سعید نوروزی
کمتر از سه ماه تا برگزاری سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران در ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ باقی‌مانده و در این میان میزان مشارکت مردم در انتخابات جزء نکات مهمی است که در پیشبرد اهداف کشور از اهمیت زیادی برخوردار است. بحث مشارکت مردم، در تمامی انتخابات‌های کشور مطرح بوده و طبیعتا یکی از عرصه‌های مهم مشارکت سیاسی، شرکت مردم در انتخابات است. تاکنون مردم در انتخابات‌های مختلف بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و ازجمله در انتخابات ریاست جمهوری به‌طورمعمول بالای ۵۰ درصد شرکت داشته‌اند و حتی این میزان مشارکت به ۸۵ درصد نیز رسیده است. امسال اما این موضوع بیشتر از گذشته مطرح‌شده است؛ چراکه به‌واسطه شیوع ویروس کرونا و شدیدتر شدن آن در این روزها، بی‌میلی مردم به‌واسطه مشکلات اقتصادی و همچنین رفتارهای مسئولین در دوری از جامعه و ندانستن مشکلات مردم باعث شده نگرانی‌هایی از وضعیت حضور مردم پای صندوق‌های آرا مطرح شود.
این در حالی است که رهبر معظم انقلاب بارها به‌صراحت لزوم زمینه‌سازی برای مشارکت حداکثری را مورد تأکید قرار داده‌اند. ایشان در روز ۲۹ بهمن ۱۳۹۹ در ارتباط تصویری با مردم آذربایجان شرقی فرمودند: «انتخابات یک امکان برای ملت است، یک ظرفیت بزرگ برای پیشرفت کشور است؛ شور انقلابی مردم را نشان می‌دهد. وقتی مردم در انتخابات شرکت کنند و شور انقلابی خودشان را نشان بدهند، این موجب امنیت کشور می‌شود، این موجب پس زدنِ دشمنان می‌شود، طمع دشمن را در کشور کم می‌کند. انتخابات هر چه پُرشورتر، هر چه با اقبال عمومی مردم بیشتر همراه باشد، اثرات و منافعش برای کشور و برای خود مردم بیشتر خواهد بود. انتخابات برای کشور یک افتخار است، یک فرصت است، یک امکان است، یک ذخیره است که اگر شرکت پُرشور مردم باشد، این یقینا به آینده‌ کشور کمک خواهد کرد.»
اما بااین‌وجود و در شرایطی که رهبر معظم انقلاب، علاج دردهای کشور را در پرشور بودن انتخابات و حضور مردم عنوان می‌کنند، نباید از یاد ببریم که در آخرین انتخاباتی که در کشور برگزارشده، میزان مشارکت کاهش و به زیر ۵۰ درصد رسید. این کاهش مشارکت که در انتخابات مجلس شورای اسلامی رخ داد، بنا بر نظرسنجی‌ها و تحلیل‌ها، حاصل نارضایتی مردم از عملکرد نمایندگان سابق پارلمان و همچنین کاهش امید به حل مشکلاتشان توسط منتخبانشان بود. همچنین در سویی دیگر عدم حل مشکلات اقتصادی و حتی بیشتر شدن آن طی این سال‌ها نیز دلیلی بر عدم حضور در پای صندوق‌ها بوده است. در این شرایط و در انتخابات پیش رو نیز، اگر اعتماد آسیب‌دیده مردم ترمیم نشود، احتمال دارد به‌رغم اهمیت انتخابات ریاست‌ جمهوری مجددا با کاهش مشارکت روبه‌رو شویم. این‌که مردم به چه فکر می‌کنند و دلیل دلسردی آن‌ها از صندوق رأی چیست را باید با تکیه‌بر داده‌های میدانی و نظرسنجی‌ها فهمید. اما در خصوص حضور مردم در انتخابات چند نکته کلی مطرح است؛۱- با توجه به این‌که نظام جمهوری اسلامی از ابتدا بر آرای مردمی و بر حمایت‌های توده‌های مردمی متکی بوده، حضور مردم درصحنه‌های مختلف ازجمله انتخابات نقش بسزایی در تقویت ارکان اداره‌کننده کشور دارد. حضور هرچه بیشتر مردم در انتخابات اهمیت دارد و باعث می‌شود هم اتکای حکومت و ارکان مختلف کشور بر آرای کشور بیشتر شود و هم نقش بازدارندگی در مقابل دشمنان داشته باشد.