حانیه مسجودی
این روزها هیئت‌های مذاکره‌کننده‌ در وین برای رایزنی‌های بیشتر به پایتخت‌هایشان بازگشته‌اند و ازآنجاکه پیشرفت مذاکرات به اتخاذ تصمیم سیاسی ازسوی آمریکا گره خورد است، عملا می‌توانیم بازی جدید را مشاهده کنیم. بازی که همواره یک هدف داشته و به اشکال مختلف در برهه‌های زمانی متفاوت از سوی دولت‌های غربی اجرایی می‌شده است. بازی «مقصرنمایی ایران» از سوی آمریکا.اکنون تمام رسانه‌ها و کارشناسان حوزه بین‌الملل درحال تحلیل روند طی شده در مذاکرات هسته‌ای وین هستند و مباحثی که عنوان‌شده را موردبررسی قرار می‌دهند و چکیده‌ای که از تمام آن‌ها برمی‌آید، جواب گرفتن ایران از پافشاری بر مواضعی است که دولت سیزدهم ایران در دور جدید مذاکرات آن‌ها را بیان و بر آن تکیه کرد. رفع تمام تحریم‌ها، راستی آزمایی و تضمین.اما درهمین حال وزارت خارجه آمریکا از بازگشت چند معافیت تحریمی در حوزه فنی هسته‌ای مرتبط با نیروگاه بوشهر، رآکتور اراک و رآکتور تحقیقاتی تهران خبر داد و یک مقام  وزارت خارجه آمریکا در توضیح این تصمیم گفته است که «اقدام انجام‌شده به‌منظور تسهیل در مسیر گفت وگوهای فنی صورت گرفته و نباید به‌عنوان سیگنالی برای بازگشت آمریکا به برجام تفسیر شود.»
 معافیت تحریمی برای ایران ازسوی آمریکا در حوزه فنی هسته‌ای چه معنایی دارد؟
همان‌طور که در بالاتر ذکرشده، وزارت خارجه آمریکا روز جمعه ۱۵ بهمن‌ماه به کنگره اطلاع داد که باهدف تسهیل روند مذاکرات، برخی از تحریم‌ها علیه بخش غیرنظامی برنامه هسته‌ای ایران را تعلیق کرده تا زمینه بازگشت دو طرف به تعهداتشان در برجام فراهم شود.
به‌موجب این معافیت‌ها، کشورها و شرکت‌های خارجی که به‌واسطه برجام در زمینه‌های غیرنظامی با برنامه هسته‌ای ایران همکاری می‌کردند، می‌توانند فعالیت خود را از سر بگیرند. این معافیت‌ها به کشورها و شرکت‌های روسی، چینی و اروپایی اجازه می‌دهد در پروژه‌های غیرنظامی در نیروگاه اتمی بوشهر، آب‌سنگین اراک و رآکتور هسته‌ای تهران فعالیت کنند.کارشناسان بر این باورند که آمریکا با این معافیت تلاش کرده تا مجوزی برای تبدیل آب‌سنگین رآکتور اراک، تأمین اورانیوم غنی‌شده برای راکتور تحقیقاتی تهران و انتقال پسماند سوخت به خارج از کشور صادر کند.هرچند شاید نیاز به یک یادآوری کوچک است. بر اساس برجام قرار بود که ایران ظرفیت غنی‌سازی‌ خود را در تأسیسات نطنز طی۱۰ سال حداکثر تا ۵۰۶۰ دستگاه سانتریفیوژ از نوع قدیمی «‌آی‌آر-۱» نگه دارد. همچنین تهران مقید بود تا ۱۵ سال میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده را به ۳۰۰ کیلو و ذخایر آب‌سنگین را به ۱۳۰ تن محدود کند. اما چه شد که کار برجام به اینجا رسید؟ پاسخ اصلی، خروج آمریکا و انفعال اروپاست. همان مسئله‌ای که این روزها دلیل اصلی اختلافات و تنش‌ها در مذاکرات هسته‌ای وین است. خروج آمریکا از برجام و تعهدگریزی طرف اروپایی از وعده‌های خود باعث شد که ایران در اردیبهشت ۱۳۹۸  گام‌های کاهشی خود را برای اجرای یک‌جانبه تعهدات برجامی بردارد. درنتیجه براساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی، در راستای توازن‌بخشی به تعهدات متقابل، کاهش تعهدات را به‌صورت مرحله‌ای و پلکانی آغاز کرد.تهران ابتدا پنج گام در فواصل زمانی مختلف در مسیر بازگشت از توافق برداشت و سپس اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کرد که به کاهش چشمگیر همکاری با آژانس منجر شد. مصوبه مجلس نیز به افزایش غنی‌سازی اورانیوم تا ۲۰ و ۶۰ درصد موجب شد تا این اقدام همراه با به‌کارگیری سانتریفیوژهای پیشرفته باشد. کاری که تهران در مقابل تعهدگریزی آمریکا و سکوت اروپا انجام داده‌است. حال اما طرف آمریکایی به‌جای پذیرش واقعیت و اشتباهی که دولت قبلی این کشور مرتکب و موجب مرگ برجام شده است، درحال تعارف نقل‌ونبات تقلبی است! 
