گروه اجتماعی 
سرانجام پس از تعویق چندباره زمان برگزاری کنکور‌های سراسری و اظهارنظر متفاوت مسئولان درباره رخداد این رویداد بزرگ، آزمون برگزار شد اما اختلاف‌نظرها و ابهامات تا یک روز پیش از آغاز این رقابت‌ها همچنان میان مسئولان ادامه داشت. البته این آزمون پس از برگزاری هم چندان بی‌حاشیه نبود و شائبه‌هایی مبنی بر لو رفتن سؤالات کنکور مطرح شد و برخی از داوطلبان در فضای مجازی نسبت به این مسئله ابراز تأسف و گلایه‌مندی کردند. گرچه در روز برگزاری آزمون گروه هنر‌  رئیس سازمان سنجش آموزش کشور، انتشار دفترچه سؤالات کنکور ۹۹ حین برگزاری آزمون و قبل از اعلام رسمی از سوی سازمان سنجش را کذب و کلاهبرداری خواند و به داوطلبان اطمینان خاطر داد که کلاهبرداران دفترچه سؤالات کنکور سال ۹۸ را با عنوان دفترچه سؤالات کنکور امسال در فضای مجازی منتشر کرده‌اند اما مجددا گزارشی‌هایی از لو رفتن سؤالات در دومین روز برگزاری آزمون منتشر شد و سخنگوی سازمان سنجش هم در واکنش به این موضوع ضمن رد نکردن آن، به خبرگزاری ایسنا گفت: حفاظت این سازمان در حال بررسی صحت این عکس‌هاست و سپس با اشاره به حفاظت آزمون سازمان سنجش «با همکاری دستگاه‌های امنیتی-انتظامی» در استان فارس و یکی از استان‌های غربی کشور از دو تیمی سخن گفت که «برای ارسال عکس از سؤالات و حوزه‌های امتحانی برنامه‌ریزی کرده بودند که دستگیر و به مقامات ذی‌ربط تحویل داده‌شده‌اند.» 
در این میان کانال‌های تلگرامی و گروه‌های کنکوری با قاطعیت اعلام کردند، به سؤالات دسترسی دارند و حتی داوطلبان گروه هنر و گروه ریاضی و انسانی در فضای مجازی، صحت این ادعا را تأيید و با ایجاد یک‌رشته توییت به این مسئله پرداختند که انتشار تصاویری از سؤالات آزمون در رسانه‌های اجتماعی همان پرسشنامه‌ای بوده که آن‌ها در جلسه کنکور مشاهده و به آن پاسخ داده‌اند. داوطلبی کرونایی هم در نخستین روز برگزاری آزمون، در بیمارستان طالقانی تهران با سوءاستفاده از احساسات عوامل اجرایی و بیماران، موبایلش را سرجلسه برده و از سؤالات عکس گرفته است. بااین‌حال، ابراهیم خدایی-‌رئیس سازمان سنجش در آخرین اظهارنظری که درباره لو رفتن سؤالات کنکور سراسری تا لحظه نگارش این متن داشته، گفته است: کل تصاویری که در فضای مجازی پخش‌شده سه بخش دارد. نکته اول این است که هیچ‌کدام از تصاویری که در فضای مجازی منتشرشده، موضوع لو رفتن سؤال قبل از آزمون نیست و هیچ‌کس ادعا نمی‌کند که قبل از آزمون سؤالات لو رفته باشد. نکته دیگر این است که برخی افراد به‌صورت موردی موبایل به داخل حوزه‌های امتحانی برده بودند و پس از آزمون عمومی در زمان پخش سؤالات اختصاصی از فرصت سوءاستفاده کرده و تصاویر دفترچه سؤالات عمومی را به شبکه‌های اجتماعی ارسال کردند.
رئیس سازمان سنجش از قطعی اینترنت موبایل با همیاری وزارت ارتباطات در برخی از حوزه‌های کنکور سراسری هم خبر داده و تصریح کرده: نکته مهم اینجاست که اگر بحث تقلب باشد، فرد سؤالات را در فضای‌مجازی منتشر نمی‌کند. مایکی از داوطلبان را گرفته‌ایم که معدلش ۸-۷ بوده است، بنابراین نیت وی تقلب نبوده است. وقتی سؤالات بلافاصله به شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی ارسال می‌شود، موضوع القای شبهه لو رفتن سؤالات کنکور است. به‌غیراز یک مورد، تمامی افراد دخیل در این موضوع شناسایی‌شده‌اند و با آن‌ها مطابق قانون برخورد می‌شود.
