مرضیه صاحبی- دبیر گروه اجتماعی 
خرید واکسن به مسابقه بزرگی شباهت دارد که برندگانش از پیش تعیین شده اند. این مسابقه، تداعی‌گر  تبعیض‌هاست. در این دنیای هفت میلیارد و ۷۹۰ میلیون نفری فقط ۶۳۷ میلیون واکسن توزیع شده، یعنی چیزی حدود ۸ درصد. این آمار را ایرج حریرچی، معاون وزیر بهداشت ارائه کرده و دهان به دهان در جامعه نقل می‌شود که کشورهای غنی در صف خرید پیشتاز بوده‌اند و کشورهای در حال توسعه، قاصر از تأمین حداقل دوز لازم برای آسیب‌پذیرترین افراد جامعه خویش. ما هم نصیب و قسمت چندانی نداشته‌ایم و کافی بود سخنگوی سازمان غذا و دارو بگوید،«واکسیناسیون محدود و با سرعتی کمتر از پیش بینی‌های قبلی» صورت پذیرفته تا خیلی ها در این گوشه دنیا زانوی غم بغل بگیرند؛ اما چهارم فروردین ماه کیانوش جهانپور، این معضل را در حد و اندازه جهانی توصیف کرد که به همراه برخی مانورها و رفتارهای سیاسی- تجاری، کماکان ده‌ها کشور را از دریافت حتی یک دوز واکسن محروم کرده و ده‌ها کشور نیز همچون ما، واکسیناسیون محدود و با سرعتی کمتر از پیش بینی‌های قبلی داشته اند. این پیشامدی غیرمترقبه نیست و از ابتدا قابل حدس بود، حتی دبیرکل سازمان جهانی بهداشت پیش آگهی داده که توزیع ناعادلانه واکسن، «پیشرفت‌های به‌دست آمده برای مقابله با همه گیری را در معرض خطر قرار می دهد» ولی سردمداران جایی که ینگه دنیا می‌خوانیمش به غلط خیال کرده‌اند، فقط سرزمین آن‌ها کرونا را در دامنش می پرورد و با تمام قوا، برای تصاحب واکسن خیز برداشته‌اند و هنوز مهلت به خیلی از کشورها نرسیده.با این اوصاف باید معترف بود، «همیشه آن‌طور که فکر می کنیم، نمی شود.» ما فکر می‌کردیم یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر تا پایان اسفندماه گذشته واکسینه می شوند، چه می دانستیم  ۱۰ کشور ثروتمند، ۸۶ درصد واکسن های عرضه شده را به چنگ می آورند و این وسط، سر ما به همراه بسیاری از کشورهای دیگر بی‌کلاه می ماند. وقتی حسین کرمان‌پور، مدیرکل روابط عمومی نظام پزشکی می گوید؛ «چند صدهزار واکسن وارد شده در مقابل جمعیت میلیونی ایران میزان قابل توجهی نیست»، باید نیم نگاهی به همسایگانمان داشته باشیم. کشورهایی مثل ترکیه با ۱۵ میلیون و امارات که بیخ گوش ماست با بیش از هشت میلیون دوز تزریق در صدر ایستاده اند و یا قطر با ۷۴۰ هزار دوز در رتبه بعدی جای دارد، اما علت عدم توفیق ما از چند منظر قابل تحلیل است. نخست آنکه تحریم دست و بالمان را بسته و مانعی بازدارنده بر سر راه واردات است و نکته قابل تأمل دیگر آنکه کشورهای همسایه، فارغ از هر نوع حساسیتی، به منابع مختلف رجوع کرده اند و ما نخواستیم هر واکسنی در ایران مورد سنجش و ارزیابی قرار بگیرد و این استراتژی با خرده‌گیری برخی از فعالان حوزه سلامت و ویروس شناسان توأم شد. توجیه آنان در بیان اظهار عقیده شان این است که عملکرد ما قابل دفاع نیست و باید به خرید واکسن هایی روی می آوردیم که حداقل یک مطالعه منتشر شده از اداره دارو و غذای کشور سازنده را در دست دارند تا هرچه زودتر از امواج بعدی کرونا و مرگ‌و میرهای حاصل از آن رهایی یابیم. 
