نفیسه امامی
در سفری که طی روزهای اخیر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه به ارمنستان داشت، ایران را چهارمین همکار اقتصادی این کشور معرفی کرد و زمینه برای همکاری بین کشورهای منطقه به‌خصوص در حوزه اقتصادی را فراهم دانست تا بستری برای ایجاد صلح و ثبات درازمدت میان کشورهای منطقه را به همراه داشته باشد.
ارمنستان از گذشته روابط دوستانه‌ای با ایران داشت، اما علی‌رغم وجود فرصت‌های سیاسی بین تهران و ایروان، روابط اقتصادی و تجاری میان دو کشور متناسب با ظرفیت‌ها و توانمندی‌های موجود نیست. درحال‌حاضر حجم مبادلات تجاری دو کشور به ۴۰۰ میلیون دلار می‌رسد، اما براساس گفته واهان کروبیان وزیر اقتصاد ارمنستان با دورزدن تحریم‌ها می‌تواند ظرف مدت ۶ ماه به یک میلیارد دلار افزایش یابد.
یکی از مزیت‌های توسعه تجاری با ارمنستان دسترسی به بازار بزرگ منطقه اوراسیا از طریق این کشور است تا تجار و فعالان اقتصادی ایرانی از این فرصت بهره‌برداری کرده  و کالاهای خود در بازار بزرگ اوراسیا را عرضه نمایند. ارمنستان تنها کشوری است که با ایران مرز خاکی دارد و هیچ‌کدام از کشور‌های اوراسیا این قابلیت را دارا نیستند، بنابراین می تواند در این مسیر برای ایران نقش‌آفرینی کند.
در شرایط فعلی و با  پایان جنگ قره‌باغ،  شرایط  باثباتی در منطقه ایجاد شده است که می‌تواند در تقویت فعالیت‌های اقتصادی میان ایران و ارمنستان تأثیرگذار باشد و حوزه‌های معادن، مواد غذایی، لوازم‌خانگی و خدمات فنی و مهندسی  برای تجار دو کشور، فرصت مناسبی برای همکاری فراهم می آورد. 
 بستر ارمنستان برای همه کالاهای ایرانی فراهم است
هرویک یاریجانیان رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و ارمنستان، درباره ظرفیت مبادلات تجاری میان این دو کشور به «رسالت» گفت: ایران باوجود همه قابلیت‌های موجود نتوانسته بازار ارمنستان را در اختیار بگیرد، زیرا باوجود قوانین سخت صادراتی، استراتژی مشخصی برای دسترسی به بازار کشورهای همسایه ایجاد نکرده‌ایم. به‌عنوان نمونه در مقطع زمانی مشخصی بازار روسیه و قطر در اختیار ایران قرار گرفتند، ولی در کورس با رقبای منطقه‌ای بازماند. 
وی اضافه کرد: اکنون تعاملات تجاری میان ایران و ارمنستان به‌طور کامل در اختیار کشورمان است، زیرا کالاهای ترکیه‌ای با گواهی مبدأ ترکیه به ارمنستان ممنوع شده و بازار این کشور تا ۶‌ماه به‌طور کامل در اختیار ایران قرار دارد. بستر کشور ارمنستان برای همه کالاهای ایرانی فراهم است، زیرا این کشور از قوانین بازار آزاد تبعیت می‌کند. بنابراین از ورود هیچ کالایی جلوگیری نمی‌کند و قیمت و کیفیت کالا تعیین‌کننده واردات به این کشور است. 
یاریجانیان آمادگی استراتژی صادراتی ایران برای حضور در بازارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را کافی ندانست و افزود: بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، دروازه بسیاری از کشورهای CIS به روی ایران بازماند، اما نتوانست از آن فرصت استفاده کند و به‌صورت سنتی به دو بازار عراق و افغانستان بسنده کرد. دولت‌ها به‌طور شایسته‌ای نتوانستند ابزار لازم برای بخش خصوصی و حتی بخش‌های دولتی را برای صادرات فراهم کنند تا به بازار کشورهای همسایه وارد شوند.
