سعید نوروزی
پس از گذشت هفته‌ها که از روی کار آمدن جو بایدن، رئیس‌جمهور جدید آمریکا می‌گذرد، حالا به نظر می‌رسد راه‌حل‌های تازه‌ای برای احیای برجام پیداشده است. روز جمعه (۱۳ فروردین) نشستی مجازی میان نمایندگان ایران و گروه ۱+۴ درخصوص توافق هسته‌ای برگزار شد تا طرف‌های مذاکره‌کننده چاره‌ای برای آینده برجام بیندیشند. از سویی یک روز قبل از این نشست اتحادیه اروپا گفته بود: «مشارکت‌کنندگان قرار است درباره چشم‌انداز بازگشت آمریکا به برجام مذاکره کنند.»
اگرچه در ماه‌های گذشته عنوان می‌شد که سیاست ایالات‌متحده در دوران بایدن و دموکرات‌ها، ادامه سیاست فشار حداکثری ترامپ و جمهوری‌خواهان است اما در ساعات پایانی جمعه‌شب بود که علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان اعلام کرد بن‌بست اولیه درباره این‌که کدام طرف گام اولیه را می‌باید بردارد از بین رفته و در جلسه مجازی اخیر بین ایران و اعضای ۱+۴ پیشرفت‌هایی به وجود آمده است. مطابق اعلام رسانه‌ها ادامه مذاکرات و گفت‌وگوها به امروز  و به‌صورت حضوری آن‌هم در وین موکول شده است. همچنین طبق اعلام برخی رسانه‌ها دور جدید مذاکرات قرار است از یک‌سو بین گروه ۱+۴ با ایران برگزارشده و از سویی دیگر اعضای این گروه با هیئت آمریکایی به گفت‌‎وگو خواهند پرداخت.
امروز در حالی برای رفع مشکلات و گره‌های برجام تلاش می‌شود، که آمریکا حاضر نشده تحریم‌های ایران را لغو و بدون هیچ خواسته‌ای به برجام برگردد و جمهوری اسلامی ایران نیز، سیاست قطعی خود در خصوص برجام را اعلام کرده است. رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنان روز ۱۳۹۹/۱۱/۱۹ خود مشخصا اظهار داشتند: «آمریکا و سه کشور اروپایی که همه‌  تعهدات برجامی را زیر پا گذاشتند، دیگر حق ندارند برای برجام شرط و شروط تعیین کنند. آن‌ها به تعهدات برجامی‌شان هیچ عمل نکردند؛ یک برهه‌ بسیار کوتاهی در اول کار بعضی از تحریم‌ها را موقتا تعطیل کردند، دوباره برگشتند و بعد تحریم‌ها را افزایش هم دادند؛ شاید دو برابر، سه برابر 
تحریم‌ها را زیاد هم کردند. بنابراین آن‌ها حق ندارند در این زمینه شرط و شروط معین کنند. آن‌طرفی که حق دارد برای ادامه  کار برجام شرط معین کند ایران است. علت هم این است که ایران از اول به تمام تعهدات برجامی خودش عمل کرد، جمهوری اسلامی به‌تمامی تعهدات برجامی عمل کرد؛ آن‌ها نقض کردند. ما حق‌داریم برای ادامه‌ برجام شرط بگذاریم و این شرط را هم گذاشتیم و گفتیم و هیچ‌کس هم از آن عدول نخواهد کرد  و آن این است که اگر می‌خواهند ایران به تعهدات برجامی -که چند تعهد آن را لغو کرده- برگردد، باید آمریکا تحریم‌ها را کلا لغو بکند؛ آن‌هم نه به زبان و روی کاغذ که بگوید لغو کردیم؛ نه، بایستی در عمل تحریم‌ها را لغو کنند و ما راستی‌آزمایی کنیم و احساس کنیم که درست تحریم‌ها لغو شده، آن‌وقت ما هم به این تعهدات برجامی برمی‌گردیم؛ این سیاست قطعی جمهوری اسلامی است و مورد اتفاق مسئولان کشور هم هست و از این سیاست بر نخواهیم گشت.»
