گروه اجتماعی 
سازمان جهانی بهداشت از احتمال نزدیک بودن پایان پاندمی کرونا و فروکش کردن این بیماری می‌گوید. مدیرکل این سازمان تأکید می‌کند، چشم‌انداز ترسیم‌شده نباید باعث هیجان و سهل گیری شود. اما برخی از ما در تحلیل‌هایمان دچار خوش‌بینی کاذب شده‌ایم و این پیام را به معنای ریشه‌کنی و خاموشی بیماری می‌دانیم، درحالی‌که متخصصان و شواهد علمی هم نشان می‌دهد هنوز نمی‌توان اپیدمی را تمام‌شده تلقی کرد و مفهوم عبارت امیدبخش سازمان جهانی بهداشت این نیست که اپیدمی خاتمه یافته است، در‌حال حاضر ضمن ابراز امیدواری، باید برای هر سناریوی احتمالی دیگر هم هوشیار و آماده بود. 
مدیرکل سازمان جهانی بهداشت هم هشدار داده است که «هنوز به هدف نرسیده‌ایم.»
 او با تشبیه پاندمی کرونا با دوی ماراتون، زمان کنونی را بدترین موقع برای پایان‌دادن به «دویدن» توصیف کرده و در ادامه از همه کشورها خواسته است که همچنان به تست کرونا و واکسیناسیون شهروندان خود ادامه دهند. او به‌خصوص بر واکسیناسیون
 ۱۰۰ درصدی سالمندان و اعضای کادر درمانی کشورها تأکید کرده و این‌که هر کشوری باید تلاش کند دستکم ۷۰ درصد از جمعیت خود را واکسینه کند. 
بی‌تردید در صورت نادیده گرفتن توصیه‌های این سازمان و سهل‌انگاری و غفلت‌ها، در اواخر پاییز با واریانت‌های جدید بیماری و پیک بزرگ‌تری مواجه خواهیم بود. 
 القاء پایان اپیدمی، برای جامعه خطرناک است
«حمید سوری»، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی  و رئیس سابق کمیته کشوری واکنش سریع اپیدمی کرونا هم نسبت به خوش‌بینی کاذب و بیان سخنان غیرکارشناسی هشدار می‌دهد. او در گفت‌وگو با «رسالت» مطرح می‌کند: «طبیعی است که از ابتدای شیوع پاندمی کووید ۱۹، اکنون پایین‌ترین پیک را تجربه می‌کنیم و شدت و دامنه ابتلا کاهش‌یافته، اما هنوز نوساناتی دیده می‌شود. چند عامل می‌تواند نویدبخش وضعیت اپیدمی باشد، اول این‌که پاندمی ها دوره بیماری‌زایی دارند. پاندمی های گذشته جهان نیز به همین صورت بوده است. آنفلوآنزای اسپانیایی ۳ تا ۵ سال و طاعون در هر منطقه‌ای حدود ۴ تا ۵ سال طول کشید، بنابراین یک فرضیه این است که به‌طور طبیعی پاندمی روند افول را در پیش‌گرفته است.
دوم این‌که در حال حاضر بازیگر اصلی، ویروس است و اقداماتی که تاکنون بشر انجام داده، توانسته تا حدودی بار ناشی از اپیدمی را کاهش دهد، البته این مسئله با تغییرات زیادی در کشورهای مختلف تحقق‌یافته، چراکه بعضی کشورها خوب و بعضی بدعمل کرده‌اند. 
اما علی‌رغم این‌که، شدت بیماری‌زایی ویروس کاهش پیداکرده، هنوز هم در حال گردش و چرخش است، بنابراین سازمان جهانی بهداشت زمانی، خاموشی پاندمی را اعلام می‌کند که حداقل دو دوره از بیماری بگذرد و هیچ مورد جدیدی گزارش نشود که تا رسیدن به این مرحله فاصله زیادی وجود دارد. باتوجه به این‌که در حال حاضر رعایت پروتکل‌های بهداشتی ضعیف شده، موارد ابتلا و مرگ همچنان گزارش می‌شود.
