حانیه مسجودی 
کم‌کم به انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ نزدیک می‌شویم و برگزاری نخستین مناظره انتخاباتی بین کاندیداها بحث‌های انتخاباتی را در جامعه و بین مردم گرم‌تر کرده است. نخستین مناظره انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ بعدازظهر روز شنبه بین ۷ کاندیدای احراز صلاحیت شده برگزار شد و آن‌ها به‌قیدقرعه پاسخگوی سؤالات و گاهی نیز از وقتشان برای تخریب یا پاسخ به دیگری استفاده می‌کردند. 
تأثیرات نخستین مناظره انتخاباتی چه بود؟ 
در ابتدا می‌توان به تأثیر مناظرات بر اذهان عمومی اشاره کرد. جریان سیاسی اصلاح‌طلب و جریانات سیاسی منتقد نظام در خارج از کشور قبل و بعد از اعلام خبر احراز صلاحیت‌ها مدام بر طبل رأی بی رأی می‌کوبیدند و صدای گوش‌خراش طبلشان بعد از اعلام احراز صلاحیت‌ها شدت گرفته است. این در حالی است که طبق آخرین نظرسنجی‌های صورت گرفته، بحث‌ها و درگیری ذهنی مردم نسبت به کاندیداهای ریاست جمهوری بعد از مناظره روز شنبه افزایش‌یافته و حتی آراء مردد نیز در مورد رأی دادن به گزینه بهتر وارد بحث شده‌اند. بنابراین آن‌طور که برخی از جریانات سیاسی داخل و اپوزیسیون‌های خارج نشین اعلام می‌کنند نیست و به‌تدریج نظر مردمی که قصد رأی نداشتند درحال تغییر است.   
تأثیر بعدی مناظره نخست بعد از شنیدن صحبت‌های حجت‌الاسلام رئیسی، سعید جلیلی، علیرضا زاکانی، امیرحسین قاضی‌زاده و محسن رضایی در مورد تأثیر انتخاب غلط بر سرنوشت کشور بود. اظهارات آن‌ها و حتی دو کاندیدای دیگر یعنی همتی و مهرعلیزاده بیش‌ازپیش مشخص کرد که انتخاب درست چقدر اهمیت دارد و تحت تأثیر قرارگرفتن افرادی که تفکر رئیس دولت یازدهم و دوازدهم را دارند تکرار دولت روحانی و فعل
 «ما نمی‌توانیم و نگذاشتند کار کنیم» است.  
نتیجه بعدی این مناظره، افزایش قدرت مقایسه تاریخی و سیاسی مردم بود. اظهارات دو کاندیدایی که منصوب به جریان اصلاح‌طلبی بودند، تکراری و ادامه مسیر روحانی در سال ۹۲ و ترکیب روحانی_جهانگیری در سال ۹۶ بود. هرچند مهرعلیزاده و همتی هنوز به‌طور واضح و مشخص یکدیگر را حمایت نکرده‌اند و حتی برای این کار زود است، اما برنامه اصلی این دو نفر تخریب طرف مقابل به‌ویژه کاندیدایی که به اذعان خودشان پایگاه رأی بیشتری دارد بود. 
حین و بعد از پخش مناظره به نظرات کاربران فضای مجازی که بریده‌ای از تفکر جامعه هستند نگاهی انداختیم. بحثی که از همه داغ‌تر و توجهات جبهه راست و چپ را به خود جلب کرده بود، حملات و جاخالی دادن‌های عبدالناصر همتی، فردی که طی
 ۳ سال گذشته ریاست کل بانک مرکزی دولت روحانی را به عهده داشت و اخلاق‌مداری حجت‌الاسلام رئیسی و سعید جلیلی بود.  
  کاندیداهای ریاست جمهوری در مناظرات چه گفتند و چه رویکردی داشتند؟ 
در ادامه به مهم‌ترین بخش صحبت‌های کاندیداها در مناظره اشاره و در ابتدا  از عبدالناصر همتی و حملات پرواضحش به حجت‌الاسلام رئیسی آغاز می‌کنیم. 