 تجمع کرونایی والدین
اما برگزاری آزمون سراسری امسال که به دلیل شیوع کرونا، پرحاشیه‌ترین کنکور لقب گرفته، با حواشی و دردسرهای دیگری همراه بوده که آن را خاص‌تر کرده و می‌توان در این مورد  به خانواده‌های داوطلبان کنکور سراسری اشاره کرد که به‌رغم درخواست‌های مسئولان برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، از تجمع در محل برگزاری آزمون کنکور خودداری نکردند. پیش‌تر علیرضا رئیسی‌-معاون بهداشت وزارت‌بهداشت خطاب به خانواده‌های داوطلبان تأکید صکرده بود: «ارتباط بسیار مستقیمی بین تجمع و انتقال بیماری وجود دارد و هرچه تجمع را کمتر کنیم، در حفظ سلامت داوطلبان کنکور و خانواده‌های آن‌ها مؤثر است. درنتیجه از همه خانواده‌ها می‌خواهیم که اگر کسی قصد همراهی داوطلب را دارد، حداکثر یک نفر همراه او باشد و از تجمع در محل برگزاری آزمون خودداری شود.» ولی خانواده‌ها بدون در نظر گرفتن شرایط باعث تجمع شده بودند و مراقبان آزمون مدام تکرار می‌کردند: «لطفامحل را ترک کنید» و «باعث شیوع کرونا نشوید» و خانواده‌ها در پاسخ به عدم رعایت فاصله‌گیری فیزیکی از استرس‌ها و اضطراب‌هایشان سخن گفته و حاضر نبوده‌اند در اتومبیل شخصی خود به انتظار بنشینند تا آزمون خاتمه یابد، اغلب آن‌ها با تجمع در بیرون از محل برگزاری آزمون به شیوع ویروس کرونا کمک کرده‌اند، خانواده‌هایی که پیش‌تر نگران برگزاری کنکور و عواقب آن بودند، خود توجهی به وضعیت خاص ویروس نداشته‌اند و این‌ها از نکات قابل‌تأمل و غیرقابل‌اغماضی است که آزمون سراسری امسال را تحت‌الشعاع قرارداد. 
سوای این مسئله، شنیده‌های ما حاکی از آن است که در برخی از حوزه‌های آزمون، داوطلبان بافاصله وارد نشده‌اند و خبری از ماسک و پدهای الکلی نبوده است و حتی داوطلبانی هم شانه‌به‌شانه دوستانشان بی‌خیال ویروس، قدم زده و سلفی گرفته‌اند و این‌گونه رفتارها در شرایطی اتفاق افتاده که مسئولان بارها در این زمینه هشدارهای لازم را داده بودند و البته طی هفته‌های گذشته با افزایش مخالفت‌ها در برابر اصرار سازمان سنجش آموزش کشور و ستاد ملی مقابله با کرونا برای برگزاری کنکور، این اتفاقات قابل پیش‌بینی بود اما موافقان برگزاری کنکور اعلام کردند: «اگر امسال کنکور برگزار نشود، داوطلبان امسال رقیب داوطلبان سال آینده خواهند شد و شانس قبولی هر داوطلب در سال آینده نصف خواهد شد.»
در این میان وزارت بهداشت نیز تأکید کرد که تعویق کنکور شدنی نیست و اگر حالا برگزار نشود، در فصل پاییز به دلیل اوج گرفتن این ویروس و نیز هم‌زمانی آن با ویروس آنفلوانزا دیگر قابل برگزاری نخواهد بود و این ممکن است داوطلبان را یک سال عقب بیندازد و دانشگاه‌ها را نیز دچار مشکلات فراوانی کند.
 غایبان چشمگیر کنکور ۹۹
به هر ترتیب رقابت‌های سراسری ورود به دانشگاه‌ با تمامی حواشی پیدا و پنهانش، در چهار روز و با شرکت یک‌میلیون و ۱۴۶هزار نفر برگزار شد و در گروه‌های آزمایشی ریاضی،فنی و علوم انسانی بیش از ۶۴ هزار داوطلب و در آزمون گروه هنر حدود ۱۱ هزار نفر غایب بودند. رقابت بیش از ۵۹۴ هزار داوطلب آزمون سراسری سال ۹۹ برای کسب صندلی رشته‌های علوم‌تجربی دانشگاه‌ها به‌عنوان پرتقاضاترین رشته‌ها و بزرگ‌ترین گروه آزمایشی امسال در حالی برگزار شد که دست‌کم ۷۹ هزار غایب داشت. اما کنکور امسال با توجه به شیوع ویروس کرونا، بیش‌ازگذشته این پرسش را به ذهن متبادر کرد که چرا بزرگ‌ترین رویداد علمی کشور و رقابتی که تلاش دارد استعدادها را در دورافتاده‌ترین نقاط ایران شناسایی کند و شاید مزیت مهم و دلیل ماندگاری‌اش همین باشد، یک‌بار برای همیشه حذف نمی‌شود؟ حتی روز گذشته اقبال شاکری- نماینده مجلس براین مسئله تأکید کرده که موضوع حذف کنکور در دستور کار مجلس شورای اسلامی است. وی خاطرنشان کرده است: مصوبه حذف کنکور مربوط به چند سال گذشته است اما این مصوبه اجرایی نشده است. درواقع می‌توان گفت یک شبکه منتفع در کشور وجود دارد که نمی‌گذارد این مصوبه اجرایی شود.