جدا از این چند صدایی ها و شاخ و برگ های تازه‌ای که از تنه حواشی می روید، دوست داریم این بهار، نویدبخش آغاز واکسیناسیون همگانی و مقدمه ای برای خلاصی از شر کرونا باشد، اما موضوع به این سادگی ها نیست، هر چیزی راه و رسمی دارد و برای آنکه شر این ویروس مرموز از سرمان کم شود، خیلی چیزها باید دست به دست هم بدهد و  تاکنون خیلی مسائل جفت و جور نبوده که وعده شروع واکسیناسیون از بهار به تابستان و بعدهم به پاییز رسیده. علیرضا رئیسی،سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا ما را از تزریق واکسن به ۲۵۰ هزار نفر و دریافت دوز دوم به ۵۵ هزار نفر مطلع کرده است. در واقع سخنان «علیرضا رئیسی» سوای این آمارها روایتی است از کشورهایی که تعهداتشان در کوواکس را زیر پا گذاشته و این محصول را به یک عامل سیاسی و اختلاف کشورها بدل کرده اند. 
سخنگوی سازمان غذا و دارو «کندی تولید» و «کمبود جهانی برخی مواد اولیه و جانبی» را از عواملی برشمرده که زمینه ساز عرضه محدود واکسن حتی نسبت به برنامه‌های وعده داده شده تولیدکنندگان بوده و عملا به تأخیر و خلف‌وعده در تحویل واکسن منجر شده است. کیانوش جهانپور، حرف‌های دیگری هم بر زبان آورده و آماری ارائه کرده تا بگوید از ماه‌ها قبل برای خرید بیش از ۴۲ میلیون دوز واکسن اقداماتی صورت پذیرفته و خرید بیش از ۲۱ میلیون دوز واکسن از مسیر خرید مستقیم و سبد کوواکس پیش از این قطعی شده که از این میان تا پایان سال ۹۹، تحویل دو میلیون و ۸۰۰ هزار دوز از سوی تأمین کنندگان مختلف، وعده داده شد و عملا تحقق نیافته است و مشکلات فنی و کندی تولید و تقاضای بالای واکسن« اسپوتنیک وی» موجب شد از حداقل یک میلیون دوز وعده داده شده تا پایان سال ۹۹، تحویل حدود ۴۲۰ هزار دوز عملیاتی شود و ۳۷۵ هزار دوز از ۵۰۰ هزار دوز واکسن کوواکسین هند که تا پایان اسفند ۹۹ باید تحویل داده می‌شد به همراه سایر ثبت سفارش‌های دیگر کشورها و حتی محموله‌ واکسن‌های تحت لیسانس تولیدی در هند، با ممانعت دادستانی هند مواجه شده و محموله اول شامل یک میلیون و ۳۰۰ هزار دوز واکسن آسترازنکا از مسیر کوواکس نیز با تأخیر در تولید و عرضه همراه شده است.» کیانوش جهانپور این اظهارات را برای ناامیدی ما ارائه نکرده، خواسته نشان دهد با التماس نمی توان واکسن خارجی خریداری کرد و چه خوب که بخشی از تخم مرغ‌هایمان را در سبد تولیدات وطنی جای داده ایم. از  واکسن کووایران برکت، ساخت ستاداجرایی فرمان امام(ره) و کووپارس، ساخت مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی بگیرید تا واکسن مشترک ایران و کوبا و پس از آن واکسن میلاد نور ساخت وزارت دفاع و واکسن فخرا، تولیدی از سازمان پژوهش و نوآوری دفاعی و چندین و چند واکسن دیگر که در مراحل مطالعات حیوانی و در انتظار ورود به کارآزمایی بالینی اند. در کنار همه این‌ها، سازمان غذا و دارو با انتشار فراخوانی، از شرکت‌های واردکننده دارو دعوت کرده چنانچه «قادر» به تأمین واکسن کرونا از «منابع مورد تأیید این سازمان هستند»، درخواست خود را به همراه مستندات ارائه کنند، برخی تلقی شان این است که دولت با بهره گیری از توان بخش خصوصی به آزادسازی واردات واکسن مبادرت ورزیده و گمان برده اند به این واسطه، شبکه ای مافیایی و درهم تنیده شکل می گیرد و همانند سال ۹۸ مافیای دارو و تجهیزات پزشکی کشور «یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار» ارز تخصیصی