‌|سارا عسکری‌| 
فضای مجازی را می‌توان تحولی بزرگ در عرصه ارتباطات دانست. این دنیا توانسته با سهل کردن ارتباط افراد با یکدیگر حتی با دورترین نقطه جهان طرفداران بسیاری برای خود جمع کند اما اگر از همین فضای خوش  رنگ و لعاب غافل شویم، می‌تواند آسیب‌های فراوانی به دنبال داشته باشد. فضای مجازی که در اسم مجازی است اما کاملا واقعی شده و با تمام مزیت‌های خود، معایبی هم دارد که اگر علم استفاده از آن را نداشته باشیم به فضای زیان باری، برای فرد یا حتی جامعه تبدیل می‌شود. در روزهای کرونایی کشور و جهان که مردم به دنبال کسب خبر موثق هستند خیلی از رسانه‌های مجازی با سوء استفاده از این فضا بر نگرانی‌های مردم می‌افزایند و به علت پایین بودن سطح سواد رسانه‌ای عموم مردم این آسیب‌ها جامعه را روزبه‌روز ملتهب‌تر می‌کند. برخی از افراد نیز خواسته یا ناخواسته بدون تایید صحت خبر یا مطلب آن را بازنشر می‌دهند. اما نمی‌توان نقش جنگ نرم را در این میان نادیده گرفت. بسیاری از رسانه‌های خارجی یا داخلی با خط گیری از دشمن به دنبال برهم زدن آرامش روانی کشور هستند. افراد جامعه نیز باید با بالا بردن سواد رسانه‌ای از به ثمر رسیدن نقشه دشمن جلوگیری کنند. اما باید به این نکته نیز توجه کرد که قدرت رسانه‌ای دشمن بسیار بالاتر از رسانه‌های کشور است و همین موضوع نگرانی فعالان این بخش را بیشتر می‌کند، تنها مردم در این جنگ نابرابر می‌توانند به رسانه‌های داخلی کمک کنند آن‌هم با افزایش سواد رسانه‌ای خود. 
«رسالت» دراین‌باره با مجید ابهری، آسیب‌شناس و رفتارشناس اجتماعی و علی زکریایی، فعال رسانه‌ای به گفت‌وگو پرداخت.
 ورود اینترنت با مزایا و معایبی همراه بود
مجید ابهری، آسیب‌شناس و رفتارشناس اجتماعی با اشاره به  نقش شبکه‌های اجتماعی در شیوع اخبار نادرست در جامعه بیان کرد: «اینترنت و فضای مجازی با ورود به جامعه هم امتیازات و امکاناتی را با خود به همراه آورد و هم آسیب‌ها و عوارض منفی در پی داشت از مزایای آن می‌توان به تسهیل ارتباط با یکدیگر و همچنین سرعت انتقال اطلاعات اشاره کرد.»
وی افزود: «متأسفانه نشر اخبار دروغ و شایعه را می‌توان از آثار منفی فضای مجازی دانست که باعث تضعیف امنیت روانی  و به هم ریختن روحیه اجتماعی جامعه می‌شود. برخی از افراد که از سواد رسانه‌ای بی‌بهره‌اند هر مطلب یا خبری را  که در شبکه‌های اجتماعی مطالعه می‌کنند به‌سرعت می‌پذیرند و آن را بازنشر می‌دهند.»
این آسیب‌شناس اجتماعی تصریح کرد: «افرادی که خبر را بازنشر می‌دهند باید بدانند که مسئولیت اخلاقی و اجتماعی آن‌ها بیشتر از سازندگان خبر یا شایعه است چراکه نشر دهنده خبر باید از صحت آن مطمئن باشد، متأسفانه برخی از شبکه‌های اجتماعی مأمور نشر اکاذیب هستند که نشان‌دهنده تصادفی نبودن انتشار اخبار کذب و بلکه مأموریت آن‌هاست.  به نظر می‌رسد که این شبکه‌ها از سوی سازمان‌های جاسوسی تغذیه می‌شوند.»
 دروغ‌پراکنی از ارکان اصلی حرکت برخی از شبکه‌های مجازی است 
ابهری ادامه داد: «دروغ‌پراکنی و شایعه‌سازی از ارکان اصلی حرکت برخی از شبکه‌های مجازی است که اگر افکار عمومی به آن‌ها فشار وارد کنند بسیار مختصر و کوتاه موضوع را تکذیب می‌کنند به‌طوری‌که درصد کمی از فعالان فضای مجازی باخبر خواهند شد. کاربران فضای مجازی باید قبل از استفاده از این بستر سواد رسانه‌ای خود را بالا ببرند.»