برخی تا پیش از برگزاری کنکور امسال معتقد بودند، که زمان فعلی بهترین فرصت برای گام برداشتن در مسیر حذف این آزمون است. اما در نقطه مقابل عده ای دیگر، سال جاری را بدترین زمان ممکن برای حذف این آزمون می‌دانستند، به این دلیل که عدم برگزاری کنکور، خانواده داوطلبانی که هزینه‌های مادی و معنوی بسیاری در طول  یک سال گذشته صرف کرده بودند تا فرزندان خود را برای این آزمون آماده کنند، دچار خسارت می‌کرد. آنان یک سال با کاستن از روابط خانوادگی و تفریح، میلیون‌ها تومان برای کلاس‌های آمادگی و کتب کمک‌آموزشی و آزمون‌های آزمایشی هزینه کرده بودند. نیمی از داوطلبان راهم در مقطع کارشناسی پسران تشکیل می‌دادند که اغلب در آستانه اعزام به خدمت سربازی بودند که در صورت عدم برگزاری کنکور، معافیت تحصیلی برای آنان صادر نشده و بایستی با توجه به قوانین سازمان نظام‌وظیفه در مهرماه ۱۳۹۹ عازم خدمت سربازی می‌شدند. از طرفی دانشگاه‌ها و مؤسسات غیرانتفاعی و دانشگاه آزاد هم از طریق شهریه دریافتی از دانشجویان اداره می‌شوند و در صورت حذف کنکور و تا تدوین سیاست‌گذاری در این زمینه، مقدمات ورشکستگی و تعطیلی آنان و زمینه بیکاری اعضای هیئت‌علمی و کارمندانی فراهم می‌شد که سال‌ها در نظام آموزش عالی خدمت می‌کردند. بنابراین امسال امکانی برای حذف کنکور فراهم نبوده و باید در فرصتی دیگر طرحی نو درانداخت. 
اما مصادف شدن با برگزاری آزمون سراسری ورود به دانشگاه بهانه‌ای شد تا تاریخچه مختصری از این امتحان در این نوشتار آورده شود.
 تاریخچه کنکور
نخستین آزمون سراسری ورود به دانشگاه‌ها در سال ۱۳۴۲ برگزار شد و تا پیش از آن، هر دانشگاه برای جذب دانشجو به‌صورت مستقل اقدام می‌کرد و دانشگاه‌ها با اخذ امتحانات ورودی خاص خود، دانشجويان را پذیرش می‌کردند. بر اساس اين گزارش، از اوايل دهه ۱۳۴۰ دانشگاه‌هايی ازجمله صنعتی آریامهر، پلی‌تکنیک ، ملی، فردوسی و جندی‌شاپور ساخته شدند كه تا اوايل دهه ۱۳۵۰ تعداد آن‌ها به ۱۴ دانشگاه رسيد. درواقع دهه سی و رو آوردن داوطلبان به رشته‌هایی خاص، منجر به برگزاری مسابقه ورودی در تعدادی از دانشکده‌های دانشگاه تهران شد. ابتدا  دانشکده پزشکی تهران که زودتر از سایر دانشکده‌ها با فزونی داوطلب نسبت به ظرفیت، روبه‌رو شده بود، اقدام به برگزاری امتحانات ورودی کرد و سپس دانشکده‌های حقوق و فنی نیازمند برگزاری آزمون ورودی شدند. در سال ۱۳۴۱، نظارت بر آموزش عالی و هماهنگی امور دانشگاه‌ها به شورای مرکزی دانشگاه‌ها واگذار شد. در آغاز سال ۱۳۴۲ اجرای مسابقه ورودی بر عهده هیئت دوگانه نظارت و اجرائیه مسابقات ورودی دانشگاه‌ها قرار گرفت و نخستین مسابقه ورودی سراسری دانشگاه‌ها در سال ۱۳۴۲ برگزار شد. با افزایش شمار دانشگاه‌ها، وزارت علوم و آموزش عالی، برای هماهنگ کردن مدیریت دانشگاه‌ها ‌تأسیس شد. این وزارت در بهمن‌ماه ۱۳۴۷ مرکز آزمون‌شناسی را باهدف جلوگیری از اتلاف وقت داوطلبان و نیز یکسان‌سازی و عینی نمودن امتحانات بنا نهاد و در سال ۱۳۴۸ مسابقات ورودی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی به‌صورت متمرکز و سراسری برگزار شد که می‌توان آن را نخستین دوره برگزاری کنکور سراسری دانست. در این آزمون ۷۰۰۴۷ نفر شرکت داشتند و داوطلبان می‌توانستند از بین ۳۰ رشته تحصیلی در ۱۲ مرکز آموزشی، ۱۰ رشته را با توجه به نوع مدرک پایان متوسطه و شرایط پذیرش دانشگاه‌ها و نیز میزان علاقه خود انتخاب کنند. در سال ۱۳۵۴ با افزایش تعداد متقاضیان ورود به آموزش عالی، تشکیلات