به تجهیزات پزشکی و دارو را به باد می دهد. به همین خاطر، واهمه دارند از عملکرد شرکت‌ها یا افرادی با هویتی نامعلوم که می توانند به چنین حیطه حساسی ورود کرده و واردات این کالای استراتژیک را به دست بگیرند و سودهای کلانی به جیب بزنند، اما « بخش خصوصی محدودیت‌های بخش دولتی را ندارد و چابک‌تر است و بعضا تبادلات مالی سریع‌تری هم دارد.» «سیدحیدر محمدی»، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو با تأکید بر این موضوع، اطمینان می دهد: «هر شرکت خصوصی مجاز وارداتی و مورد تأیید به شرط این‌که نامه تأیید نمایندگی مثل اسپوتنیک، بهارات هند و آسترازنکا را بیاورد، پس از تأیید سفارت، مجاز است این واردات را به کشور انجام دهد.» اگرچه «محمدی» می گوید، معمولا شرکت‌های خارجی نمایندگی را به هر مجموعه‌ای نمی‌دهند و برخی از شرکت‌های خارجی در ایران نماینده دارند که اولویت با آن‌هاست.
ظاهرا بحث آزادسازی واردات واکسن نیز مطرح نیست، این از گفته های ناصر ریاحی، نایب رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی  است که بیان می کند: اگر شرکتی اقدام به واردات کند مانند واکسن آنفلوآنزا باید به دولت بفروشد و خود سازمان غذا و دارو نیز آن را اعلام کرده است. با این حال تردیدها بر سر جای خود باقی است و تفکر غالب آن است که با ورود بخش خصوصی، تضاد اجتماعی عیان می شود و معلوم نیست چه به روز آن‌هایی می‌آید که دست و بالشان تنگ است و توان خرید واکسن  راندارند. «فعلا که مجوزی برای واردات از سوی بخش خصوصی ارائه نشده». ایرج حریرچی، معاون وزیر بهداشت این‌طور می گوید و از طرفی این واکسن را خیلی هم قابل آوردن نمی داند و سپس بحث کندی واکسیناسیون را به کل دنیا تسری می دهد. 
پیرو همین ماجرا‌ها و حواشی با «محمدحسین یزدی» رئیس مرکز تحقیقات واکسن دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت‌وگویی انجام دادیم. 
  چرا روند واکسیناسیون ما کُند است. قرار بود، سال گذشته حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در کشور واکسن کرونا تزریق کنند اما محقق نشد، حالا با چه راهکارهایی می‌توان این روند را تسریع کرد، البته اقدامات خوبی در حوزه تولید انجام گرفته است. 
استراتژی واکسیناسیون عمومی کشور بر مبنای تولید داخل تنظیم شده و قرار بود دوسوم نیاز را از طریق تولید وطنی تأمین کنیم و این تولید شامل دوبخش می شود؛ یک بخش، تولید مشترک داخلی است و بخش دیگر هم آن است که تکنولوژی واکسن در همین جا توسعه پیدا کند. طبق برنامه ریزی ها،بنا بود آغاز واکسیناسیون خردادماه امسال باشد و ابتدا افراد در معرض خطر را واکسینه کنیم اما به محض آنکه واکسن «اسپوتنیک وی» که گزینه موردنظر ما برای آغاز واکسیناسیون بود، مقاله مورد تأییدش را در مجله لنست چاپ کرد، تقاضا برای دریافت آن از سوی کشورهای مختلف افزایش یافت و شرکت تولید کننده این واکسن به دلیل حجم بالایی از درخواست و اعلام نیاز، ناچار شد اولویت بندی کند و پاسخگوی بخشی از نیازهای درخواست‌کنندگان این محصول باشد و این‌گونه شد که نتوانستیم تا انتهای سال گذشته، پروسه واکسیناسیون کادر درمان را به صورت کامل تمام کرده و بعد هم به سراغ برخی افراد در معرض خطر برویم. بنابراین هنوز بسیاری از افراد که در اولویت نخست بوده‌اند به واکسن دسترسی پیدا نکرده اند و سهمیه و سبد ما از سازوکار جهانی «کوواکس» نیز به دلایل مختلفی به دستمان