سومین نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد، این است که نوساناتی در تغییرات مربوط به اپیدمی رخ‌داده، البته در کشور ما، چندان آمار دقیقی از موارد ابتلا نداریم، چون فاقد بیماریابی فعال هستیم و خیلی نمی‌توانیم در این رابطه قضاوت کنیم.
 اما در سطح جهانی باتوجه به واکسیناسیون انبوه و مصونیت طبیعی ایجادشده توسط عفونت کووید و کاهش شدت بیماری، موارد وخیم و منجر به بستری و مرگ کاهش‌یافته و به نظر می‌رسد میزان ایمنی به حدی رسیده که ارتفاع پیک در سطح پایینی قرار دارد.
 با همه این اوصاف، برای قرار گرفتن درروند خاموشی اپیدمی، تضمینی وجود ندارد و هر آن ممکن است دوباره دشمن بیولوژیک شبیخون بزند و ویروس با تغییری در ژنوم، به شکل جهش و واریانت، با سرکشی و چموشی، خیزش جدیدی را رقم بزند. بنابراین علی‌رغم امیدواری نباید هوشیاری‌مان را از دست بدهیم، به‌ویژه سیستم‌های بهداشتی- درمانی، نظام سلامت و مدیران و متولیان کنترل اپیدمی باید آماده و هوشیار باشند، چراکه هرلحظه، احتمال خیزش مجدد پیک اپیدمی وجود دارد. وقتی از آمادگی سخن می‌گوییم، یعنی هم به لحاظ  زیرساختی و نیروی انسانی و هم ازنظر ساختار سازمانی و به‌روز کردن پروتکل‌ها و برنامه‌ها باید شرایط مهیا باشد. القاء این‌که اپیدمی از بین رفته برای جامعه خطرناک است. اگرچه شرایط کنونی امیدوارکننده است، اما در حین امیدواری باید مراقب بود.» 
 اپیدمی همچنان ادامه دارد
این پیش‌آگهی‌ها در شرایطی صورت می‌پذیرد که باوجود ادامه ثبت موارد ابتلا و مرگ به علت کووید ۱۹ در آمریکا، رئیس‌جمهور این کشور همه‌گیری کرونا را پایان‌یافته می‌داند. این درحالی است که با فرارسیدن فصل پاییز و بازگشایی مدارس در آمریکا، آمار ابتلا به ویروس کرونا و مرگ‌ومیر ناشی از آن باری دیگر افزایش‌یافته است. سوری، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دراین‌باره توضیح می‌دهد: «بسیاری مواقع آنچه در عرصه سیاست مشاهده می‌کنیم، با آنچه در حوزه‌های تخصصی مطرح می‌شود، الزاما یکسان نیست. بنابراین منبع و مرجع ما نباید سیاستمدارانی باشند که با بهانه‌ها و استدلال‌های خود شرایط را تفسیر می‌کنند. استدلال ما برپایه مستندات علمی است و طبق این مستندات به پایان اپیدمی نرسیده‌ایم. حتی نمی‌توانیم به این فکر کنیم که ظرف چند هفته و یا چند ماه پیش رو، اپیدمی در حال خاموش شدن است. به نظر می‌رسد اپیدمی همچنان ادامه داشته باشد و در حال حاضر شدت آن کاهش‌یافته اما تضمینی وجود ندارد که ما در این شرایط باقی بمانیم. واریانت‌های جدید نیز به وجود می‌آید و این اشتباه است که فکر کنیم، ویروس تلاش خود را برای ادامه بقا متوقف کرده است. البته ویروس علاقه‌مند نیست میزبان خودش را نابود کند، زیرا در این صورت، حیات ویروس هم مختل خواهد شد. بنابراین شدت و ضعف‌ها و فراز و نشیب‌های بیماری تا زمانی خاموشی اپیدمی ادامه دارد.»
