اوکراین، مؤلفه بی‌اثر معادله وین
مصطفی هدایی
مذاکرات هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهان به مراحل حساس خود رسیده و براساس اخبار و گزارش‌هایی قرار است تا در روزهای آتی سرنوشت آن مشخص شود. اما درحالی‌که افکار عمومی ایران پیگیر اخبار هتل کوبورک در وین بودند تا شاید دود سفید از آن برخیزد، روسیه با دستور ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور این کشور وارد جنگ با اوکراین شد. سحرگاه پنج‌شنبه هفته گذشته، پوتین فرمان عملیات ویژه روسیه در اوکراین را صادر کرد تا به گفته او مانع از نسل‌کشی روس‌تبارها در اوکراین و جمهوری‌های جدا شده از کیف شود.
در ابتدای هفته گذشته بود که دو جمهوری لوهانسک و دونتسک رسما استقلال خود را از اوکراین با حمایت روسیه اعلام کردند ولی کیف حاضر به پذیرش آن نشد و تحرکات گسترده‌ای نیز برای حمله به این دو جمهوری و پیوستن به پیمان ناتو انجام داد. پیمانی که یکی از خطوط قرمز روسیه برای نزدیکی به مرزهای خود است و حاضر است هر نوع هزینه‌ای نیز برای جلوگیری از پیشروی ناتو پرداخت کند، که جنگ در اوکراین را یکی از این هزینه‌ها می‌توان ارزیابی کرد.
مذاکرات هسته‌ای و جنگ اوکراین
مذاکرات هسته‌ای ایران با روسیه، چین، انگلیس، آلمان و فرانسه در ماه‌های اخیر بارها متوقف و از سر گرفته‌شده تا مفاد این توافق در پایتخت‌ها بررسی و بعدازآن هيئت‌ها به وین بازگشته و مذاکرات از سر بگیرند. این دور از مذاکرات به گفته بسیاری از طرف‌ها و کارشناسان، دور آخر مذاکرات است و خط پایانی آن نیز نیاز به عزم کشورهای حاضر در آن دارد.
علی باقری کنی، روز پنج شنبه با انتشار پیامی در توییتر نوشت: «هرقدر هم که به خط پایان نزدیک باشیم، الزاما تضمینی برای عبور از آن وجود ندارد. این کار مستلزم هوشیاری، ثبات قدم قوی‌تر، خلاقیت بیشتر و رویکردی متوازن برای برداشتن گام پایانی است. برای اتمام کار، تصمیم‌های مشخصی وجود دارد که طرف‌های غربی باید بگیرند.»
اما به‌تمامی مؤلفه‌های مذاکرات وین، جنگ اوکراین نیز افزوده‌شده و این موضوع را پیچیده کرده است. هرچند به گفته مذاکره‌کننده ارشد چین، تحولات اوکراین تأثیری بر مذاکرات نداشته و هیئت‌ها بر روند کار متمرکز هستند ولی ممکن است آتش اختلافات روسیه و غرب دامن مذاکرات وین را نیز بگیرد. اما از سوی دیگر این برداشت نیز وجود دارد که غرب برای جلوگیری از یک بحران دیگر مذاکرات را به نقطه پایانی خواهد رساند.
بااین‌حال سؤالات بسیاری بی‌جواب باقی‌مانده و آن این است که آیا ایران توانسته تضمین‌های واقعی را از غرب کسب کند و غرب تا کجا حاضرشده این تضمین‌ها را بدهد. برخی از رسانه‌ها در گمانه‌زنی‌هایی از تضمین‌های عینی سخن می‌گویند که ایران توانسته کسب کند و این موضوع باعث شده تا کشورهایی مانند اسرائیل و عربستان تمام توان را برای جلوگیری از امضای توافق به‌کارگیرند. لغو احتمالی تحریم‌ها و برچیده شدن تمامی تحریم‌هایی که ترامپ به بهانه‌های مختلف به ایران تحمیل کرد، پیروزی ملموسی برای ایران و صدالبته اقتصاد کشور خواهد بود. اقتصادی که متاسفانه در چند دهه اخیر به‌جای چندوجهی شدن و دوری از جنگ‌های روانی، متأثر از فضای روانی جامعه و رسانه‌هاست. دولت جدید جمهوری اسلامی اولویت بالایی برای ارتباط با همسایگان و کشورهای منطقه اختصاص داده و گشایش‌ها در سیاست خارجی می‌تواند تبادلات تجاری و مالی با این کشورها را به نحو چشمگیری افزایش دهد. این ظرفیت در شرایط کنونی بسیار حساس و قابل‌توجه خواهد بود که به دلایل آن می‌پردازیم.