سازمان سنجش آموزش کشور آغاز به کارکرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نخستین آزمون سراسری در سال ۱۳۵۸ به دو روش متمرکز و نیمه‌متمرکز و بدون شرط سنی برگزار شد. به دلیل انقلاب فرهنگی در برگزاری کنکور سراسری وقفه افتاد و در سال ۱۳۶۱ آزمون سراسری فقط برای رشته‌های پزشکی، فنی – مهندسی، کشاورزی و معارف اسلامی برگزار شد و از سال ۱۳۶۲ به شکل جامع و برای همه رشته‌ها برگزار شد. بر پایه مصوبه ۳۰۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۷۲، سازمان‌سنجش موظف به ارائه برنامه‌ای در جهت بهبود و ارتقای آزمون ورود به دانشگاه‌ها شده بود که مغفول ماند. افزایش زادوولد در اوایل انقلاب، منجر به انفجار جمعیت داوطلبان کنکور در اواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد گشت و مشکلاتی به وجود آمد که به معضلات کنکور معروف شد. 
چرا این ماراتن نفس‌گیر حذف نشد؟ 
مجلس شورای اسلامی از سال ۱۳۸۰ به‌طورجدی به بررسی و تحقیق در خصوص حذف کنکور اقدام نمود. نهایتا طرح «نظام پذیرش دانشجو» در سال ۱۳۸۶ به تصویب رسید و دولت موظف شد تا پایان برنامه چهارم توسعه یا حداکثر تا سال ۱۳۹۰، کنکور را به‌طور کامل حذف نماید و سوابق تحصیلی را جایگزین نتایج کنکور کند. این قانون به دلیل منطبق نبودن بر واقعیات تا سال۱۳۹۱ اجرا نشد و در سال ۱۳۹۲ این قانون (معروف به قانون حذف کنکور) رسمالغو شد. در سال ۱۳۹۲ «طرح سنجش و پذیرش دانشجو» با همان فلسفه اما با این شرط که واقع‌گرایانه و قابل‌اجرا باشد، به تصویب رسید. بر اساس این قانون، همیشه درصدی (حداکثر ۱۵ درصد) از پذیرش دانشگاه‌ها وابسته به نمره کنکور خواهدماند؛ زیرا باوجود تقاضای بالا برای ورود به برخی رشته  ها و محل‌های خاص، همیشه برگزاری یک آزمون سراسری از نوع گزینشی ضروری است. ماده ۵- پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها به روش ظرفیت رشته‌،محل و تقاضای داوطلبان بر اساس «سابقه تحصیلی» یا «سابقه تحصیلی و آزمون (عمومی یا عمومی – اختصاصی)» صورت می‌گیرد. تبصره ۴- در پذیرش دانشجو تأثیر سابقه تحصیلی سالانه به‌صورت تدریجی و صعودی است و پس از پنج سال حداقل ۸۵ درصد ظرفیت پذیرش دانشجو در کل کشور بر مبنای سابقه تحصیلی خواهد بود. مقدمات اجرای این قانون که برگزاری امتحانات نهایی استاندارد و سراسری در سه سال پایانی دبیرستان باشد، عملی نشد. بااین‌حال فشارها برسازمان سنجش بابت تعلل در حذف کنکور شدت یافت. سازمان سنجش، برای پاسخ دادن به این انتظارها از سال ۱۳۹۰، معدل امتحانات نهایی سال سوم را با تأثیر مثبت، درنتیجه کنکور اعمال نمود که ضرری به کسی وارد ننمود و با اعتراضی مواجه نشد اما در سال ۹۳ و ۹۴ درحالی‌که همچنان وزارت آموزش‌وپرورش هیچ اقدامی برای برگزاری امتحانات نهایی در سه یا چهار سال آخر متوسطه نکرده بود، برای نمرات امتحانات نهایی سال سوم دبیرستان،۲۵درصد تأثیر قطعی در نظر گرفته شد در حالی که بر اساس قانون، نمرات یک سال تحصیلی نمی‌توانست گواه سابقه تحصیلی داوطلب باشد و به‌طورکلی، از اواخر دهه شصت و به‌ویژه اوایل دهه هفتاد به علل مختلف، کنکور معضل قلمداد می‌شد، اول این‌که نسل حاصل از انفجار جمعیتی اوایل انقلاب به سن کنکور رسیده بود. دوم ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها به‌ویژه در رشته‌های پرطرفدار افزایش چندانی نیافته بود. سوم با پایان یافتن جنگ تحمیلی، حدود ۵۰‌درصد از ظرفیت دانشگاه‌ها به سهمیه‌های ارگان‌های دولتی اختصاص پیداکرده بود.
