچه خبر را تکذیب کردند، اما مشاور، زیر نقشه به‌وضوح نوشته است، «این خط از سوی پژوهشگاه میراث فرهنگی پیشنهادشده» و زیر آن، ۳۵ پلاک باارزش قرار دارد که از این تعداد ۵ پلاک ثبت ملی و ۳۰ پلاک هم واجد ارزش است. یعنی ۳۵ پلاک در همین خط پیشنهادی از بین خواهد رفت.»
اگرچه معماریان خبر می‌دهد که به علت بازتاب‌های گسترده این موضوع در رسانه‌ها، مسئولان باکمی عقب‌نشینی اعلام کرده‌اند، تخریبی اتفاق نمی‌افتد، اما این استاد معماری هشدار می‌دهد:«هنوز طرح توسعه ۵۷ هکتاری ملغی نشده و باید همچنان نگران بود. تنها گفته‌اند خانه‌های تاریخی تخریب نخواهند شد، اما بافت را تخریب می‌کنند! از طرفی ارزش کوچه هم کمتر از خانه نیست. در این کوچه‌ها هزاران اتفاق اجتماعی افتاده و محل عبور بزرگان تاریخ بوده است. کوچه در فرهنگ معماری معنا دارد. خواسته ما این است که طرح را به‌طورکلی ملغی کنند. اما تجربه نشان داده پس از مدتی سکوت خبری این‌گونه طرح‌ها دوباره از سر گرفته می‌شود. ما یک‌بار در مقابل احداث خیابانی به نام ۹ دی در بافت تاریخی به بهانه ایجاد دسترسی به در غربی شاهچراغ ایستادیم و دانشجویان هرروز جلوی بلدوزرها می‌خوابیدند و پلاکارد به دست می‌گرفتند، اما درست وقتی این دانشجویان به نمایشگاه میراث فرهنگی در کاخ سعدآباد تهران دعوت شدند، ۱۳۰ پلاک را شبانه تخریب و خیابان را کشیدند. در حال حاضر هم منتظر یک سکوت خبری هستند تا به‌عنوان‌مثال در ایام نوروز، به شکل شبانه کار را پیش ببرند.»
معماریان در ادامه به توضیح طرح ۵۷ هکتاری پرداخته و پیامد آن را تشریح می‌کند: «این همان طرحی است که در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد تصویب شد و بعدهم مشخص نشد که این عدد ۵۷ هکتار را از کجا آورده‌اند. خودم به‌شخصه طرح‌هایی که شرکت‌های مشاور کارکرده‌اند را دیده‌ام و روی عدد ۶۰ تا ۶۲ هکتار قرار بود این پروژه با عنوان توسعه حرم اجرایی شود، بنابراین آنچه تحت عنوان «احیا»، «مرمت» و «ساماندهی» مطرح‌شده، واژگانی است که اخیرا مطرح کرده‌اند. درواقع نام این طرح، «توسعه حرم» است و منظور هم توسعه فیزیکی است و معنای دیگری ندارد. این طرح در سه فاز بوده و طبق صحبت‌های پیروز حناچی، معاون
وقت وزیر راه و شهرسازی قرار بود، این ۵۷ هکتار کف تراشی شود. به این مفهوم که بافت را مثل خرابه صاف کنند و از نو بسازند. البته این ایده اولیه بوده است و چندین مشاوره هم طرح‌هایی ارائه دادند. ماهم از سال ۱۳۹۰ تاکنون پیگیر ماجرا بوده‌ایم اما هیچ‌گاه موفق نشدیم. دستکم تا سال ۱۳۹۴ تخریب‌ها با شدت ادامه پیدا کرد و ۳٫۵ تا ۴ هکتار را به همراه ۹ خانه ثبتی تخریب کردند. در سال ۱۳۹۲ باروی کار آمدن دولت یازدهم، پیروز حناچی به‌عنوان