روسیه تحریم شده و وابستگی به اقتصاد ایران
شروع جنگ در اروپای شرقی با واکنش غرب با بسته‌های تحریمی علیه روسیه مواجه شد. آمریکا و کشورهای اروپایی به‌تدریج در حال افزایش فشارهای اقتصادی و مالی بر مسکو برای عقب‌نشینی و خاتمه جنگ هستند. هرچند باید به این نکته اشاره کرد که غرب عملا خواهان پایان جنگ در کوتاه‌مدت نیست و قصد دارد تا از اوکراین باتلاقی برای روسیه ایجاد کند و ولادیمیر پوتین را به نقطه پایانی خود برساند ولی ناگفته پیداست که پوتین، رهبر باهوشی است و به‌تمامی جنبه‌های جنگ در اوکراین اندیشیده و بی‌گدار به آب نزده است. برخی از اصلاح‌طلبان و کارشناسان رسانه‌های خارجی معتقدند که روسیه باعث خواهد شد تا مذاکرات وین به نتیجه نرسد و با شروع جنگ در اوکراین، برجام را نیز قربانی خواهد کرد. چراکه روسیه در یک جبهه به منافع ایالات‌متحده حمله کرده و شاید بخواهد در جبهه دیگری که ایران یا غرب آسیا باشد، به آمریکا امتیاز بدهد و روند مذاکرات وین را به نفع آمریکا تغییر دهد. اما ایران یکی از شرکای سیاسی روسیه است و علیرغم شایعات و عملیات روانی روسیه هراسانه، سعی کرده تا مسائل سیاست خارجی ایران ازجمله بحران هسته‌ای از طریق گفت وگو و دیپلماتیک حل شود. این به معنای خیرخواهی روسیه برای ایران نیست، بلکه منافع ملی این کشور نیز ایجاب می‌کند تا مناطق جنوبی روسیه با ثبات و آرام باشد تا از یک سو مانع از پیشروی غرب و افزایش دامنه نفوذ آن‌ها شود و از سوی دیگر در مواقع بحرانی بتواند روی کمک‌های همسایگان حساب ویژه باز کند. همچنین به نظر می‌رسد اوکراین و حوزه اوراسیا برای آمریکا مهم‌تر از آن است که بخواهد آن را با چیزی معامله کند و به کل از آن چشم بپوشد. ازاین‌رو می‌توان در کنار تحلیل‌های بدبینانه درباره نقش جنگ اوکراین در مذاکرات برجام باید به این اندیشید که تحریم‌ها علیه روسیه در میان‌مدت براقتصاد این کشور تأثیرگذار خواهد بود. این در صورت ادامه جنگ در اوکراین است و شاید حتی در صورت توقف جنگ، غرب برای جلوگیری از خیزش دوباره مسکو به سمت اروپای غربی ساختار تحریم‌ها را حفظ کند. به‌هرحال در دنیای آنارشیک، تحریم‌ها به‌عنوان یک ابزار خصمانه علیه کشورها به کار گرفته می‌شود و از سویی نیز فرصتی است تا کشورهای هدف در اتحاد با یکدیگر این سیستم تحریم‌ها را به ضعف بکشانند. ایران در چند دهه اخیر و روسیه در یک دهه گذشته هدف تحریم‌ها اقتصادی، نظامی، مالی، فناورانه و … بوده‌اند. مذاکرات وین شاید برای مدتی پیچ تحریم‌ها را شل کند و ازاین‌رو فرصتی است تا روسیه بتواند از طریق ایران تحریم‌های تحمیلی غرب را دور بزند. همچنین روسیه نیازمند منابع جدید برای تأمین کالاهای اساسی و مصرفی خود خواهد بود که ایران به‌عنوان یکی از بهترین فرصت‌ها در اختیار است تا بتواند بخشی از بازار روسیه را به دست آورد. ازاین‌جهت است که برداشتن تحریم‌های هسته‌ای ایران برای افزایش مبادلات می‌تواند به اقتصاد تحریم شده روسیه نیز کمک کند و مسکو از این امر استقبال خواهد کرد. بنابراین به‌جای فرضیه بدبینانه مداخله روسیه برای جلوگیری از توافق هسته‌ای، باید به نیاز این کشور به توافق برجام اندیشید؛ چراکه روس‌ها نیازمند متحدان قدرتمند و باثبات هستند تا بتوانند در برابر غرب تاب‌آوری اقتصادی خود را افزایش دهند.
اوکراین , مذاکرات وین , مصطفی هدایی
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.