 «معافیت‌»، بازی فریبانه و تکراری آمریکا
کارشناسان معتقدند آمریکا بازی جدیدی را آغاز کرده است و با اشاره کردن به معافیت برخی از تحریم‌های هسته‌ای قصد دارد بار سنگین مذاکرات را از روی دوش خود بردارد چراکه می‌داند «معافیت» با خود بار معنایی مثبت به همراه دارد که می‌تواند بخشی از روند حل‌وفصل اختلاف و کاهش تنش قلمداد شود درحالی‌که نگاهی به معافیت‌های آمریکا نشان می‌دهد که آن‌ها صرفا به دنبال استفاده ابزاری از این واژه هستند. چراکه اعتراف آمریکا به این بازی و منفعت‌طلبی در توئیت «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه این کشور آشکار است.
او شامگاه جمعه در صفحه رسمی توییتر خود نوشت: «ما ایران را از تحریم‌ها معاف نکرده و نخواهیم کرد مگر این‌که ایران به تعهدات خود در قالب توافق هسته‌ای برجام بازگردد. ما دقیقا همان کاری را کردیم که دولت قبلی کرد: به شرکای بین‌المللی خود اجازه دادیم به مسئله افزایش ریسک تولید و گسترش تسلیحات و امنیت هسته‌ای در ایران بپردازند.
هرچند پیش‌تر در میانه آبان ۱۳۹۷ نیز آمریکا ۸ کشور را از تحریم‌های نفتی ایران معاف کرده‌بود که شامل چین، هند، ژاپن، کره جنوبی، ترکیه، ایتالیا، یونان و تایوان می‌شدند. این معافیت اما بیش از آن‌که متوجه تأمین منافع ایران باشد در جهت اعمال فشار حداکثری بر تهران طراحی شده‌بود. بنابراین کشورهای اشاره‌شده طی ۶ ماه از تحریم خرید نفت ایران معاف شدند تا برای کاهش خرید نفت از ایران و پیدا کردن بازارهای جدید فرصت کافی داشته‌باشند.
 اهداف آمریکا از تمدید معافیت فنی ایران چیست؟
این اقدام آمریکا می‌تواند از دو منظر موردبررسی قرار گیرد. اهدافی که آشکار و پنهان هستند. در ارتباط با اهداف آشکار آمریکا می‌توان به مواضع وزارت خارجه آمریکا اشاره کرد که تأکید دارد تمدید این معافیت نه نشانه نزدیک شدن مذاکرات احیای برجام به توافق نهایی است و نه امتیازی به ایران.ازطرفی درمورد اهداف نهان آمریکا از این معافیت نیز می‌توان اختلافات داخلی کنگره، تنش بین کاخ سفید و جمهوری‌خواهان و نیز هراس غرب از گریز هسته‌ای ایران را دلیل اصلی دانست. چراکه این معافیت‌ها در حالی اعلام می‌شوند که «واشنگتن فری‌بیکن» روز جمعه گزارش کرد گروهی از جمهوری‌خواهان در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا از دولت بایدن خواستند که «رابرت مالی» نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، برای پاسخ به سؤال‌های نمایندگان کنگره درباره تلاش‌هایش برای احیای برجام در یک جلسه حاضر شود.همچنین روزنامه «وال‌استریت ژورنال» روز پنج‌شنبه به نقل از چند مقام آمریکایی گزارش داد دولت بایدن به این برآورد رسیده که حتی در صورت احیای برجام، ایران صرفا ۶ ماه زمان نیاز دارد تا به سوخت لازم برای ساخت بمب اتم دست یابد درحالی‌که هدف اولیه برجام رساندن این زمان به دست‌کم یک سال بود.لذا اختلافات سیاسی داخلی آمریکا می‌تواند یکی دیگر از دلایل این پیشنهاد تکراری و مبتکرانه آمریکایی‌ها برای گیج کردن ایران و متهم کردن تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان باشد. آنچه پیداست، مقاومت آمریکایی‌ها برای نفهمیدن مواضع ایران درآستانه شکست است و مسائل مختلفی که بالاتر ذکر شد آن‌ها را به مرحله پذیرش خواهد رساند.