نرسیده، چون کشورهایی که ثروتمند هستند، با یکسری سیاست‌ها توانستند سهم بیشتری را از این سبد دریافت کنند و یکی از مشکلات کشور ما در تأمین واکسن خارجی، بحث تأمین مالی هم بود و اگرچه این چالش رفع شد اما باتوجه به سیاست‌هایی که بر تأمین واکسن سبد کوواکس حاکم است، کفه ترازو برای کشورهای توسعه یافته و ثروتمند، سنگین تر بوده و زودتر به آن‌ها رسیده و متأسفانه بسیاری از کشورها نه از این سبد و نه از تولیدکننده های سایر کشورهای دنیا، یک دوز واکسن هم دریافت نکرده اند. این معضل باعث شد ماهم در تأمین واکسن دچار تأخیر شویم و یکی از نگرانی ها مربوط به افراد در معرض خطر است که باید هرچه سریع‌تر واکسن را دریافت کنند، اما واکسینه کردن نباید نمایشی باشد، گرچه تزریق واکسن به پاکبان ها اقدام خوبی بود اما در نظر بگیرید که فقط بخشی از اولویت گروه‌های یک، دو و سه را واکسینه کرده‌ایم، ابتدا لازم بود گروه نخست را تمام کنیم و بعد به سراغ اولویت های بعدی برویم، ما در حال حاضر هرکدام از اولویت گروه‌های دوم و سوم را به صورت محدود انتخاب و واکسن تزریق کرده ایم و این شیوه درستی نیست. به هر طریق آنچه ما را امیدوار می کند، بحث تولید داخل است که بر دو پایه انتقال تکنولوژی و تولید با دانش داخلی استوار است و در رابطه با انتقال تکنولوژی، می‌توان به واکسن اسپوتنیک اشاره کرد که شرکت اکتوور قرار است، دست به کار شود. اکتوور یک شرکت توانمند داخلی است که بسیاری از داروهای تحت لیسانس را با کیفیت مناسب تولید می کند و توانسته با استانداردهای شرکت اسپوتنیک همسان باشد و رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا گفته این واکسن در مدت ۳ ماه آینده تولید تحت لیسانس خود را در کشورمان آغاز می کند. 
    سؤال دیگرم مشخصا در مورد انتقال تکنولوژی است، چقدر این موضوع می تواند در جریان واکسیناسیون به ما کمک کند؟
ببینید شرکت اکتوور، تولید ۴۰ میلیون دوز را از اردیبهشت ماه آغاز می کند. این رقم بناست تا پایان سال تأمین شود که پاسخگوی ۲۰ میلیون نفر خواهد بود و عدد قابل توجهی است، چون برای پوشش ۷۰ درصدی، نزدیک به ۶۰ میلیون نفر را باید واکسینه کرد و اگر بتوانیم برای
 ۲۰ میلیون نفر این امکان را فراهم کنیم، پروسه واکسیناسیون زودتر سپری می شود. از آن سو واکسن مشترک با کوبا، دو فاز کلینکال ترایال را در این کشور گذرانده و نشان داده که سیف است و حتی میزان مؤثر بودن آن نیز تا حدودی مشخص شده، فقط برای این‌که تعداد جمعیت بیشتر شود و تنوع ژنتیکی پیدا کند، در فاز کلینکال ترایال ۳ بر روی ۳۰ هزار نفر مورد ارزیابی قرار می گیرد. ما تجربه کار با کوبا را در واکسن هپاتیت ب داریم و قریب به ۲۰ سال است با این کشور همکاری می کنیم، که واکسن بسیار مؤثری بوده و به حد قابل قبولی، بیماری را در کشور ما کنترل کرده است، بنابراین تجربه کار با کوبا، برای ما مثبت بوده، درباره واکسن کووید هم می توانیم نگرش مثبتی داشته باشیم و امیدواریم که در فاز کلینکال ترایال ۳، نتایج خوبی حاصل شود و خوشبختانه زیر ساخت تولید انبوه آن از قبل فراهم بوده و انیستیتو پاستور این زیرساخت را داراست و به محض آنکه مجوز نهایی را اخذ کند، می تواند به سرعت وارد عمل شود و پاسخگوی نیاز باشد. این حلقه ها در کنار هم می تواند زنجیره واکسیناسیون کشوری را تکمیل کند و به این مسئله باید فارغ از مسائل سیاسی پرداخته شود. ما باید بتوانیم یک فناوری را در داخل