معاون وزیر راه و شهرسازی انتخاب شد، که ایشان سال ۱۳۹۴ طرح ۵۷هکتاری را در شورای عالی استان لغو کرد. به‌هرروی تا سال ۱۳۹۴ این تخریب‌ها به شکل گسترده‌ای اتفاق افتاد و از آن به بعد تا زمان آغاز به کار دولت سیزدهم، به‌صورت تک بنا تخریب شد و مسئولین به این نتیجه رسیدند که طرح را کنار بگذارند. حتی طرح تفصیلی بافت تاریخی هم ابلاغ شد که در آن، تخریبی دیده نمی‌شد. ولی با آغاز به کار دولت سیزدهم، دوباره طرح ۵۷ هکتاری مطرح شد و سال گذشته پس از سفر استانی رئیس‌جمهور، در فرصت بسیار کوتاهی، یعنی اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ طرح به کمیسیون ماده ۵ رفت و مصوب شد. طبق آنچه در روزنامه ایران منعکس‌شده، مرحوم رستم قاسمی، وزیر پیشین راه و شهرسازی طی نامه‌ای در تاریخ ۲۲ مهرماه سال ۱۴۰۰ به «محمدهادی ایمانیه» استاندار فارس اعلام کرده بود، «با عنایت به سفر اخیر هیئت دولت به استان فارس و پیرو جلسه مورخ ۱۷ مهر ۱۴۰۰ در شهر شیراز، در خصوص طرح تفصیلی محدوده پیرامون حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) و نظر به اهمیت طرح محدوده مذکور از بابت تأمین نیازهای توسعه آستان‌های مقدس در عین صیانت از حقوق مالکانه ساکنان و مجاوران و حفاظت از بافت تاریخی شیراز و با توجه به تأکید مقام معظم رهبری در خصوص ضرورت خدمات‌رسانی به زائران و مجاوران (در حکم انتصاب تولیت آستان مقدس شاهچراغ) و پیشگیری از تبعات زیانبار مبتلابه سایر شهرهای زیارتی، خواهشمند است دستور فرمایید مطابق فرآیند تعیین‌شده در مصوبه مورخ ۲۲/۴/۱۳۹۴ شورای عالی شهرسازی و معماری که به آن استانداری ارسال گردیده است، طرح تهیه‌شده به کارفرمایی سازمان مجری ساختمان‌ها و تأسیسات دولتی و عمومی در اولین جلسه کمیسیون ماده ۵ استان مطرح و نتیجه در اسرع وقت برای بررسی و تصویب در شورای عالی شهرسازی و معماری به معاونت شهرسازی و معماری وزارت متبوع ارسال شود.» اما سال گذشته طرح ۵۷ هکتاری از شورای عالی معماری و شهرسازی به استانداری فارس تفویض اختیار شده و تقریبا تمامی مسئولین این استان با امضای نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور خواستار اعمال طرح‌شده‌اند و این برای ما عجیب است، به این دلیل که تاکنون مسئولین یک استان در مورد هیچ مسئلهای تا به این حد باهم متحد نبوده‌اند. به هر ترتیب طرح اردیبهشت‌ماه امسال در کمیسیون ماده ۵ مصوب شده و اعمال می‌شود. در حال حاضر هم بحث بر سر زمان است و مسئولان مترصد یک فرصت هستند تا طرح را اجرایی کنند. معمولا در سکوت خبری و مواقعی که نگاه‌ها به سمت دیگری است، عملیات تخریب را شروع می‌کنند. بنابراین تصور نکنید که این توقف فعلی به معنای لغو طرح توسعه است.»
