| راضيه فراهاني|
سه کشور آلمان، فرانسه و انگليس (تروئيکاي اروپا) طي بيانيه‌اي مواضعشان را درباره اقدامات هسته‌اي اخير ايران به دنبال اجرايي شدن گام چهارم کاهش تعهدات برجامي بيان کردند. آنها در پاريس گرد هم آمده و هشدار دادند که ممکن است اقداماتي عليه ايران انجام بدهند. در ادامه نمايندگان اين سه کشور اروپايي روز دوشنبه هفته جاري پس از گزارش آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درباره ايران گفتند، ايران بايد تمامي اقدامات ناسازگار با توافق هسته‌اي را لغو کند. ادعاهاي تروئيکاي اروپا در اين بيانيه در حالي است که ايران با گذشتن يک سال از تعلل شرکاي اروپايي برجام براي اجراي تعهداتشان در راستاي خنثي کردن تأثير تحريم‌هاي آمريکا بر ايران، تصميم گرفت در چند گام تعيين شده، تعهدات داوطلبانه برجامي‌اش را کاهش دهد.
اخيرا ايران گام چهارم کاهش تعهدات برجامي‌اش را اجرايي کرد. همچنين لازم به ذکر است آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روز دوشنبه طي گزارشي ضمن تأييد غني‌سازي ايران در سايت فردو، اعلام کرد، ذخاير اورانيوم غني‌سازي شده و درصد غناي ايران بالاتر از حد مجاز تعيين شده در برجام است. محمدجواد ظريف، وزير خارجه کشورمان در واکنش به بيانيه وزراي خارجه اروپايي و با ضميمه کردن نامه ۶ نوامبر ۲۰۱۸ خود خطاب به هماهنگ‌کننده سياست خارجي اتحاديه اروپا و ساير اعضاي برجام در پيامي توئيتري نوشت: «خطاب به همتايانم در اتحاديه اروپايي و سه کشور آلمان، فرانسه و انگلستان: به تعهدات خود ذيل برجام کاملا پايبند بوده‌ايم. شما؟! واقعا؟! فقط يک تعهد را نشان دهيد که در ۱۸ ماه گذشته به آن عمل کرده‌ايد. دوم، وقتي‌که شما مشغول دفع‌الوقت بوديد، ايران مکانيزم رفع اختلاف را به جريان انداخت و آن را به اتمام رساند. ما اکنون در حال استفاده از اقدامات جبراني مندرج در پاراگراف ۳۶ برجام هستيم. به نامه ششم نوامبر ۲۰۱۸ من مراجعه کنيد.» همچنين کاظم غريب‌آبادي، سفير و نماينده دائم کشورمان در وين، گزارش اخير آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درباره فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران را نشان‌دهنده دسترسي کامل آژانس دانست و گفت: «با وجود کاهش تعهدات ايران تحت برجام که با هدف برقراري توازن نسبي ميان حقوق و تکاليف طرفين انجام مي‌شود، آژانس همچنان قادر به راستي‌آزمايي هم اجراي تعهدات و هم توقف اجراي بخشي از تعهدات است.»
يک کارشناس مسائل بين‌الملل در گفت‌و‌گو با «رسالت» معتقد است: «برجام توافق خوبي براي اروپا و آمريکا است. اين توافق توانست کم‌وبيش برنامه هسته‌اي کشورمان را متوقف و نظارت‌ها را به بهانه‌هاي بازديد هسته‌اي افزايش دهد. هيچ کشوري تاکنون زير بار اين هجمه از بازرسي و محدوديت در دنيا نرفته، به همين جهت اين توافق براي اروپايي‌ها و غربي‌ها خوب است.» همچنين کارشناس ديگري به «رسالت» گفت: «سه کشور انگليس، فرانسه و آلمان سابقه‌اي بلندبالا از بدعهدي در قبال برجام و تحولات هسته‌اي جمهوري اسلامي دارند و جمهوري اسلامي ايران بر اساس بندهاي ۲۶ و ۳۶ برجام اقدام متقابل انجام مي‌دهد.» مشروح گفت‌وگوي «رسالت» با اين دو کارشناس مسائل بين‌الملل را در ادامه بخوانيد.