تکمیل کنیم، چون هیچ کشوری در دنیا نمی تواند صرفا به تولید یا واردات واکسن فکر کند. همه کشورها حتی آن‌هایی که توانایی‌اش را دارند باید به تأمین زیرساخت لازم برای تولید واکسن روی بیاورند. اگر نمی توانند دانش فنی را تولید کنند، بایستی با انتقال تکنولوژی، تأمین کننده تقاضای واکسن باشند. ما گریزی نداریم جز این‌که از همین برنامه استفاده کنیم و خوشبختانه در حال حاضر برنامه ریزی ها طوری پیش رفته که زیرساخت ها ایجاد شده و با صدور مجوزهای نهایی می توانیم تولید انبوه را هم در دستور کار داشته باشیم. در تولید واکسن های مختلف، تا به حال شرکتی مثل اکتوور را نداشته ایم و عمده واکسن هایی که در ایران تولید شده اند به واسطه شرکت‌های دولتی بوده است و با تغییر شرایط، شرکت های دانش‌بنیان به سمت ساخت واکسن آنفلوآنزا پیش رفته اند و از هنگامی که اکتوور پشت واکسن اسپوتنیک قرار گرفته، حال و هوای تازه ای در شرکت‌های خصوصی به وجود آمده تا به سمت و سوی واکسن بروند و باتوجه به سبقه ای که در تولید محصولات تحت لیسانس دارند، می توانند به خوبی از عهده آن برآیند. 
  موضوعی که برای برخی سؤال برانگیز بوده، این است که چرا کشور ما برای واردات واکسن از شرکت‌های خصوصی دعوت کرده است و برخی نگران انحصار و نرسیدن واکسن به اقشار آسیب پذیر و کم توان جامعه اند. 
بحث دارو و واکسن، شبکه و زنجیره ای پیچیده است و در آن سیاسی بازی رواج دارد. بحث انحصار هم مطرح نیست و اگر توسط بخش خصوصی وارداتی صورت بگیرد، توسط وزارت بهداشت خریداری می شود. در مورد چرایی این اقدام باید گفت، گروه‌هایی در دنیا هستند که تأمین کننده اند و با برخی کشورها بهتر کار می کنند و با برخی کار نمی کنند و این در تأمین مواد اولیه دارو هم صادق است. تولید داروی ما تا به حال متوقف نشده و کمبودهای دارویی از راه‌های مختلف أمین شده و دوباره به بازار برگشته و هیچ گاه این کمبودها آن‌قدر شدید نبوده که با بن‌بست مواجه شویم ولی همیشه واردکنندگان و تأمین کنندگان ما با این چالش و مانع برخورد می کنند که برخی از تأمین کننده‌های جهانی به دلایل سیاسی و تحمیلی، راغب نیستند با کشور ما کار کنند و قاعدتا کار کردن با دولتی که تحریم است، سخت تر است. به همین واسطه شاید با شرکت‌های خصوصی ساده تر و راحت تر بتوان کار کرد، برهمین اساس از این شرکت‌ها دعوت شده تا اگر ارتباط و توانش را دارند، در این مسیر اقدام کرده و ارز و ریالش را هم دولت تأمین می کند. درحال حاضر بحث دیگری هم در میان است و آن نیاز جهانی به این واکسن است. در بسیاری مواقع ما به یک دارو، نیاز جهانی نداریم و داروها در شرکت های مختلف تولید می شوند و هر شرکتی بسته به نیازش، تیراژی از آن دارو را تأمین می کند ولی در مورد واکسن موضوع متفاوت است و تمامی کارگزارهای تأمین واکسن در کشورهای مختلف درصدد مذاکره و تأمین نیاز هستند و این معضلی جهانی است و کشورهایی که توان اقتصادی بالاتری دارند و خودشان هم تأمین کننده و تولید کننده هستند شاید کمتر با مشکل روبه رو شوند، ولی این‌گونه نیست که کشورهای دیگر به سادگی واکسن تأمین کنند و ما فقط  در این زمینه با مشکل روبه رو باشیم. در همه کشورها تحقق تأمین واکسن با یک فاصله زمانی امکان‌پذیر است و ما نیز از این قاعده مستثنا نیستیم، به ویژه آنکه با محذوریت های  دیگری هم رو در رو هستیم و بسیاری از کمپانی های دارویی رغبتی برای کار کردن با ما ندارند. 