بافت تاریخی مساوی با بنای تاریخی نیست
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علم و صنعت با اشاره به نابودی بخشی از خانه‌ها و محله‌های تاریخی شیراز می‌گوید: «تخریب بافت تاریخی شمال مسجد نو با نابودی ده‌ها خانه و ساخت خیابان دستغیب در دهه ۱۳۶۰»، «تخریب حدود ۸۰ هزار مترمربع از بافت تاریخی در جنوب شاهچراغ به نام بین‌الحرمین در اوایل دهه ۱۳۷۰ و تبدیل آن به پاساژها و هتل»، «تخریب ۳۵ هزار مترمربع فضای پیرامون مدرسه خان و تبدیل آن به پاساژ طلافروشی در حریم حفاظتی این مدرسه تاریخی» و«تخریب ده‌ها خانه تاریخی به بهانه احداث خیابانی به نام ۹ دی در بافت تاریخی به بهانه ایجاد دسترسی به در غربی شاهچراغ»، بخشی از تخریب خانه‌ها و محله‌های تاریخی شیراز است و طی این سه دهه تا توانسته‌اند خیابان، مرکز فرهنگی و پاساژ طلافروشی ایجاد کرده‌اند. در دهه ۹۰ نیز طرح توسعه ۵۷ هکتاری به جریان افتاده است، اما هدف توسعه حرم نیست و تجربه نشان داده که به دنبال ایجاد مجتمع‌های تجاری، پاساژ و هتل هستند. موضوع دیگری که این عضو هیئت‌علمی دانشگاه از آن انتقاد می‌کند، این است که «میراث فرهنگی برای هیچ طرحی، طرح پلاک به پلاک و کوچه به کوچه ندارد، درحالی‌که بافت تاریخی مثل یک کتاب تاریخی است، کتاب‌های جدید را در صورت عدم فروش، می‌توان خمیر کرد و آن خمیر را به مقوا و کاغذ تبدیل کرد اما متأسفانه وزیر میراث فرهنگی تصور می‌کند، بافت تاریخی مثل کتاب‌های جدید است که می‌توان خمیر کرد و از نو چیز دیگری ساخت. درصورتی‌که صفحه به صفحه کتاب تاریخی را باید با صرف هزینه مرمت کرد تا حفظ شود. مسئولان ما باید متوجه باشند، بافت تاریخی به چه معناست، اخیرا زیاد شنیده‌ایم که مسئولین می‌گویند بناهای تاریخی حفظ خواهد شد، درصورتی‌که حرف ما این نیست. ما می‌گوییم در زیر پهنه ۳۶۰ هکتاری بافت تاریخی شیراز، ۱۲۰۰ سال تاریخ خوابیده و باستان شناسان باید آن را بیرون بیاورند. اکنون وضعیت ما به لحاظ اقتصادی خراب است و ازنظر فرهنگی و اجتماعی عقب هستیم اما کمی که جلو برویم، باستان شناسان می‌توانند آن تاریخ را بیرون بیاورند. موضوع خطرناک این است که میراث فرهنگی و سایر مسئولان در حال ایجاد انحراف هستند، به این مفهوم که بافت تاریخی را مساوی با بناهای تاریخی می‌دانند و این به‌شدت غلط است. بافت مجموعه‌ای از بناها، مسیرها، میادین، باغات، حتی پهنه‌های طبیعی کنار آن است و باید این مجموعه را حفظ کرد. موضوع خطرناک دیگر این است که اظهارات و اقدامات وزیر میراث فرهنگی به معنای همراهی با مخربان بافت تاریخی است. اثر این اظهارات فقط برای شیراز نیست، به‌طوری‌که طی روزهای گذشته قدیمی‌ترین خانه در نجف‌آباد تخریب شد.»
او با اشاره به تبعات اجتماعی و فرهنگی این اقدام می‌گوید: «مجموعه‌ای از مکان‌ها و آثار و افراد تاریخی، قله‌ای به نام فرهنگ ایرانی را ساخته‌اند و هرگاه پشتوانه و تکیه‌گاه فرهنگی از دست برود، باید به سراغ کتاب‌ها رفت، تا از این طریق اثبات کرد که شیراز ۱۲۰۰ سال تاریخ داشته است، چون شواهد علمی و عینی با روند کنونی به‌طور کامل از بین می‌رود! ما تمام شواهد عینی وجودمان راداریم از بین می‌بریم و هیچ‌کس به‌اندازه خودمان نمی‌توانست این کار را بکند. این هم اصطلاحا شیوه عربستانی است، به‌گونه‌ای که در مکه و مدینه هیچ‌چیز از گذشته اسلام وجود ندارد و با تخریب بناهای تاریخی، هتل و مرکز تجاری ساخته‌اند، کاری که سال‌ها پیش در مشهد پیاده‌سازی شده است.»