* براي سياست‌هاي ضدايراني بايد هزينهتعريف کرد
يک کارشناس مسائل بين‌الملل معتقد است، برجام توافق خوبي براي اروپا و آمريکا است. فواد ايزدي در گفت‌وگو با «رسالت» اظهار داشت: «اين توافق توانست کم‌وبيش برنامه هسته‌اي کشورمان را متوقف و نظارت‌ها را به بهانه‌هاي بازديد هسته‌اي افزايش دهد. هيچ کشوري تاکنون زير بار اين هجمه از بازرسي و محدوديت در دنيا نرفته، به همين جهت اين توافق براي اروپايي‌ها و غربي‌ها خوب است.»
وي با اشاره به خروج آمريکا از برجام تصريح کرد: «طمع، علت خروج آمريکا از اين توافق بود. آنها احساس کرد‌ند مي‌توانند هم برجام را داشته باشند ، هم امتيازهاي بيشتري از ايران دريافت کنند چرا‌که تصورشان بر آن بود ايران از برجام خارج نمي‌شود. چندي است، رسانه‌هاي آمريکايي صحبت‌هاي يک سال و نيم پيش مايک پمپئو، وزير خارجه آمريکا را مجدد منتشر مي‌کنند. در آنجا، خبرنگار از وي پرسيد، اگر شما از برجام خارج شويد، ايران نيز خارج مي‌شود؟ پمپئو در پاسخ مي‌گويد، خير، ايران خارج نمي‌شود. آنها تصور مي‌کردند ايران از برجام خارج نمي‌شود و مي‌توانند از ما امتيازهاي بيشتري در همين راستا دريافت و فشارهاي مضاعفي تحميل کنند. به عبارتي آنها هم خدا و هم خرما را مي‌خواستند.» اين کارشناس مسائل بين‌الملل با اشاره به اين‌که پيش‌بيني وزير خارجه آمريکا درباره عدم خروج ايران از برجام با شکست روبه‌رو شد، افزود: «آنها از در حال حاضر ناراحت هستند. البته ناگفته نماند، اروپايي‌ها وضعيت امروز را پيش‌بيني و سعي کردند تا به آمريکا هشدار دهند که ايران نيز از اين توافق خارج خواهد شد اما آمريکا تحليل آنها را نپذيرفت و اکنون ناراحت است.»‌
ايزدي تصريح کرد: «يک توافق چندجانبه بايد توسط تمام اعضا اجرا شود، نه آن‌که يک عضو آن را اجرا و ديگران يا تماشاچي يا از آن خارج شوند. اگر سياست پيش از ۱۸ ارديبهشت ادامه پيدا مي‌کرد يعني ايران همچنان تماشاچي بود و هزينه‌اي براي کشورهاي اروپايي و غربي تعريف نمي‌کرد نبايد شک داشت که الآن فشارها و تهديدها بر ما افزايش يافته بود. در حال حاضر تمام موضوعات به ايران بستگي دارد. برخي ۶ سال براي کشور هزينه ايجاد کردند، اگر آنها مانند پيش از برجام پيامي صادر کنند مبني بر اين‌که با خروج شما از برجام با اروپايي‌ها ادامه مي‌دهيم همچنان هزينه‌هاي تحميلي بر کشور افزايش مي‌يابد اما اگر پيامي مبني بر اين‌که درخواست کشورهاي اروپايي از ايران غيرحرفه‌اي و غيرقانوني است و ايران نيز از برجام و NPT خارج مي‌شود، مي‌توانيم براي آنها هزينه ايجاد کنيم.»
اين کارشناس مسائل بين‌الملل افزود: «دولتي‌ها پيش از مذاکره مطرح کردند که حتما به توافق مي‌رسيم، اين سخن اصلا مناسب نيست چراکه در زمان مذاکرات بايد اعلام مي‌کردند هنوز معلوم نيست ما به توافق برسيم يعني اگر شرايط ايجاد شود ما نيز به توافق مي‌رسيم و در صورت عدم آمادگي شرايط ايران آماده بلند شدن از پاي ميز مذاکره است. در مذاکره ذهن طرف مقابل نبايد از اقدامات مطمئن متقابل باشد. دولت متأسفانه طي ۶ سال سبکي اشتباه را ادامه داد، کشور را معطل برجام کرد و درسي هم از وضعيت موجود نگرفته است.»
