حانیه مسجودی
پس از آغاز سال جدید، اخبار متفاوت و مختلفی از میزان رشد صادرات کشورمان در سال ۱۴۰۰ منتشر شد. تیترهایی با مضمون رکورد رشد اقتصادی ایران در ۶ ماه اخیر و آمارهایی که نشان از صحت این مسئله است. به نظر می‌رسد رشد اقتصادی که این روزها حاصل شده است می‌تواند ناشی از تمرکز ایران بر توسعه محصولات غیرنفتی و کاهش وابستگی اقتصاد به نفت خام باشد. هرچند موارد متعدد دیگری در این زمینه تاثیر گذارند که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.
بسياری از اقتصاددانان بر اين باورند که تجارت موتور محرک رشد اقتصادی است و براساس مزيت نسبی کشورها اتفاق می‌افتد. به اين صورت که کشوری برای توسعه صادرات در توليد محصول خاصي تخصص می‌یابد و می‌تواند آن کالا را در رقابت با ساير کشورها با هزينه پايين‌تر و به تبع آن به قيمت ارزان‌تری توليد كند و در بازارهای جهانی به فروش برساند. در نتيجه بازارها گسترش، اقتصاد داخلی و خارجی توسعه، سطوح درآمد و اشتغال افزايش می‌يابد و به دنبال آن فرآيند توسعه اقتصادی تسهيل می‌شود.
 لزوم توسعه صادرات و تاثیر آن بر اقتصاد کلان
درهمین راستا تاکيد بر توسعه صادرات، باعث تخصيص بهينه منابع جهانی می‌شود و همواره صادرات کالاهای نهايی نسبت به مواد اوليه مورد توجه اقتصاددانان و سياست گذاران بوده و برای افزايش درآمدهای حاصل از آن ابزارهای مختلفی برای تشويق و توسعه صادرات به کار گرفته شده است. هرچند این ابزارها و سیاست‌ها طی سالیان اخیر به شدت ضعیف شده اند و در عمل کارایی خاصی ندارند. 
علت اصلی کاهش قدرت این سیاست‌ها نیز می‌تواند توجه و تمرکز دول گذشته بر واردات و عدم باور توانایی‌ها و ظرفیت‌های داخلی باشد. با این حال میزان تاثیر تحریم‌های خارجی را نیز نباید نادیده گرفت. دقیقا بعد از انقلاب اسلامی و برای جلوگیری از توسعه ایران، تحریم‌هایی علیه کشورمان اعمال شد که در سال‌های گذشته شدت یافته و همه جانبه شده و درعمل جلوی صادرات ایران و ورود به بازارهای جهانی گرفته شده است. همین امر موجب شده تا اگر هم ظرفیت بالا و خاصی در کشورمان وجود داشته باشد به صورت عمدی یا غیرعمدی نادیده گرفته شود. درکنار تحریم‌های خارجی و فشارهای آمریکا، خودتحریمی‌های داخل نیز نقش اساسی در کاهش صادرات و افزایش واردات طی سالیان گذشته داشته‌اند.
با این اوصاف و با وجود اینکه تغییر خاصی در کاهش تورم، گرانی و رکود به چشم نمی‌خورد اما آمارهای اقتصادی از رشد اقتصادی و رشد صادرات در سال ۱۴۰۰ سخن می‌گویند. 
 میزان رشد اقتصادی و صادرات غیرنفتی در سال ۱۴۰۰ چقدر بوده است؟
ارزش دلاری صادرات غیرنفتی ایران رشد ۴۷درصدی را در ۷ماه منتهی به مهر سال ۱۴۰۰ ثبت کرده است. بررسی جزئیات آمارهای تجاری که از سوی سازمان توسعه تجارت منتشر شده است، نشان می‌دهد صادرات غیرنفتی ایران از ۱۸میلیارد دلار در ۷ماه منتهی به مهر سال ۹۹ به بالغ بر ۲۷میلیارد دلار در مدت مشابه در سال جاری رسیده بود.رصد آمارها حاکی از این است که سکوی پرش صادراتی به ترتیب ناشی از رشد صادرات در سه بخش عمده «معدن و صنایع معدنی»، «پتروشیمی و میعانات گازی» و «صنعت» هم به لحاظ وزنی و هم ارزشی است. البته مقایسه درصد تغییرات وزنی و ارزشی حاکی از این است که جهش صادرات بیش از اینکه ناشی از رشد وزنی کالاها باشد، به‌دلیل رشد ارزش دلاری کالاها است. مطابق آمارها درصد تغییرات صادرات در ۷ماه سال گذشته نسبت به سال قبل از لحاظ دلاری در هر سه گروه اصلی بسیار فراتر از وزنی است و این موضوع نشان می دهد که افزایش قیمت‌های جهانی نیز در جهش صادراتی ایران اثرگذار بوده است.