  سازمان غذا و دارو اعلام کرده، واردات واکسن در کشور ما انحصاری نیست، این انحصاری بودن یا نبودن چه تأثیری می تواند در تسریع روند واردات واکسن داشته باشد؟ 
واردات واکسن به ارتباطات و لابی هایی بازمی‌گردد که برخی از شرکت‌های خصوصی از بدو تأسیس شان تا به امروز داشته اند. ما در جهان ارتباطات به سر می بریم و بسیاری از شرکت‌های خصوصی توانسته اند روابط خاصی را ایجاد کنند. ما قسمتی از تأمین نیازمان را در حوزه مواد اولیه دارویی از طریق دور زدن تحریم ها فراهم کردیم، اکنون هم که تأمین واکسن، بحث داغی است، یکسری از این ارتباطات احتمال دارد به درد بخورد لذا دولت دعوت کرده هر شرکت خصوصی که ارتباطاتی دارد و می تواند با سازندگان واکسن لابی کرده و تعداد بیشتری از این محصول را سریع تر تهیه کند، وارد میدان شود. تصور می کنم این دعوت معقول است.
 چرا سریع تر به این نتیجه نرسیدند؟ 
شاید چشم انداز دسترسی به واکسن خیلی مشخص نبود که چه ترتیبی برای تهیه آن وجود دارد، به محض آنکه واکسن ها تأییدیه های لازم را دریافت کردند، تازه دعوای این‌که واکسن به دست چه کسی برسد، شروع شد. ما هم ابتدا باید این موضوع را مورد توجه قرار می دادیم که کدام یک از واکسن ها مورد تأیید است.
  خود این بحث مورد قبول بسیاری از متخصصان نیست و می گویند، تمام واکسن‌هایی که تأییدیه از اداره غذا و دارو کشورهای خود دریافت کرده اند و یا دارای تأییدیه بین المللی هستند، تقریبا نزدیک به صد درصد اثربخشی در پیشگیری از مرگ و موارد شدید داشته اند و برخی از واکسن ها ۷۰ تا ۹۰ درصد در مورد ابتلا اثربخشی داشته‌اند اما برای پیشگیری از مرگ و اشکال شدید و تهدید کننده سلامت بسیاری از این محصولات بالای صد درصد ایمنی داشته اند و ما زیادی وسواس به خرج داده ایم. 
قبول ندارم و معتقدم این رویه نادرست است.  بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس وارد مطالعات بالینی و فازهای کلینکال ترایال ۱ و ۲ شدند و می توان این‌گونه گفت که جمعیت خود را مثل موش آزمایشگاهی در اختیار شرکت‌های تولید واکسن گذاشتند. همین کشور امارات، بسیاری از واکسن هایی که تهیه کرده، آزمایشی بوده و در نقطه مقابل، آنچه ما روی مردم مان تست کرده ایم مورد تأیید بوده است. این نشان می دهد که باید منتظر می بودیم تا واکسن مورد تأیید قرار بگیرد و خیالمان از منبع مورد تأیید راحت شود، بعد برای تهیه آن اقدام کنیم. از این نکته هم غافل نشوید که ما تحریم هستیم و جریانات و گروه‌های مختلف بدون درنظر گرفتن محدودیت‌های ما، می گویند باید چنین می‌کردیم و چنان و یا حاشیه هایی در مورد توزیع پراکنده و سلیقه‌ای درست کرده اند. 