این روزها که گفته می‌شود پایان دوران همه‌گیری کرونا نزدیک است، آژانس امنیت بهداشتی انگلیس اعلام کرده است، واریانت «بی.ای ۴.۶»  در آمریکا شیوع یافته است و تأيید شده که در انگلیس نیز در حال گسترش است. رئیس سابق کمیته کشوری واکنش سریع اپیدمی کرونا در این زمینه، راه نجات از سویه‌های جدید را، تولید واکسن‌های ارتقاءیافته دانسته و تشریح می‌کند: «اخیرا کتابی را ترجمه و منتشر کرده‌ام تحت این عنوان که «چگونه از پاندمی بعدی پیشگیری کنیم»، در این کتاب مطرح‌شده است که در آینده با اپیدمی و پاندمی‌های دیگری مواجه خواهیم شد و یکی از رموز موفقیت کشورها برای مقابله با پاندمی‌های بعدی این است که واکسن‌های چندمنظوره با اثرات درازمدت و قابلیت حفظ ایمنی‌زایی، متناسب با جهش ویروس‌ها و عوامل بیماری‌زا تولید شود. در کشور ما نیز تلاش‌هایی صورت گرفته و یا در حال انجام است اما اول‌ازهمه باید نظام مراقبت ژنومیک محقق شود، تا بدانیم چه جهش‌های جدیدی در کشور رخ می‌دهد و کدام‌ها بومی و غیربومی‌اند و آن ژن‌ها و ویروس‌های غالب کدام‌ها هستند و بعد در این زمینه برنامه‌ریزی کنیم. لذا باید زیرساخت‌ها قوی‌تر باشد و رمز توفیق کشورها در آینده هم این است که در برابر این تهدیدهای زیستی بایستند. برآوردها معطوف بر این است که جنگ‌ها و مشکلات آینده بشریت نه فیزیکی و سخت‌افزاری بلکه جنگ‌های بیولوژیک خواهد بود.»
سوری در خاتمه اظهاراتش، با اشاره به نگرانی‌ها در مورد واریانت «بی.ای ۴.۶» هم می‌گوید: «روزانه در مراکز تحقیقاتی دنیا، ژنوم های جدیدی کشف می‌شوند، چراکه به‌طور مستمر در ویروس، جهش و موتاسیون صورت می‌گیرد و بسیاری از این جهش‌ها به لحاظ تأثیرگذاری بر وضعیت بیماری جدی و معنادار نیست، اما تا زمانی که نتایج مطالعات تکمیل‌نشده، خیلی نمی‌توان در رابطه با این مسائل قضاوت کرد. در حال حاضر هم واریانت ها و ساب واریانت‌های اعلامی، جدی تلقی نمی‌شوند. بنابراین فعلا جای نگرانی نیست. معمولا نتایج تحقیقات در سطح دنیا به‌منظور هوشیاری در کشورهای مختلف اعلام می‌شود و زیرسویه جدید اُمیکرون نیز در محیط‌های آزمایشگاهی موردمطالعه و تحقیق قرارگرفته و در مورد شرایط عادی و معمول زندگی مردم اطلاعات دقیقی وجود ندارد، اما باید زمینه را برای تداوم واکسیناسیون فراهم کرد، زیرا عادی انگاری شرایط باعث شده که مردم تصور کنند اپیدمی تمام‌شده است. موضوع دیگر هم شفافیت نسبت به اثرات سوء واکسن‌های جدید است و باید بتوانیم اطمینان مردم را جلب کنیم. در غیر این صورت حتما دچار مشکل خواهیم شد.» 
«علیرضا ناجی»، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی هم در ادامه، بر مقوله شفاف‌سازی و واکاوی ابهامات و شایعات تأکید می‌کند. ناجی در گفت‌وگو با «رسالت»، می‌گوید: «یکسری اقدامات باید انجام می‌گرفت تا اعتماد مردم جلب شود، این‌که واکسن‌هایی که تزریق کرده‌ایم چقدر اثربخش و یا دارای عوارض است. ما در ظاهر می‌بینیم واکسن‌هایی که در کشور تزریق کرده‌ایم، میزان مرگ‌ومیر را نسبت به موج‌های قبل پایین آورده است و این موارد را باید با زبان علمی به مردم منتقل کرد. اگر شایعاتی مبنی بر عوارض زیاد واکسن‌ها مطرح می‌شود، باید به این شایعات پاسخ داد. ارائه اطلاعات و پاسخگویی بسیار مهم است و تمام واکسن‌هایی که ما در کشور تزریق می‌کنیم، مجوز اضطراری گرفته‌اند، بنابراین همچنان باید اثربخشی و عوارض واکسن‌ها را دنبال کنیم و با ارائه گزارش‌های علمی و یا به زبان ساده برای مردم تشریح کرد، که این واکسن‌ها خوب و اثرگذار است. از طرف دیگر، باید سلایق مختلف را هم در نظر گرفت. بعضی از مردم تمایل دارند واکسن‌های مجوزدار و بین‌المللی تزریق کنند، به این دلیل که اطلاعاتی از واکسن‌های داخلی مثل برکت و پاستوکووک و اسپایکوژن ارائه نکرده‌ایم.