وی ادامه داد: به‌طورمعمول پاشنه آشیل در عدم حضور در بازارهای منطقه‌ای به بانک‌ها بازمی‌گردد که نتوانستند نقش واسطه‌ای را به‌درستی ایفا کنند. از سوی دیگر نوسان در قوانین صادراتی باعث شد صادرکنندگان نسبت به این مسئله دلسرد شوند. به‌همین‌علت صادرکنندگان نتوانستند به بازار کشورهای همسایه دسترسی داشته باشند و در عمل هر بازاری که ایران در آن حضور نداشت، ترکیه و چین ورود کرد. 
یاریجانیان بااشاره به اعلام ممنوعیت ورود کالاهای ایرانی از سوی کشور گرجستان و وجود مافیای پنهان برای کوتاه ماندن دست ایران از بازار این کشور گفت: به نظر می‌رسد در چنین اظهارنظری رد پای کشور دیگری وجود دارد، زیرا کالاهای ایرانی دارای کیفیت مناسب و قیمت پایینی هستند و می‌توانند به بازار کشورهای همسایه و دورتر وارد شوند. به نظر می‌رسد افرادی از ورود کالاهای ایرانی به این کشور جلوگیری می‌کنند که تحلیل ریشه‌یابی این مسئله به عهده دولت است و باید به این موضوع وارد شود. 
وی با اشاره به سفر اخیر وزیر اقتصاد ارمنستان به ایران به همراه هیئت تجاری برای رایزنی در بخش اقتصادی گفت: برای ایجاد روابط اقتصادی میان دو کشور، ابتدا مقامات با یکدیگر دیدار کرده و تفاهم‌نامه‌هایی را به امضاء می‌رسانند. دیدار وزیر اقتصاد ارمنستان با وزرای صمت و اقتصاد کشورمان به معنای آن است که این کشور آمادگی برقراری ارتباط اقتصادی در سطوح وزیر و بالاتر را دارد و می‌توان به کاهش سیطره دیگر کشورها از بازار ارمنستان امیدوار بود. 
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و ارمنستان، با اشاره به اینکه واردات محصولات ترکیه‌ای به ارمنستان به‌مراتب بیشتر از کالاهای ایرانی است، افزود: ارمنستان با ترکیه روابط دیپلماتیک و سیاسی ندارد، ولی حجم واردات کالا از ترکیه به این کشور از ایران بالاتر است. ما در حدود ۴۰۰ میلیون دلار با ارمنستان تراز مالی داریم که بیشتر به سوآپ انرژی بازمی‌گردد به این صورت که ما به آن‌ها گاز و آن‌ها به ایران برق می‌دهند. ایران ازنظر صادرات کالایی در جایگاه مناسبی با ارمنستان قرار ندارد و ترکیه جای ایران را گرفته است. 
وی بابیان این‌که ترکیه در صادرات و تولید ابزار برای بخش خصوصی درجهت حضور در بازارهای مختلف از ایران حرفه‌ای‌تر عمل می‌کند، گفت: باید تیمی از اقتصاددانان، بازرگانان و رایزن‌های بازرگانی حرفه‌ای از ایران در کشورهای همسایه حضورداشته باشند. دولت نباید همه امور را به‌تنهایی به‌عهده‌بگیرد و از بدنه خود رایزن بازرگانی را به دیگر کشورها بفرستد و امیدوار باشد آن‌ها بتوانند برای بخش خصوصی گام بردارند. 
یاریجانیان در پایان به اهمیت حضور رایزن اقتصادی فعال در دیگر کشورها اشاره کرد و افزود:‌ برای اینکه بخش خصوصی بتواند در صادرات شکوفا باشد باید رایزن از همین بخش را به دیگر کشورها بفرستد تا بداند برای منافع خودش تلاش می‌کند. رایزن‌های اقتصادی دیگر کشورها از بخش خصوصی‌شان هستند و دغدغه آن‌ها بالاترین میزان فروش و حضور در بازارهاست.