   به خوب نکته ای اشاره کردید، اتفاقا  خیلی‌ها بر توزیع نامناسب تأکید دارند و می‌گویند علت این‌که هنوز بسیاری از گروه‌های در معرض خطر، واکسن دریافت نکرده اند به خاطر این است که واکسن به دست کسانی رسیده که در اولویت نبوده اند! 
این موضوع را نمی توانم تأیید بکنم، چون توزیع در یک شبکه مشخص انجام می شود و باتوجه به شناخت و آشنایی ای که از مسیر تأمین واکسن دارم، این بی انصافی است که بگوییم واکسن را به دست گروه‌هایی رسانده ایم که نباید می‌رساندیم. شاید این روزها به بحث تزریق واکسن برای پاکبان ها زیاد پرداخته شده و اگرچه این ها نیز به دلیل سروکار داشتن با زباله های عفونی در معرض خطرند اما باید طبق لیست اولویت‌ها پیش می‌رفتیم، به همین سبب تا حدودی واکسیناسیون ما، حالت نمایشی به خود گرفته است تا جنبه مقبولیت عمومی پیدا کند، درحالی که هنوز کادر درمان به طورکامل تکمیل نشده اند اما این‌که قضیه را از اساس زیرسؤال ببریم و تأکید کنیم واکسن به دست کسانی رسیده که نباید می رسیده، نگرشی بدبینانه است. همان میزان دوزی که به کشور وارد شده به افراد در معرض خطر تعلق یافته است و این طور نبوده که واکسن هایی داشته باشیم و در جای خاصی دپو شده باشند و برای افراد خاصی استفاده کنیم.  
  از بین واکسن هایی که کارآزمایی بالینی را طی کرده اند به کدام امیدوارتر هستید؟ 
مسلما به کوو ایران برکت امیدوارتر هستم. این واکسن مربوط به شرکت شفافارمند بوده و دانش فنی آن را در اختیار داریم و به لحاظ مطالعات بالینی جلوتر است و فاز یک را به خوبی گذرانده و هیچ عارضه جانبی ای نداشته است و فاز دوم و سوم این واکسن با یکدیگر تلفیق و ادغام شده و منتظریم دوز مناسب در این دو فاز به دست بیاید و به تولید انبوه برسیم. به دلایل متعدد خوشبینم که این واکسن بتواند مؤثر باشد. یکی از مهم‌ترین دلایلش این است که علیه ویروس جهش یافته جدید هم مقاوم بوده و تا حدودی خواص خنثی کنندگی داشته و وقتی سرم افرادی که دو دوز واکسن تزریق کرده اند را در مجاورت با گونه جهش یافته قرار دادند، متوجه شدند که این سرم، خاصیت خنثی کنندگی ویروس را دارد. شاید این واکسن برای ما، استراتژیک تر باشد و زیرساخت‌های تولید انبوه آن هم به واسطه ستاد اجرایی فرمان امام و مجموعه برکت فراهم شده، گرچه ۱۴ شرکت ایرانی متقاضی پروانه تولید واکسن کرونا هستند اما هشت واکسن به مراحل نهایی نزدیک ترند و این ها واکسن های شبیه به فایزر و مدرنا را هم کاندید کرده اند. دو پلت فرم داخلی ما، مطالعات پیش بالینی را می‌گذرانند و بر پایه ژنتیک هستند و واکسن های  خوراکی و استنشاقی هم مطالعات پیش بالینی و بالینی را سپری می کنند اما در مورد واکسن هایی که وارد فاز کلینکال ترایال شده اند، می توان از کوو ایران برکت و کوو پارس نام برد که واکسن کووپارس، در حال تمام کردن فاز یک است. به طورکلی، مطابق پیش بینی‌ها باید برنامه واکسیناسیون عمومی را تا پایان امسال با دوسوم تولید داخل کامل کنیم، اما دغدغه ما در مورد تأمین واکسن از خارج برای گروه‌های حساس و در معرض خطر بر سر جای خود باقی است و باید هرقدر می توانیم از طریق دیپلماسی و مذاکرات اقتصادی تأمین اش کنیم. 