عبدالناصر همتی: من در مقابل پنج کاندیدا  هستم که رئیسی را پوشش می‌دهند 
عبدالناصر همتی نامزد ریاست جمهوری، در اولین مناظره سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در جواب به سؤالی در خصوص این‌که مشکلات مالی فعلی بانک‌ها، عدم بازگشت تسهیلات ابربدهکاران بانکی است برای رفع این مشکل باید چه کرد؟ گفت: «اجازه بدهید اول ابراز تأسف کنم که نمایندگان بخش‌های بزرگی از جامعه که زنان هستند در این مناظره حضور ندارند. مردم خیلی از شما‌ها اینجا نماینده ندارید به حقم به این موضوع معترض هستید و اعتراضاتتان را می‌خواهید با قهر از صندوق نشان دهید و این اعتراض مؤثرتر است که با رأی‌تان صحنه را تغییر دهید.» 
عبدالناصر همتی در بخش دوم مناظره در نقد نسبت به صحبت‌های نامزد‌های دیگر گفت: «من قبلا گفته بودم که در مقابل ۵ کاندید هستم و این قاعدتا به ریاست آقای رئیسی است و این نامزد‌ها دارند به‌صورت پوششی ایشان را پوشش می‌دهند. الآن هم اگر دوستان پوششی بخواهند من به آن‌ها پاسخ بدهم باید رسما اینجا قسم بخورند تا آخر رقابت‌های انتخاباتی باقی بمانند؛ اگر قسم نخورند من جواب آن‌ها را نخواهم داد. ببینید این نمی‌شود، سه نفر بیایند و بنشینند و به همتی حمله کنند. من دفاع خواهم کرد. من جواب خواهم داد.» 
او در ادامه تخریب‌ها را به سمت جلیلی نشانه گرفت و گفت: شما ابتدایی‌ترین مسائل فنی و تجاری را بلد نیستید. چرا برای مجموعه بزرگ و فهیم ایران تصمیم می‌گیرید.  
همتی همچنین گفت: «جناب آقای زاکانی من خواهش می‌کنم از حالت پوششی دربیاید یعنی چه آنقدر متهم می‌کنید، اصلا شما اقتصاد نمی‌دانید، اصلا شما دو کلاس اقتصاد خوانده‌اید؟ مشخص است که به چه نحوی مدرک هسته پزشکی خود را گرفتید.» 
همتی همچنین گفت: «من برای آقای رئیسی احترام ویژه‌ای قائل هستم. ولی روند را می‌بینم که نامزد‌ها دارند آقای رئیسی را پوشش می‌دهند. آقای رئیسی من از شما سؤال می‌کنم؛ شما به‌جای رفتن به کارخانه‌ها در سفر‌های استانی و دادن وام به آن‌ها می‌رفتید و به زندان‌ها سر می‌زدید. اصلاً این وظیفه بخش اجرایی است. البته آن وام‌ها هم معلوم نشد چه سرنوشتی پیدا کرد. شما ۴۰ سال در قوه قضائیه تشریف داشتید. من خواهشم این است که ابتدا مشکلات قوه قضائیه را حل کنید و بعد مشکلات اقتصادی را حل کنید. شما خودتان بارأی مثبت به فیلترینگ اینستاگرام، تهدید کردید. در حال حاضر نمایندگان شما بنده را تهدید می‌کنند.» 
وی در بخش دوم مناظره در پاسخ به این سؤال که  یکی از راهکارها برای کنترل ثبات در بازار‌ها اقدامات دستوری ازجمله قیمت‌گذاری بوده است. به نظر شما این شیوه تا چه میزان در کنترل قیمت‌ها موفق بوده است؟ آیا این شیوه در دولت شما ادامه خواهد یافت و در غیر این صورت راهکار شما برای تنظیم بازار‌ها چیست، گفت: «اولا من همین اول بگویم من نماینده آقای روحانی نیستم، من از بانک مرکزی کنار گذاشته شدم به خاطر اختلاف‌نظری که با جناب آقای روحانی داشته‌ام، ولی این را بگویم که آقای روحانی هم قوی‌تر، هم سیاسی‌تر و هم دنیادیده‌تر و هم ازنظر فن بیان بهتر از همه شما بود، ولی ایشان هم مشکل شما را دارد بینش اقتصادی نداشت و گرفتاری من هم همین بود.»  