ايزدي در پاسخ به اين سؤال که چرا اروپايي‌ها نسبت به خروج ايران از برجام به‌شدت واهمه دارند، تصريح کرد: «ايران داراي ابزار بسياري براي تعريف هزينه ندارد. ما از سياست‌هاي آمريکا و اروپا ناراحت هستيم و بايد اين سياست تغيير کند. چه زماني اين سياست تغيير مي‌کند؟ زماني که هزينه‌اش بالا باشد. چرا اروپا و آمريکا به ايران حمله نکرده‌اند؟ چون اين حمله براي آنها هزينه دارد. چرا آنها ايران را تحريم کرده‌اند؟ چون اين موضوع برايشان هزينه ندارد. چرا آمريکا از برجام خارج شده است؟ چون خروج از برجام براي آن هزينه‌اي ندارد. اگر از سوي ايران براي آنها هزينه‌اي تعريف نشود، سياست‌هاي ضد ايراني‌شان ادامه و افزايش خواهد داشت.»اين کارشناس مسائل بين‌الملل تصريح کرد: «کشور بايد براي سياست‌هاي ضد ايراني هزينه تعريف کند و چاره‌اي جز تعريف هزينه نيست. سبکي که ايران درگذشته اجرا کرد يعني منتظر کشور مقابل بودن تنها از آن جهت بود که اين سياست داراي پايه درستي نيست، بنابراين افرادي که در دولت براي سياست خارجي کشور مشکلاتي ايجاد کردند بايد به اصلاح اين مسائل بپردازند.»
* موضع تروئيکاي اروپا تبليغاتي است نه رسانه‌اي و فني
همچنين کارشناس مسائل بين‌الملل ديگري معتقد است، اتحاديه اروپا به‌ويژه سه کشور انگليس، فرانسه و آلمان سابقه‌اي بلندبالا از بدعهدي در قبال برجام و تحولات هسته‌اي جمهوري اسلامي دارند. حسن عابديني در ادامه به «رسالت» گفت: «جمهوري اسلامي ايران در واکنش به بدعهدي آنها ذيل بندهاي ۲۶ و ۳۶ اقدام به کاهش تعهدات برجامي کرد بنابراين سرزنش ايران از سوي آنها در اين رابطه نه جنبه حقوقي، نه قانوني، نه طبق عرف بين‌الملل و نه در چارچوب برجام قابل تحليل است. جمهوري اسلامي ايران بر اساس بندهاي مذکور اقدام متقابل انجام مي‌دهد. طبق عرف بين‌الملل هنگامي که کشوري اقدام متقابل انجام دهد آن را محکوم نمي‌کنند بلکه بايد بگويند چه اتفاقي رخ داد که ايران به اقدام متقابل تمسک جسته است؟ بنابراين سخنان آنها اساسا موضوعي تبليغاتي است نه رسانه‌اي و فني.»وي ادامه داد: «سه کشور اروپايي از ابتدا ۴ سياست توقف کليه فعاليت‌ها، عقب‌گرد، اوراق‌ و ويران کردن را در قبال فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران در دستور کار خود دنبال و بر اجراي آنها پافشاري مي‌کنند. آنها طي سال‌هاي ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۴ در چارچوب توافق‌هاي تهران، پاريس و بروکسل حتي حاضر نبودند جمهوري اسلامي ايران ۲ سانتريفيوژ براي فعاليت‌هاي دانشگاهي داشته باشد! درواقع آنها چرخه سوخت و هيچ‌گونه فعاليت‌هاي جمهوري اسلامي ايران در حوزه هسته‌اي را به رسميت نمي‌شناختند و همچنان همان سياست‌ها را در چارچوب برجام دنبال مي‌کنند با اين تفاوت که در اين مرحله توان القاء ديدگاه‌هاي خود به جمهوري اسلامي ايران را ندارند.»عابديني افزود: «باراک اوباما، رئيس‌جمهور سابق آمريکا به‌صورت رسمي اعلام کرد، اگر مي‌توانست حتي تمام پيچ و مهره‌هاي هسته‌اي ايران را باز مي‌کرد. اين موضع نشان از آن است که آنها توان چنين اقداماتي را ندارند. سياست کشورهاي اروپايي و غربي در قبال فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران هميشه اين‌گونه بوده است.»