 شما بر مسئله دیپلماسی تأکید می کنید اما درحال حاضر کشورهای ثروتمند جهان، ۷۰ تا ۸۰ درصد واکسن عرضه شده را استفاده کرده اند، با این وصف، تلاش های ما برای خرید واکسن به نتیجه خواهد رسید؟ 
درست می گویید. طبق گزارش نیویورک تایمز، کوواکس که ساختار توزیع واکسن سازمان بهداشت جهانی است، نزدیک به ۳۳ میلیون دوز را عمدتا در کشورهای فقیر و کم درآمد توزیع کرده اما این رقم تنها ۶ درصد از کل ۵۶۴ میلیون دوز واکسنی است که تا این تاریخ در جهان تزریق شده است.  به هرحال ما سبد و سهمیه ای از کنسرسیوم کوواکس داریم و ارز آن هم تأمین شده و قسمتی هم ترانسفر شده است و حقمان را از این سبد باید تا حدی که می‌توانیم بگیریم. نمی توانیم کلا فراموشش کنیم و فقط به تولید داخلی بسنده کنیم. تولید داخل هم در یک سال اول نمی تواند تأمین کننده همه نیازهای ما باشد و دو سوم را باید با تولیدات خودمان در بحث واکسیناسیون عمومی پوشش دهیم و نیاز داریم تا  یک سوم دیگر را از طریق منابع دیگر تأمین بکنیم. این کار با سه تولیدکننده عمده شامل اسپوتنیک و سینوفارم چین و کوواکسین هند در حال انجام است و البته کمی تأخیر و تعلل داشته و محموله‌ واکسن‌های تحت لیسانس تولیدی در هند، با ممانعت دادستانی این کشور مواجه شده است. 
  کشور ما برای خرید بیش از ۴۲ میلیون دوز واکسن، از ماه‌ها قبل، اقدام کرده بود و خرید بیش از ۲۱ میلیون دوز واکسن از مسیر خرید مستقیم و سبد کوواکس، پیش از این قطعی شده که تا پایان سال گذشته و طبق گفته سخنگوی سازمان غذا و دارو، تحویل  دو میلیون و ۸۰۰ هزار دوز از سوی تأمین‌کنندگان مختلف، وعده داده شد ولی عملا این مهم محقق نشده است، چرا؟
 بهتر است این‌طور بگوییم که کشورهای ثروتمندتر سریع تر توانستند به محموله های واکسن دست یابند، با این وجود، پروسه واکسن در دنیا، پروسه‌ای نیست که خلق الساعه باشد، زمان می برد. واضح است که نیاز واکسن در دنیا، نیاز میلیارد دوزی است و به هر نفر باید دو دوز را تزریق کرد. ۷۰ درصد جمعیت دنیا را که در نظر بگیریم، چیزی در حدود ۱۰ میلیارد دوز واکسن مورد نیاز است. همه شرکت‌های تولید کننده هم که جمع بشوند برای تولید ۱۰ میلیارد دوز حداقل باید چندسال زمان صرف کرد. حساب کنید هرقدر تولید می شود به دست چه کسی می رسد؟ بی‌تردید کشورهایی که ثروتمندتر هستند، بهای بیشتری می پردازند و ارتباطات بهتر و لابی قوی تری دارند، پس بهتر می توانند واکسن تهیه کنند. در حال حاضر آمریکا موفق تر بوده و تاکنون بیش از ۱۴۰ میلیون دوز واکسن کرونا در آمریکا تزریق شده که قابل توجه است و این هم به خاطر سیاست‌های این کشور است که با شرکت های تأمین کننده به گونه ای توانسته معامله کند که اکثر نیاز آمریکا به واکسن پاسخ داده شود و دولت جدید سعی کرده پوشش واکسیناسیون را هرچه سریع تر تکمیل کند، بالطبع این کشور نسبت به مایی که ثروتمند نیستیم و به خاطر تحریم ها مظلوم واقع شده ایم، بهتر عمل کرده، چون نمی‌توانیم با شرکت‌های تأمین کننده، آن لابی‌گری را داشته باشیم، بنابراین بیشترین آسیب را دیده ایم اما هرگز نباید از پای نشست، چون این مسیر می‌تواند جوابگوی بخشی از احتیاجات ما باشد.