اقتصاد با تحمیل‌تحریم‌ها سال رابه پایان برد
نفیسه امامی
اقتصاد ایران سال ۹۹ را در مبارزه با دو جناح آغاز کرد؛ همه‌گیری کرونا و مقاومت در برابر تحریم‌ها. ابتدای سال جاری که با ضربه شیوع کرونا به کسب‌وکارها در بهار همراه بود، اولین ضربه کاری خود را به اقتصاد و اشتغال وارد کرد. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در بهار امسال پیش‌بینی کرده بود که کرونا می‌تواند ۶ میلیون شغل را به تعطیلی بکشاند.
تعطیلی اصناف و رکود در بعضی از مشاغل و تحمیل هزینه‌های ناشی از کرونا، فشار مضاعفی برای دولت که در تنگنای مالی و کاهش منابع ارزی ناشی از تحریم‌های آمریکا قرار داشت نیز وارد کرد. از دیگر سو قیمت جهانی نفت در پی کاهش تقاضای جهانی برای آن به‌شدت رو به نزول رفت و امکان صادرات محصولات غیرنفتی به علت بسته شدن مرزها، بیش‌ازپیش اقتصاد را دچار چالش کرد. امسال همه اقتصادهای دنیا با شیوع کووید ۱۹ کوچک شدند و مشکلات زیادی را برای بیشتر دولت‌ها به وجود آورد، اما ایران با مشکل دیگری به نام تحریم‌های یک‌جانبه در راستای کارزار فشار حداکثری آمریکا روبه‌رو بود که هر بار در فصل تازه‌ای تعدادی از مراکز و نهادهای اقتصادی و مالی ایران را نشانه می‌گرفت. باوجودآنکه اقتصاد ایران از ابتدای پیروزی انقلاب با تحریم‌های مختلفی روبه‌رو بوده و سال‌های جنگ تحمیلی را باوجود هزینه‌های بالا برای کشور تجربه کرده بود، اما امسال چالش تداوم تحریم‌های بین‌المللی، اقتصاد ایران را به‌شدت دچار نااطمینانی کرد.بررسی کلی تحریم‌های دوره‌ای حکایت از آن دارد که صادرات نفت، سرمایه‌گذاری خارجی، واردات کالاهای سرمایه‌ای و نظام مالی و بانکی ایران از مهم‌ترین اهداف موردنظر آمریکا برای نشانه گرفتن نوک پیکان تحریم‌هاست تا از این طریق اقتصاد ایران آسیب‌پذیر شده و متزلزل شود.
ترامپ رسما در سال ۲۰۱۸ از برجام که توسط دولت اوباما در سال ۲۰۱۵ به امضا رسیده بود، خارج شد و ظرف چهار ماه تمامی تحریم‌های اقتصادی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران ازجمله تحریم‌های ثانویه که پیش از آن برداشته‌شده بودند، مجددا فعال شدند.
اجرای تحریم‌های آمریکا از یکسو درآمد ارزی کشور را به‌شدت با کاهش روبه‌رو کرد و از سوی دیگر باعث ایجاد نوسان در نرخ دلار شد. درحالی‌که اقتصاد کشور ما وابستگی به تعیین نرخ دلار دارد و نوسان در آن توانست بی‌ثباتی را در بازارهای مالی کشور تزریق کند.
درواقع تحریم‌ها نه‌تنها به‌عنوان سدی در برابر صادرات نفت کشور قرار گرفت، بلکه از ورود دارو و کالاهای اساسی نیز جلوگیری به عمل آورد. درشرایطی که دولت آمریکا اعلام می‌کرد ورود دارو و غذا به کشور تحریم نیست، اما این حرف تنها بر روی کاغذ وجود داشت و در عمل محصولات بهداشتی و پزشکی باوجود نیاز مبرم کشور در شرایط کرونایی با محدودیت مواجه بود.
درواقع در برهه‌ای تأثیر تحریم‌ها آن‌قدر شدید بود که از آن با عنوان جنگ اقتصادی یاد شد. بعد از تشدید تحریم‌ها به‌تدریج اقتصاد کشور در سال‌های اخیر کمی از درآمدهای نفتی فاصله گرفته بود و دولت برای تأمین بودجه بر درآمد حاصل از صادرات کالاهای غیرنفتی برنامه‌ریزی کرده بود. هرچند که در سال جاری با شیوع ویروس کرونا عملا برای این بخش از درآمد با چالش روبه‌رو شد.
بدون شک یکی از عوامل اصلی در تنگنا ماندن اقتصاد ایران، تحریم‌ها و محدودیت‌های ناشــی از آن اســت، اما نمی‌توان از سوءمدیریت‌ها در برطــرف کردن آثار تحریم، نداشتن سناریو در مواجهه با آن‌ها و سیاست‌گذاری‌های غلط در اقتصاد چشم‌پوشی کرد. در سال ۹۹ همچنان نحوه تأمین مالى کسری بودجه دولت یکی از مهم‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین مسائل اقتصادى بود که اثرات خود را در ایجاد نقدینگی بدون پشتوانه و چاپ پول بر اقتصاد کشور گذاشت.