از طرفی اظهارات محسن مهرعلیزاده نیز تفاوت چندانی با همتی نداشت و او ابتدای صحبت‌هایش حمله را آغاز کرد.  
محسن مهرعلیزاده نیز به‌جای جواب به سؤالی در خصوص این‌که برنامه شما برای جلوگیری از فرار مالیاتی ور روند‌های موجود چیست بابیان اظهارات حاشیه‌ای گفت: «آقای رئیسی شما حاضر هستید خانواده خود را در جاده چالوس دست یک راننده‌ای که مؤمن و متدین است، ولی گواهینامه ندارد بسپرید تا به چالوس برساند. من سؤالم از آقای رئیسی این است که شما که ازنظر کارایی کلاسیک و تحصیلات ۶ کلاس سواددارید البته من به سواد حوزوی حضرت‌عالی احترام می‌گذارم، ولی با این سواد نمی‌شود اقتصاد را اداره کرد.» 
وی ادامه داد: «اشاره شد که جناب آقای رئیسی تشریف می‌برند به کارخانه‌ها و کلی هزینه می‌شود و هر سفری حداقل ۴۰ تا ۵۰ میلیارد تومان هزینه دارد و آخرش کارخانه‌ای که بانک توقیف کرده بود و بر اساس حکم دادستان آزاد می‌شود و ۱۰ تا ۱۵ نفر مشغول به کار می‌شوند.» 
مهرعلیزاده اضافه کرد: «به‌هرحال این مطلب در خصوص جنابعالی گفته می شود که جناب آقای رئیسی سندروم پست بی‌قرار شدید دارند از دادستانی به آستان قدس تشریف می‌برند، از آستان قدس برای کاندیداتوری ریاست جمهوری تشریف می‌آورند از کاندیداتوری ریاست جمهوری به قوه قضائیه می‌آیند.» 
حجت‌الاسلام رئیسی: اگر با تهمت زدن به من مشکلات حل می‌شود، هیچ اشکال ندارد/ چرا به شعور مردم توهین می‌کنید؟ 
در ادامه اما با مروری بر پاسخ‌ها و صحبت‌های رئیسی متوجه اخلاق‌مداری او در حوزه سیاست و مناظره می‌شویم. حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی در بخشی از مناظره گفت «در ارتباط با مطالبی که آقایان اشاره کردند خواهش می‌کنم به یک نظرسنجی، نه یک نظرسنجی که میان مردم اشاره شده عنایت کنید. یکی از دغدغه‌های مردم بی‌صداقتی برخی از مسئولین است و انتظارشان آن است که در سطوح مختلف باصداقت با آن‌ها حرف زده شود حرف درست که به مردم زده نشود خیلی بد است.» 
وی در ادامه اظهار داشت: «خسته نشدید از این‌همه تهمت زدن و اهانت کردن اگر مشکلات مردم با اهانت حل می‌شود هیچ اشکال ندارد، اگر با تهمت زدن به من حل می‌شود، اشکالی ندارد. مردم من را تجربه کردند شما را هم دیدند من با مردم باصداقت حرف می‌زنم چرا این‌گونه با مردم حرف می‌زنید؟ شما می‌دانید اولین بار که در تاریخ سیاسی ایران کسی که پوششی عمل کرد که بود و در دوره قبل رسما گفت که نمی‌خواهم رئیس‌جمهور شوم و آمده‌ام از دولت دفاع کنم این را در تاریخ سیاسی ایران دوستان شما بنیان گذاشتند.» 