 در تمامی کشورها، واکسیناسیون به‌صورت اقناعی انجام می‌شود و اقناع‌سازی هم با ارائه اطلاعات درست همراه است.»ناجی، با اشاره
 به این‌که در حال حاضر میزان بیماری‌زایی ویروس کمتر شده که متأثر از واکسیناسیون و ایمنی طبیعی بدن است، می‌گوید: «ارائه گزارش و مستندات علمی می‌تواند جامعه را نسبت به تداوم تزریق واکسن دلگرم کند. گرچه رئیس سازمان جهانی بهداشت اخیرا اعلام کرده، چشم‌اندازی از پایان کرونا داریم و نوری در انتهای تونل روشن است اما این به معنای پایان کرونا و بی‌تفاوتی نسبت به تزریق واکسن نیست. ما اکنون در شرایط خیلی خوبی قرار داریم اما تداوم این وضعیت، مشروط بر آن است که واکسیناسیون را جدی بگیریم.
 دُز سوم ما هنوز به سطح مطلوبی نرسیده و از زمان تزریق دُز اول و دوم مدت‌زمان زیادی گذشته است. باید افراد سالمند و کسانی که دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند دُز چهارم را تزریق کنند و از طرفی واکسیناسیون دانش آموزان هم موردتوجه قرار گیرد. اظهار خوش‌بینی سازمان جهانی بهداشت به این دلیل است که در چند هفته اخیر، تعداد موارد ابتلا به کرونا و مرگ‌ومیرها کاهش‌یافته و نتایج مطالعات نشان می‌دهد، کاهش آمارها به علت تزریق واکسن است. به‌طوری‌که۲۰ میلیون نفر از زمان شروع واکسیناسیون تاکنون از مرگ‌ومیر نجات پیداکرده‌اند.»
 زیرسویه بی. ای ۴.۶ ایمن گریزتر و مسری‌تر
رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی، بابیان این‌که کرونا هنوز از بین نرفته و کنترل نشده است، عنوان می‌کند: « خطای محاسباتی، دستیابی به نقطه صفر کرونا را غیرممکن می‌کند. سازمان جهانی بهداشت صرفا اعلام کرده، خط پایان پاندمی را می‌بینیم و نوری در انتهای تونل مشاهده می‌شود، اما بیان این عبارت، دال بر پایان کرونا نیست. اگر همچنان به سمت ساده‌انگاری حرکت کنیم، بازهم با پشت سر گذاشتن تجربه دوساله، باید منتظر شکل‌گیری واریانت‌های جدید باشیم. کووید نسبت به انسان خوپذیری پیداکرده تا با تغییرات بیشتری منتقل‌شده و از سیستم ایمنی گریز کند، بنابراین اعلام پایان کرونا می‌تواند به امتداد و انتقال بیشتر ویروس منجر شود. براین اساس سازمان جهانی بهداشت از دولت‌ها خواسته چند محور را رعایت کنند تا این بیماری به خط پایان برسد؛ اولین محور این است که صد درصد سالمندان و افراد مبتلابه بیماری‌های زمینه‌ای واکسن تزریق کنند و در هر کشوری باید ۷۰ درصد جامعه واکسینه شوند. در حال حاضر ما فرصت خوبی داریم، اگر از این فرصت استفاده نکنیم، ویروس می‌چرخد و واریانت‌های جدیدی به وجود می‌آید و مردم بازهم نسبت به گفته‌های مقامات بهداشتی بدگمان می‌شوند. دومین محور، انجام تست‌های تشخیصی به تعداد کافی است. سوم، واکسیناسیون و چهارم، پروتکل‌های درمانی مناسب است، درمان‌هایی که اگر به‌صورت اولیه و زودرس انجام شود، زنجیره را می‌شکند. پنجم، جلوگیری از گسترش اطلاعات غلط در بین مردم است. ششمین محور، کنترل عفونت در سطح بیمارستان‌ها و جامعه است. ما با ابزارهایی که در اختیارداریم، می‌توانیم در آینده تعداد موارد مرگ‌ومیر و مبتلایان این بیماری را کاهش دهیم، اما در صورت عدم رعایت این محورها و ادامه گردش ویروس، واریانت‌های جدیدی شکل می‌گیرد. در همین مدت اخیر هم واریانت «بی. ای ۴.