وابستگی به نفت علی‌رغم تحریم‌ها
تحریم‌های آمریکا همواره به دنبال ضربه زدن به صادرات نفت خام ایران بوده است. تحریم صادرات انرژی از ایران همواره یکی از بخش‌های جذاب برای تحریم‌های آمریکا از سال‌های قبل تاکنون بوده و بر این اساس در دوره‌های پس از انقلاب همواره مورد تحریم قرار گرفته است.فشار تحریم‌ها در جلوگیری از فروش نفت در سال گذشته تا بدانجا رسید که به اذعان مقامات آمریکایی قرار بود صادرات نفت ایران به صفر برسد، ولی به علت دور زدن تحریم‌ها توسط ایران موفق به انجام این کار نشد. در قانون بودجه سال ۱۳۹۹ میزان فروش نفت حدود یک‌میلیون بشکه در نظر گرفته‌شده بود، درحالی‌که طبق گفته محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه‌وبودجه فقط ۶ درصد از درآمد نفتی مورد انتظار در سال ۹۹ محقق شد.
رهبر معظم انقلاب بارها بر قوی شدن اقتصاد و خنثی‌سازی تحریم‌ها تأکید کرده‌اند و اشاره داشته‌اند: «باید اقتصاد را با فرض برداشته‌نشدن تحریم‌ها جوری برنامه‌ریزی کنیم تا کشور به‌خوبی اداره شود» و کارشناسان اقتصادی از برنامه‌ریزی برای اجرای اقتصاد مقاومتی سخن می‌گویند.
فرصت تحریم‌ها
ریچارد نفیو، مسئول تیم طراحی تحریم‌ها علیه ایران در دوره دوم اوباما، در کتاب «هنر تحریم‌ها» با آوردن مصادیق و مثال‌هایی توضیح می‌دهد فشارهای اقتصادی حاصل از تحریم به‌صورت خاص جمعیت هدف جوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و اشاره می‌کند: آمریکا در رویکرد تحریم‌های جراحی‌گونه خود علیه ایران یک گام از دامنه تحریم‌های تاریخی ایران از بعد از انقلاب، فراتر رفت و مجموعه‌ای سازمان‌یافته از تحریم‌ها را بر صنایعی اعمال کرد تا ایران توانایی اخذ کمک خارجی درزمینه تولید را نداشته باشد. هدف اصلی این تحریم‌ها به‌هیچ‌وجه صنایع جانبی نبود بلکه هدف اصلی این دوره از تحریم‌ها مشاغل حوزه تولید و درآمدهای ناشی از صادرات این بخش بود.»
شکی نیست که تحریم، آثار منفی بسیاری بر اقتصاد ایران تحمیل کرد و به‌طورقطع با رفع آن‌ها امکان تنفس بیشتری برای اقتصاد وجود دارد. تحریم می‌تواند فرصت تلقی شود، اگر بتواند خود را از وابستگی برهاند و منتظر حضور دولت یا شخص خاصی نماند. درواقع اقتصاد کشورمان از ابتدای شکل‌گیری انقلاب اسلامی با انبوهی از تحریم‌ها روبه‌رو بوده و در موفق‌ترین مورد باوجود تحریم در بخش نظامی اکنون توانسته به خودکفایی در این حوزه دست یابد. درنتیجه همین اتفاق هم می‌تواند در سایر صنایع در کشور رخ دهد که نمونه اخیر آن ساخت واکسن کرونا در کشور است.
طبق پیش‌بینی بانک جهانی رشد یک‌درصدی برای سال ۲۰۲۱ میلادی به اقتصاد ایران نسبت داده شده است که می‌تواند حاصل از کاسته‌شدن سایه کرونا و ازسرگیری واردات و صادرات کشور باشد.
متأسفانه با مروری بر اقتصاد کشورمان در سال ۹۹ نمی‌توان امسال را سال خوبی برای اقتصاد ایران دانست، چراکه در وهله اول با زمان‌برشدن بحران کرونا، مشکلات اقتصادی ناشی از آن بیشتر شد و از سوی دیگر شرایط تورمی در کشور تشدید پیدا کرد.
اقتصاد ایران با همه این تفاسیر سال ۹۹ را با همه سختی‌ها و مشکلات به امید اقتصادی پربارتر و فعال‌تر در سال ۱۴۰۰ پشت سر می‌گذارد و پا به اولین سال از قرن جدید خواهد گذاشت تا از تجربه‌های تلخ اما آموزنده سال گذشته، برای روزهای آتی خود توشه بردارد.
اقتصاد , تحریم , نفیسه امامی
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.