جزئیات آمار صادرات غیرنفتی ایران نشان می‌دهد ارزش صادرات از ۳/ ۱۸ میلیارد دلار در هفت ماهه نخست ۱۳۹۹ به بیش از ۲۷ میلیارد دلار در ۷ ماهه نخست ۱۴۰۰ رسیده است. روندی که از رشد ۴۷ درصدی صادرات غیرنفتی کشور در این مدت مشخص حکایت دارد.
بسیاری از تحلیلگران، دلیل این جهش قابل توجه رشد صادرات را سه بخش مهم صادرات کشور می دانند که شامل «معدن و صنایع معدنی»، «محصولات پتروشیمی، پایه نفتی و میعانات گازی» و نیز «صنعت» است که به ترتیب رشدهای ۱۱۰، ۵۰ و ۲۴درصدی را تجربه کرده تا مجموع صادرات غیرنفتی کشور جهشی جدی را تجربه کند.
 رشد همزمان ارزش دلاری و حجم کالاهای صادراتی علت افزایش صادرات غیرنفتی
از نکات جالب توجه درباره این افزایش چشمگیر، رشد همزمان ارزش دلاری و حجم کالاهای صادراتی کشور است که نشان می‌دهد افزایش صادرات غیرنفتی صرفا به دلیل رشد وزن صادرات نبوده و تقاضای بالا برای محصولات پتروشیمی، فلزات اساسی، مواد معدنی و میعانات در بازار جهانی در این موضوع دخیل بوده است. وزن صادرات غیرنفتی در ۷ماه‌ نخست ۱۴۰۰ در حالی به ورای ۷۵ میلیون تن رسیده که ۱۵درصد افزایش یافته و این در حالی است که ارزش دلاری کل صادرات غیرنفتی ۴۷ درصد رشد داشته است.سال ۱۳۹۹، وزن صادرات غیرنفتی کشور به محدوده ۵/ ۶۵ میلیون‌ تن رسیده بود که امسال ۱۰ میلیون تن به این میزان افزوده شده است. این وضعیت به معنی رشد قابل توجه وزن کالاهایی است که در این مدت به خارج از کشور صادر شده‌‌‌اند. به نظر می‌‌‌رسد علاوه بر رشد قیمت این کالاها در بازار جهانی نیز عمده‌‌‌ترین دلیل افزایش ارزش دلاری صادرات غیر نفتی فراتر از وزن آن در ۷ماهه نخست ۱۴۰۰ است.
باتوجه به آمارمنتشر شده درمورد میزان رشد اقتصادی و رشد صادرات، می‌توان نتیجه گرفت که ایران پس از اینکه در دوران ترامپ تحت تحریم‌های شدید نفتی و اقتصادی قرار گرفت مسیر مدیریت اقتصاد کشورش را به سمت اقتصاد مقاومتی که درنتیجه آن شاهد رشد اقتصادی و کاهش وابستگی به نفت بودیم، حرکت داد. 
اکنون که مذاکرات هسته‌ای در وین و تحولات اوکراین و روسیه بر بسیاری از بازارهای جهانی تاثیرگذاشته است، فرصت‌های بسیاری برای توسعه اقتصادی و استفاده از زمینه‌های رشد صادرات است. اکنون می‌توان مراودات اقتصادی را با تمام کشورهای دنیا در شرق و غرب طبق شرط و شروطی که منافع ملی را تامین می‌کند، پیش برد.