تأکید رهبر انقلاب بر زندگی ایرانی اسلامی و لزوم حفظ بافت تاریخی
«بافت‌های تاریخی بزرگ‌ترین نماد و نمود معماری اسلامی ایرانی است. ما هر زمان بخواهیم معماری ایرانی و اسلامی را ببینیم باید به بافت‌های تاریخی برویم. سبک زندگی ایرانی اسلامی که رهبر انقلاب هم بسیار به آن تأکیددارند در همین بافت‌ها جریان داشته و دارد. معماری ما سراسر از آموزه‌های اسلامی است و تولید فرهنگ اسلامی در ایران بوده است. وقتی ما این‌ها را پاک‌کنیم یعنی داریم نشانه‌ها را از بین می‌بریم. وقتی فردی به اسم مذهب مکانی را تخریب می‌کند و مردم ناراضی هستند، حتی با مذهب عناد پیدا می‌کنند. مردمی که مجاور حرم ائمه بودند نمازها را در حرم می‌خواندند، اکنون مردم را به‌زور از اطراف حرم اخراج کردند و مردم مجبور هستند به حاشیه شهر بروند و با پولی که در ازای خرید خانه‌ها گرفتند در اطراف شهر خانه‌های کوچک بخرند.» این عبارت، گوشه‌ای از اظهارات محمدمهدی کلانتری، «دبیر پویش «نجات بافت تاریخی شیراز» است که در گفت‌وگو با «فارس» می‌گوید: «طرحی که اردیبهشت امسال تصویب‌شده است، طرح تخریب ۳۵ پلاک تاریخی است. این هم که می‌گویند ۵ پلاک ثبت‌شده تخریب نمی‌شود اصلا شدنی نیست و این ۵ پلاک دقیقا وسط طرح می‌افتند. بناهای تاریخی تکیه‌گاه یکدیگر هستند، مثلا طاق یک بنا تکیه به طاق بنایی دیگر دارد. نمی‌شود دورتادور چند بنا را تخریب کرد و آن‌ها سالم بمانند.»
حرم شاهچراغ ازنظر وسعت هم‌اکنون سومین حرم بعد از حرم امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) است و کلانتری تأکید می‌کند: «همین وسعت سوم در پیک جمعیتی سال مثل نوروز و ایام مذهبی، تکمیل نمی‌شود. یعنی همین وسعت جوابگوی زائرین حرم شاهچراغ هست و من نمی‌دانم ۵۷ هکتار دیگر برای چه لازم است؟ ازطرف دیگر می‌گویند که ما دیگر تجاری‌سازی نخواهیم کرد و قصدمان توسعه حرم است. اما همین توسعه حرم و صحن‌سازی هم با نیت کسب سود مالی انجام می‌شود.»
بافتی که یتیم و تکه‌تکه می‌شود
براساس همین اظهارات و تحلیل‌هاست که سیاوش آریا، کنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی، در گفت‌وگو با «رسالت» خبر می‌دهد که این «طرح ۵۷ هکتاری دیر یا زود از سر گرفته خواهد شد. همه باستان شناسان و فعالان حوزه میراث فرهنگی و معماران و آگاهانی که بافت را می‌شناسند، آن را از نزدیک دیده‌اند و می‌دانند چه خبر است. آنچه در حال وقوع است، چیزی بالاتر از فاجعه است و با فشارها و پیگیری‌های ما، این طرح در برخی زمان‌ها به شکل مقطعی متوقف‌شده، اما دوباره ادامه پیداکرده است. اگرچه از یک ماه پیش این طرح مسکوت مانده، اما به‌شخصه احتمال می‌دهم در ایام تعطیلات نوروز و سکوت خبری، تخریب‌ها آغاز شود.»
این پژوهشگر با تأکید بر اهمیت بافت تاریخی شیراز تصریح می‌کند: «اهمیت این بافت به دلیل منسجم بودن و آثاری است که از دوره ایلخانی تا پهلوی اول و دوم در آن قرار دارد و با فرود آمدن کلنگ تخریب، خاطرات جمعی از میان می‌رود. اگر بافت تخریب شود، دیگر مهم نیست که چند خانه ثبت ملی و واجد ارزش داخل آن است، مهم آن رخداد و از بین رفتن خاطره جمعی است، مهم بافتی است که یتیم و تکه‌تکه می‌شود.»
تخریب بافت شیراز , شیراز
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.