این کاندیدای ریاست جمهوری اضافه کرد: «می‌گویند چرا به واحد‌های تولیدی سر می‌زنید من که نمی‌خواهم سر بزنم شما مردم را گرفتار کردید. این اقتصاد کشور است که آن را به این روز انداختید؟ قوه قضائیه و دادگستری‌ها در سراسر کشور الآن بیش از ۲ هزار کارخانه راه‌اندازی کردند. من مدیر نشستن داخل اتاق نیستم. شما اتفاقا باید پاسخ بدهید چرا کار را به این روز رساندید.»
وی افزود: «شما می‌گویید واحد‌های تولیدی را چرا شما رفته‌اید؟ ۴ مورد را هم شما می‌رفتید. ۴ مورد را هم شما آباد می‌کردید. چرا به من اعتراض می‌کنید که ۲۰۰۰ واحد تولیدی را دوستان ما در سراسر کشور از تعطیلی نجات دادند و احیا کردند» 
رئیسی همچنین گفت: «فرق ما و شما همین است. ما به‌فرمان رهبری که فرمودند تولید مسئله کشور است به خواست مردم توجه می‌کنیم می‌آییم پای کار. ما برای دولت، برای کسب‌وکار، برای خانواده و معیشت مردم برنامه داریم.» 
سعید جلیلی: من معتقدم آقای همتی جزئی از رویکرد غلط فعلی است 
در ادامه نیز سعید جلیلی در اظهاراتش اشاره کرد: «عدم فهم صحیح مسئله حتما به شما نمی‌تواند کمک کند در پاسخش. نکته دوم اینکه شما در رویکرد اشتباه دارید و این خودش را نشان می‌دهد، این رویکرد اشتباه چیست؟ البته من معتقدم آقای همتی جزئی از این رویکرد غلط است. یک رویکرد این است که می‌خواهد عوض کار واقعی کشور را با نمایش اداره کند. کشور با نمایش اداره نمی‌شود اگر سؤال می‌کنی آقا ابر بدهکاران بانکی چه شد شروع می‌کند یک سری صحبت‌های این فرمی.» 
این کاندیدا اضافه کرد: «کشور توانمندی‌های بالایی دارد. اما دوستان به‌صراحت می‌گویند که نمی‌شود نه شما نمی‌توانید اشکال ندارد این خوب است اتفاقا مناظره برای همین است بگویید آقا ما می‌گوییم نمی‌شود، ما می‌گوییم می‌شود.» 
علیرضا زاکانی: آقا ی همتی اگر بنا بود کسان دیگری را تأیید کنند، شما نباید اینجا می‌بودید 
همچنین علیرضا زاکانی نامزد ریاست جمهوری در اولین مناظره سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در جواب به سؤالی در خصوص این‌که راه‌کار شما برای کنترل افزایش حجم نقدینگی چیست، گفت: «علی ظاهر باهم مناظره می‌کنیم، اما دوستان انشاء می‌خوانند، اینجا کلاس انشاء نیست، اینجا وقت پاسخ دادن، وقت مستدل صحبت کردن و وقت راست گفتن است. آقای همتی خیلی زشت است که شما ما را متهم به دروغگویی می‌کنید، ما که هنوز حرفی نزدیم، شما غیب می‌دانید؟ شما غیب نمی‌دانید، شما خلاف می‌روید.» 
این نامزد انتخابات ریاست جمهوری اضافه کرد: «علاوه براینکه اگر راجع به رد صلاحیت‌ها و یا عدم تایید صلاحیت‌ها صحبت کردید علی قاعده اگر بنا بود کسان دیگری را تایید کنند، شما نباید اینجا می‌بودید، چون هرکسی قد و قواره خودش باید باشد.» 