 فرصت‌سوزی در بازار ارمنستان
میرقاسم مؤمنی رئیس سابق انجمن دوستی ایران و ارمنستان نیز در گفت‌وگو با «رسالت»، استقلال سیاسی ارمنستان را فرصت مغتنمی برای استفاده ایران در جهت کسب منافع بلندمدت اقتصادی خود دانست و گفت: وجود جنگ قره‌باغ یکی‌دیگر از مسائلی بود که نقش ایران را در منطقه بسیار پررنگ‌تر کرد، اما دیپلماسی سیاسی و اقتصادی ما نتوانست از این فرصت بهره‌برداری کامل را داشته باشد، زیرا نه در رژیم حقوقی دریای خزر توقعات را رفع کردیم و نه ازنظر سیاسی و اقتصادی در منطقه قفقاز به منافع خود دست‌یافتیم. 
وی بااشاره به این‌که تمرکز سیاست خارجی ایران به‌جای شمال کشور به جنوب متمرکز شده بود، افزود: ما توسعه روابط با کشورهای حوزه تمدنی ایران که زیرساخت‌های لازم داشت را رها کردیم و به توسعه روابط با کشورهای حوزه خلیج‌فارس و آفریقایی پرداختیم که اکنون باوجود سرمایه‌گذاری‌های کلان همه آن‌ها عقیم مانده‌اند. 
مؤمنی اضافه کرد: ارمنستان به‌عنوان یکی از کشورهای مهم در منطقه قفقاز، نقش مهمی در اتصال ایران به دریای سیاه دارد، درحالی‌که نیازمند کمک‌های ایران نیز هست. ارمنستان تنها کشوری است که با توجه به موقعیت جغرافیایی می‌توانست ازنظر فرهنگی، اقتصادی و سیاسی حیاط‌خلوت ایران محسوب شود، اما از این فرصت استفاده نشد. 
رئیس سابق انجمن دوستی ایران و ارمنستان ایجاد روابط اقتصادی در کشورهای دیگر را از طریق مجرای دستگاه دیپلماسی عنوان کرد و افزود:  وزارت امورخارجه چشم‌وگوش فعالیت‌های اقتصادی و سیاسی کشور است. بازرگانان دریافت اطلاعات برای تعامل اقتصادی با دیگر کشورها را از طریق رایزن اقتصادی در سفارتخانه‌ها، سازمان توسعه تجارت و اتاق مشترک دو کشور انجام می‌دهند، اما در کشور ما فعالیت این مراکز قوی و به‌روز نیست، زیرا کارشناسان روابط اقتصادی در سفارتخانه‌های ما نگاه اقتصادی ندارند و بیشتر به دنبال انجام فعالیت شخصی هستند. 
وی ارمنستان را یکی از مهم‌ترین کشورها برای ایجاد سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی دانست و افزود: بازار این کشور ۳ میلیون نفری است، ولی ارمنستان نمایندگی بیش از ۲۵ میلیون ارمنی در جهان را دارد. کالاهای ایرانی می‌تواند از طریق مشارکت با ارمنستان به کشورهایی که شرکت‌های مهم ارمنی در آنجا حضور دارند، صادر شود. 
مؤمنی اضافه کرد:ارمنستان فقط به‌دلیل داشتن نیروگاه هسته‌ای، برق صادر می‌کند و ارامنه در دیگر کشورها از این کشور حمایت می‌کنند، درحالی‌که ایران می‌توانست در این کشور صنایع مشترکی ایجاد کند و محصولات آن را به کشورهای دیگر صادر نماید و بازارهای بزرگ‌تری را در اختیار بگیرد. 
وی در پایان بااشاره به وجود فضای مناسب برای صادر‌کنندگان در ارمنستان گفت: این کشور ازنظر وضعیت گمرکی، ثبت شرکت‌ها و مالیات شرایط مناسبی را در اختیار ایرانی‌ها قرار داده است، اما بیشتر سرمایه‌ها به کشورهای امارات، عمان، قطر، چین و مالزی سوق داده‌شده است. ارمنستان آمادگی کامل برای ایجاد ارتباط در گردشگری، صنعتی، کشاورزی و دامداری دارد و می‌تواند نقش صادرکننده محصولات ایرانی را به دیگر کشورها ایفا کند.  ​​​​​​​