اين کارشناس مسائل بين‌الملل با اشاره به اين‌که سابقه بدعهدي اروپايي‌ها و غربي‌ها در يک کارنامه سياه قابل تحليل است. افزود: «ايران ۱۰ درصد از سهام کارخانه غني‌سازي اوروديف پاريس در سال ۱۳۵۴ را خريد اما آنها تاکنون يک گرم اورانيوم غني‌شده هم به ما نداده‌اند و مدت‌هاي طولاني است که حاضر به بازگرداندن پولمان نشدند. درنهايت نيز شاهد رفتار بسيار غيرمتمدانه‌اي در قبال تعهدشان به ايران بوديم.»وي افزود: «آلمان به ايران تعهد داده بود تا ۲ نيروگاه اتمي در بوشهر بسازد اما با پيروزي انقلاب اسلامي، آنجا را نيز تعطيل و حاضر نشدند با ما همکاري داشته باشند. سه کشور اروپايي در ارديبهشت سال گذشته که آمريکا از برجام خارج شد به ايران ۱۱ تعهد دادند تا جمهوري اسلامي از برجام خارج نشود، متأسفانه تاکنون نه اراده‌اي براي عمل کردن تعهداتشان وجود داشته، نه توان اجراي تعهداتشان را دارند؛ آنها حتي حاضر نشدند در کلام نيز اقدام آمريکا را زير پا قرار بدهند بنابراين صحبت‌هاي آنها به طور کل حقوقي نيست.»اين کارشناس مسائل بين‌الملل تصريح کرد: «کشورهاي اروپايي با استفاده از عمليات رواني در صدد تبليغات هستند تا جلوي دستيابي ايران به بمب اتمي را بگيرند. ايران نيز در اين رابطه به‌صراحت اعلام کرده است، در دکترين دفاعي کشورمان جايي براي بمب اتم وجود ندارد، رهبر معظم انقلاب نيز به صراحت حرمت شرعي براي توليد و نگهداري بمب اتم قائل شدند، همچنين ۳۵ گزارش آژانس انرژي اتمي و ۳ گزارش جامعه امنيتي و اطلاعاتي آمريکا نشان از آن است، ايران هرگز به سمت فعاليت‌هاي هسته‌اي غير مسالمت‌آميز حرکت نکرده بنابراين اين که آمريکا‌يي‌ها قصد دارند افکار عمومي بين‌المللي را متقاعد کنند که ايران به دنبال ساخت بمب اتم است و ما با برجام قصد جلوگيري از ساخت اين بمب را داريم، به طور کل يک دروغ بزرگ است.»
عابديني ادامه داد: «درباره اين‌که پيمان‌ها مي‌تواند سبب افزايش صلح در دنيا شود بايد گفت: اين سخن کاملا درست است. جمهوري اسلامي داراي راهبرد اساسي است اين راهبرد مبني بر آن است که سلاح هسته‌اي براي هيچ کس اما انرژي هسته‌اي براي همه است. اين سخن کاملا منطقي است. متأسفانه راهبرد سه کشور اروپايي مبتني بر دروغ و عمليات رواني است، آنها مسائل را از زاويه‌اي ديگر پيگيري مي‌کنند. کشورهاي اروپایي در سال ۸۲ موضوع هسته‌اي ايران را جنجالي کردند، چراکه يک موضوع حقوقي و فني را نبايد به شوراي امنيت سازمان ملل ارجاع داد و ايران نيز هيچ اقدام خلاف قانوني انجام نداده بود؛ بنابراين بايد گفت آنها در همان زمان يک موضوع فني و حقوقي را به مسئله‌اي سياسي و رسانه‌اي تبديل کردند.»
وي ادامه داد: «اقدامات اروپايي‌ها در سال ۸۲ غيرقابل‌بخشش است چراکه نه تنها در حوزه هسته‌اي بلکه بهانه‌اي براي تحت فشار قراردادن جمهوري اسلامي ايران پيدا کردند. آن چيزي که آنها درحال حاضر دنبال مي‌کنند بيش از اين‌که موضوعي قانوني و حقوقي باشد يک مسئله رسانه‌اي در چارچوب منافع کشورهاي اروپايي است.»