محسن رضایی: چگونه نرخ دلار از ۸ هزار تومان به ۲۱ هزار و ۳۵۰ تومان رسیده است؟ 
محسن رضایی، دیگر کاندیدای ریاست جمهوری نیز با نشان دادن وضعیت نمودار عملکرد آقای همتی در بانک مرکزی گفت: «از زمانی که ایشان مسئول شده چگونه نرخ دلار به ۲۱ هزار و ۳۵۰ تومان از ۸ هزار تومان رسیده است آیا این اقتصاددان است؟ ایشان اقتصاددان بوده چطور نتوانسته تشخیص دهد در چه وضعیتی است؟» 
 قاضی‌زاده هاشمی: به انحراف کشاندن مناظره نشان از این است که آقایان برنامه‌ای ندارند
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی دیگر نامزد ریاست‌جمهور، در اولین مناظره سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در جواب به سؤالی در خصوص تقویت ارزش پول ملی گفت: «در مورد ارزش پول ملی در چند سطح می‌شود بحث کرد.  اگر ما بتوانیم تورم را به‌عنوان ام‌المصائب در جامعه کنترل کنیم، می‌توانیم ارزش پول ملی را هم حفظ کنیم. البته مسئله بعدی ما بحث حکمرانی ریال است. متأسفانه در کشور ما مسئولین مربوطه به‌جای این‌که مسئول حفاظت از ارزش پول ملی باشند، مسئول حفاظت از ارز خارجی شده‌اند.»
وی افزود:« اینکه بحث از مناظره اقتصادی به انحراف برده می‌شود نشان‌دهنده این است که برخی از دوستان که در طول این سال‌ها برنامه‌ای برای اداره کشور نداشتند الآن هم برنامه ندارند و با ایجاد دوقطبی کاذب و جوسازی‌های کاذب و تهمت که شما پوششی هستید، می‌خواهند بی‌برنامگی خود را نشان دهند.» 
 اظهارات تخریبی و دوقطبی سازی همتی و مهرعلیزاده و ارتباط آن با خلأ استراتژیک اصلاح‌طلبان  
اظهارات فوق تکرار مناظرات سال ۹۲ و ۹۶ را اثبات کرد و نشان داد که اتخاذ رویکرد تخریبی علیه نامزدی که بیشترین شانس را برای پیروزی دارد ناشی از دست‌خالی بودن اصلاح‌طلبان و ادامه مسیرهای تکراری گذشته و حتی ادامه دولت‌های پرازاشتباه گذشته است.  
تحلیلی که می‌توان با استناد به صحبت‌های رخ‌داده بین کاندیداها در مناظرات ارائه داد مبتنی بر رعایت یا عدم رعایت اخلاق و دست‌خالی بودن نامزدهای منتصب به اصلاح‌طلب برای ارائه راهکار عملی برون‌رفت از مشکلات یا دفاع از عملکرد خودشان در دولت روحانی است.  
از سوی دیگر تخریب‌ها و اظهارات همتی و مهرعلیزاده در مسیر از پیش تعیین‌شده جهانگیری و روحانی برای تخریب رئیسی در سال ۹۶ است اما نکته‌ای که اصلاحاتی‌ها به آن توجه نکردند این است که عقاید، خواسته‌ها و نظرات مردم نسبت به سال‌های ۹۲ و ۹۶ تغییر کرده است و این تغییر درنتیجه انتخابی است که در دوره‌های قبلی انجام دادند. این تغییر نظر خودش یک موهبت است و می‌توان گفت تازمانی که شکست نخوریم طعم پیروزی برایمان معنایی ندارد.  
از طرفی عده‌ای می‌گویند اصلاح‌طلبان نامزدی در انتخابات ندارند و حمایت از همتی و مهرعلیزاده را تکذیب کرده‌اند. اما این نظر نیز قابل‌پذیرش و منطقی نیست. چراکه این جریان سیاسی همواره در تمام ادوار انتخابات ثابت کرده‌اند که استراتژی آن‌ها انکار صندوق رأی و سپس حمایت قطعی از یک کاندیدای مشخص است. لذا اگر اکنون بر طبل رأی بی رأی می‌کوبند مطمئنا در روزهای پایانی از یکی از کاندیداهای مطلوب خودشان حمایت می‌کنند و از فرصت مردم‌سالاری برای به کرسی نشاندن رئیس‌جمهوری که نزدیک به نظر خودشان ازست ،بهره خواهند برد. بنابراین ساده‌انگارانه است که  بگوییم اصلاح‌طلبان انتخابات را تحریم خواهند کرد.