 این سه عامل موجب شد که هرسال علاوه‌برافزوده شدن برشمار داوطلبان اصلی، ده‌ها هزار نفر بازمانده از ورود به دانشگاه‌ها به جمع داوطلبان کنکور سال بعد افزوده شود تا جایی که در سال ۱۳۸۱ شمار داوطلبان کنکور به حدود ۰۰۰/۵۰۰/۱نفر رسید در حالی ظرفیت پذیرش دانشجو در مراکز آموزش عالی ۰۰۰/۱۷۰بود. عوارض زیان‌بار این فرآیند عبارت بودند از:۱-پدید آمدن نسلی موسوم به پشت‌کنکوری‌ها که فشارهای روحی و جسمی بسیاری بر آن‌ها وارد بود و این فشارها به خانواده و اطرافیان این جوانان سرایت می‌نمود و درنتیجه بخش معناداری از جامعه را با مشکل روبه‌رو می‌ساخت. ۲- ترس خانواده‌ها از ماندن فرزندشان در پشت کنکور، باعث شد که هول و ولای کنکور از سال آخر دبیرستان به سال‌های پایین‌تر رسوخ کند و خانواده‌ها از دوره راهنمایی فرزندان خود را به کسب مهارت برای موفقیت در کنکوری تشویق کنند.۳-بازاری با چند میلیون مشتری برای محصولات کمک‌رسان به قبولی در کنکور به وجود آمد که علاوه بر معلمان و مؤلفان واقعی، عده‌ای سودجو را نیز به‌سوی خود جذب نمود که آرام‌آرام وجه غالب فعالان این بازار شد. ۴-شکاف مالی شدیدی میان معلمان فعال در عرصه کنکور و معلمان مدارس، شکل گرفت که ناخواسته اغلب معلمان مدارس را به این‌سو سوق داد که به آموزش خود وجهه‌ای کنکوری ببخشند. از سوی دیگر عدم تناسب شدیدی میان تعداد داوطلبان و ظرفیت پذیرش در رشته ها ومحل‌های خاص به وجود آمده است. معضل واقعی، هجوم فزاینده جوانان به‌سوی رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی و چند رشته درآمدزای دیگر است به‌گونه‌ای که نسبت داوطلبان رشته تجربی از ۳۶درصد در سال ۸۹ به ۶۲درصد کل داوطلبان در سال ۹۶ رسیده است و به پیدایش نسل تازه‌ای از پشت‌کنکوری‌ها در سه سال اخیر انجامیده است.
 در سایر گروه‌های آزمایشی رقابت بیشتر برسر قبولی در شهرهای بزرگ و دانشگاه‌های معتبر است نه رشته‌های خاص. دلایل این پدیده ۱-اقتصادی: درآمد قابل‌قبول میانگین ماهی ۱۰ میلیون‌تومان که فعلا برای داوطلبان رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی متصور است، مهم‌ترین انگیزه هجوم به‌سوی رشته تجربی و بی‌توجهی به سایر رشته‌ها است. ۲-اجتماعی: سطح بالاتر دسترسی به امکانات فرهنگی و روابط اجتماعی، در شهرهای بزرگ به‌ویژه تهران، تمایل شدیدی به قبولی در چند دانشگاه معروف به وجود می‌آورد.