اما در کنار سیاست قطعی نظام در مورد برجام، نیاز است به چند نکته درخصوص دور جدید گفت‌وگوهای هسته‌ای توجه شود:
اولا، ماه‌ها گفت‌وگوی هسته‌ای در ابتدای دولت تدبیر و امید که با خوش‌بینی به غربی‌ها و کدخدا پنداشتن آمریکا پیش می‌رفت سرانجام به برجامی ختم شد، که دستاوردی برای ایران نداشت، اما طرف‌های دیگر توانستند در ابتدا برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کرده و پس‌ازآن فشارهای اقتصادی را ادامه دهند. امروز مهم‌ترین نکته برای ما این است که؛ حالا که دیگر برای همه محرز شده که نه اروپا دست دوستی ایران را قبول کرد و نه امضای دولت دموکرات آمریکا تضمین بود، باید حواس‌مان باشد که هیچ‌کدام از طرف‌های مذاکره‌کننده قابل‌اعتماد نیستند و نباید به آن‌ها خوش‌بین بود. نتیجه چشم‌انتظاری برای اقدامی از سوی غربی‌ها دستاوردی نداشته و کشور را با مشکلات بسیاری روبه‌رو کرده است! همچنین باید اشاره کرد که مذاکره‌کنندگان کشورمان اشتباهات دوره‌های قبلی را فراموش نکنند و با نگاه ساده‌انگارانه در  وین پای میز مذاکره ننشینند.ثانیا، آمریکایی‌ها و همچنین تروئیکای اروپا یی طی ماه‌های اخیر نشان داده‌اند که در تلاش هستند تا تحریم‌های بی‌شمار و گسترده ترامپ که مؤثر هم بوده‌اند، به‌سادگی از دست نروند. امروز بر همگان روشن‌شده است که تیم جو بایدن باوجودآنکه در ظاهر منتقد سیاست‌های ترامپ بوده‌ است اما راه ترامپ در اعمال سیاست فشار حداکثری را دنبال کرده و این مسئله را آقای ظریف نیز رسما بیان کرده‌اند. به‌نظر می‌رسد آمریکا به دنبال گرفتن امتیازهای بیشتر بوده و قصد دارد با کوتاه آمدن از برخی مواضع و برداشتن تعدادی از تحریم‌ها ایران را مجاب به اجرای کامل برجام کند. پس اگر قرار بر پیدا شدن راه‌حلی است باید اولین اقدام، برداشتن تمامی تحریم‌ها، دسترسی ایران به منابع مالی خود در خارج و پس‌ازآن راستی‌آزمایی باشد.  ثالثا، لابی‌های صهیونیستی و عربی آمریکا را تحت‌فشار گذاشته‌اند که به توافق هسته‌ای برنگردد؛ همچنین آنچه مانع اصلی دولت آمریکا برای بازگشت به برجام است، جمهوری‌خواهان و البته برخی اعضای دموکرات‌ها هستند که مدافع تداوم سیاست فشار به ایران و منتقد بازگشت ایالات‌متحده به برجام می‌باشند. این مسئله هم یکی از مهم‌ترین واصلی‌ترین مانع‌های بایدن برای بازگشت به برجام است و باید آن را در نظر داشت.رابعا، تروئیکای اروپایی نیز که به ایران وعده داده بودند با کانال مالیINSTEX در برابر تحریم‌های آمریکا ایستادگی کرده و در کنار ایران قرار می‌گیرند، نه‌تنها این کانال را عملیاتی نکردند بلکه دیروز با قرار گرفتن در کنار ترامپ و امروز بایدن، سهم بسزایی در فشار اقتصادی علیه ایران داشته‌اند. یعنی همان‌قدر که بی‌اعتمادی به آمریکا وجود دارد به اروپایی‌ها نیز وارد بوده و نباید به آن‌هایی که بارها در امور داخلی کشور هم دخالت کرده‌اند امیدوار بود. 
با همه این تفاسیر باید تا پایان نشست وین صبر کرد و منتظر باشیم که نتیجه این دور از مذاکرات چه خواهد شد؛ اما نباید فراموش کنیم که برای پیروزی نیاز است از خوش‌بینی دوری کرده و صدالبته رهنمودهای رهبر انقلاب را هم به یاد داشته باشیم. لازم به ذکر است امروز ما برگ برنده خود یعنی ایستادگی‌های اخیر بر روی حق قانونی خود برای برنامه صلح‌آمیز و همچنین قانون هسته‌ای مصوب مجلس که تأثیر بسیاری در قدرت چانه‌زنی تیم مذاکره‌کننده کشورمان داشته است را نیز همراه خود داریم.