۶» شیوع یافته که ایمن گریزتر و مسری‌تر است. بنابراین تداوم گردش ویروس در دنیا، می‌تواند منجر به ایجاد واریانتی شود که همانند دلتا، بیماری‌زا و همانند اُمیکرون ایمن گریز و سرعت انتقال آن بالاست.»ناجی اضافه می‌کند: «در حال حاضر در بین زیرشاخه‌های اُمیکرون، «بی. ای ۵» بیشترین شیوع را دارد. ولی در چند هفته اخیر «بی. ای ۴.۶» که زیرشاخه‌ای از «بی. ای ۴» است، افزایش پیداکرده و بیش از ۴۰ کشور این زیرشاخه را شناسایی کرده‌اند. اکنون در آمریکا نزدیک به ۱۰ درصد و در انگلیس حدود ۴ درصد از موارد شناسایی‌شده، به واریانت « بی. ای ۴.۶» مبتلا هستند. این زیرسویه گستردگی جغرافیایی زیادی پیداکرده و باتوجه به خصوصیات جهش‌ها و تفاوت‌ها با 
«بی. ای ۵» و باتوجه به مطالعات موتاسیون‌ها، نه‌فقط در ژن اسپایک بلکه بر روی ژن‌های دیگر هم  مجموعه‌ای از خصوصیات را می‌بینیم که نشان می‌دهد ایمن گریزتر است و بیشتر از «بی. ای ۵» منتقل می‌شود. این زیرسویه از داروهای مونو کلونال آنتی‌بادی که به‌صورت تجاری در دسترس است هم گریز می‌کند. اما در مورد این‌که چقدر بیماری شدیدتری بدهد، گزارشی موجود نیست و باید کمی صبر کرد تا گزارش‌ها تکمیل شود، درمجموع انتظار نداریم که نسبت به واریانت‌های دیگر بیماری‌زایی بیشتری داشته باشد. به‌طورکلی اُمیکرون نسبت به دلتا بیماری‌زایی پایین‌تری دارد و در مورد آینده آن باید از دو سناریو سخن گفت، اول این‌که همانند بسیار از واریانت‌ها محو می‌شود و  سناریوی دوم این است که باتوجه به خصوصیات و ویژگی‌هایی که دارد، رقابت کرده و تشدید می‌شود.
 تصور می‌کنم مورد دوم محتمل‌تر است و در این شرایط باید واکسن‌ها را ارتقاء داد.»
 لزوم ارتقاء واکسن‌ها
رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی، می‌افزاید: « مسئولان ذی‌ربط معتقدند واکسن‌هایی که در کشور موجود است، می‌توانند از بیماری شدید جلوگیری کنند، اما باتوجه به عفونتی که اُمیکرون و زیرشاخه‌هایش ایجاد می‌کند، ارتقاء واکسن‌ها برای تزریق دُزهای بوستر بسیار مهم است. فایزر و مدرنا دو ظرفیتی و ارتقاءیافته هستند؛ فایزر را گروه سنی بالای ۱۲ سال و مدرنا را بالای ۱۸ سال تزریق می‌کنند و در آینده‌ای نزدیک فایزر امیدوار است که برای گروه سنی بالای ۵ سال هم مجوز دریافت کند. دراین‌بین سیاست کشور ما نیز به دلیل عدم واردات واکسن و امکانات موجود باید مشخص شود، این‌که آیا می‌توانیم واکسن‌های ارتقاءیافته تولید کنیم؟ در غیر این صورت باید برای واردات اقدام کرد.»