۲- کشور باید به‌گونه‌ای اداره شود که امید در مردم نسبت به آینده افزایش یابد. همچنین باید بر این مسئله تأکید کرد که مردم باوجود همه مشکلات ایجادشده در حد قابل قبولی در انتخابات مجلس شورای اسلامی شرکت کردند. می‌توان گفت اگر این مشکلات اقتصادی در کشور دیگری وجود داشت ممکن بود نزول میزان آرای انتخابات خیلی بیشتر باشد. لذا باید برای حل مشکلات اقتصادی تلاش‌های بیشتری صورت بگیرد تا این مشکلات به حداقل برسند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد برخلاف آنچه برخی رسانه‌ها و شخصیت‌ها می‌گویند، دلیل اصلی عدم شرکت مردم در انتخابات، مسائل سیاسی و ردصلاحیت برخی نامزدها و… نیست، بلکه دلیل اصلی عدم حضور به ناراحتی‌ها از مشکلات اقتصادی و ناکارآمدی مسئولان مربوط می‌شود.
۳- همچنین ارتباط هرچه بیشتر مسئولان با مردم در میزان مشارکت آنان در انتخابات اثرگذار است. مردم‌دوست دارند مسئولی را که انتخاب می‌کنند در بین‌شان حضور پیداکرده و درددل‌ها و حرف‌هایشان را بشنود. این مسئله در این سال‌ها به‌شدت کم بوده و مسئولین خصوصا دولتمردان بیشتر ترجیح داده‌اند به‌صورت تلویزیونی با مردم گفت‌وگو کنند. این نکته‌ای‌است که خود یکی از دلایل دوری مردم از صندوق‌ها می‌تواند باشد، چراکه دوری مسئولین از مردم به‌منزله دوری مردم از نظام است.
۴- از سویی دیگر، آنچه در حال حاضر برای مسئولان فعلی و حتی دولتمردان آینده واجب است، چشم‌اندازی است که مردم احساس کنند تغییری رخ‌داده و رویه غلط مدیریت امروز دیگر نیست و مشکلات تا حدی که می‌شود حل خواهد شد. امروز یکی از مسائل مهم این است که مردم را امیدوار کرده و نوید یک آینده روشن را به آن‌ها داد. مردم نباید حس کنند در وضعیت یأس و دلسردی هستند و این‌که هر کاری کنند به نتیجه‌ای نمی‌رسند، لازم است این شرایط تغییر کند.
۵- باید یادآور شد شرایط تغییر کرده و دیگر جناح‌های سنتی جذابیت سابق خود را برای مردم ندارند. به‌نظر می‌رسد در انتخابات پیش‌رو، جامعه به یک کاندیدا صرفا به‌خاطر وابستگی‌اش به یک جناح رأی نمی‌دهند و ملاک، برنامه‌محوری، داشتن ایده‌ برای حل مشکلات کشور و داشتن سابقه قوی خواهد بود و ارائه برنامه‌‌های عینی برای حل گرفتاری‌ها می‌تواند آرای بیشتری را به سمت خود جذب کند. 
در پایان باید گفت؛ مهم‌ترین نکته در تحلیل انتخابات امسال این است که پیروز اصلی، مردم خواهند بود. مشارکت مردم بار دیگر نشان خواهد داد که مردم باوجود مشکلات معیشتی اما بنیان ساختار سیاسی در کشور را قبول دارند و همچنان به‌نظام اسلامی پایبند هستند. همان‌گونه که طی سال‌های پیش از انقلاب دیده‌ایم؛ انتخابات، نشان دادنِ وفاداری ملت ایران بوده و در انتخابات ۱۴۰۰ هم خواهد بود.