این آسیب‌شناس اجتماعی در پایان تأکید کرد : «کاربران باید با تحلیل و بررسی خبر شایعه یا نادرست بودن آن را دریابند و بدون هیچ‌گونه انتشار، شایعه را در نطفه خفه کنند. چراکه انتشار اخبار کذب به ارکان اجتماعی و فرهنگی یک جامعه آسیب وارد می‌کند و مردم  نسبت به حاکمیت مردد و بی‌اعتماد می‌شوند و ممکن است خسارات غیرقابل جبرانی به جامعه وارد کنند.»
 برخی از فعالان فضای مجازی درصدد به هم ریختن روان جامعه هستند
علی زکریایی، فعال رسانه‌ای نیز با اشاره به تأثیرات منفی فضای مجازی در جامعه بیان کرد:  «می‌توان گفت برخی از افراد ناخواسته به شایعات دامن می‌زنند اما در بسیاری از موارد نیز بالعکس با فضاسازی درصدد به هم ریختن روان یک جامعه هستند، که به آن جنگ نرم می‌گویند.»
وی افزود : «به‌طور مثال داعش همیشه برای تسخیر یک شهر حمله نمی‌کرد در بعضی از زمان‌ها با انتشار گسترده  فیلم‌های کشتار و سربریدن‌های خود اذهان عمومی را مشوش می‌کرد و بعدازاینکه مردم ازنظر روانی آماده بودند و ترس آن‌ها را فراگرفت، حمله می‌کرد و بدون خون‌ریزی و به‌راحتی شهر را اشغال می‌کرد. زیرا افراد دیگر ازلحاظ روانی توانایی مقابله با داعش را نداشتند.»
این کارشناس رسانه در ادامه گفت: « بازی با روان افراد جامعه و جنگ روانی را می‌توان مکمل جنگ سخت دانست. در  روزهای اخیر با توجه به شیوع بیماری کرونا که بیشتر کشورهای جهان با آن درگیر هستند. دشمن از این موقعیت
 سوء استفاده می‌کند و با موج‌سواری اخبار درست و نادرست را با یکدیگر مخلوط می‌کند و به فضای مجازی تزریق می‌کند.»
زکریایی تصریح کرد: « مردم نیز با توجه به اینکه در بیشتر موارد  باخبرهای نادرست مواجه می‌شوند به‌راحتی نمی‌توانند به خبرهای درست اعتماد کنند و هدف دشمن بی‌اعتماد سازی مردم به رسانه‌های داخلی و معتبر است. دنیای مجازی نیز مانند دنیای حقیقی بستری برای انتقال حرف‌ها و خبرهاست. در زمان‌های گذشته شایعات به‌صورت سینه‌به‌سینه نقل می‌شد که به آن‌یک کلاغ چهل کلاغ می‌گفتند اما در حال حاضر انتقال شایعات از طریق فضای مجازی صورت می‌گیرد.»
 فضای مجازی سرعت انتشار شایعه را به چند دقیقه رسانده است
این فعال رسانه‌ای توضیح داد: «اکنون نگرانی‌ها نسبت به فضای مجازی بسیار است زیرا اخبار مانند ویروس کرونا چه درست و چه نادرست شیوع فراوانی پیداکرده‌اند آن‌هم به دلیل قرارگیری ما در عصر ارتباطات است که سرعت انتشار یک خبر و یا شایعه به چند ساعت و در برخی از موارد حتی به چند  دقیقه می‌رسد. فضای مجازی مانند چاقویی ا ست که اگر به دست افراد نااهل بی افتند می‌تواند عامل قتل یک انسان باشد.»
زکریایی اشاره کرد: «همچنین دو اصل کلی در سواد رسانه‌ای وجود دارد ابتدا تا به‌درستی خبر یقین نکرده‌اید آن را قبول نکنید دوم تا یقین پیدا نکرده‌ایم آن را نشر ندهیم. اگر این دو اصل را سرلوحه خود قرار دهیم شایعات دیگر، به‌سادگی توان به هم ریختن روان  جامعه را نخواهند داشت. به‌طورکلی باید خبر مستند باشد و یا از خبرگزاری و یا حتی شخص معتبر نقل‌شده باشد.»
این فعال رسانه‌ای در پایان تأکید کرد: «همچنین در برخی از موارد کسانی که در جامعه جایگاه اجتماعی بالایی دارند خبر و یا شایعه را نشر می‌دهند اما بر این موضوع تأکید می‌کنند که ما از صحت این خبر اطلاعی نداریم این در حالی است که شک افراد یا رسانه‌ها مرجع و معتبر برای عوام، حکم یقین را دارد. پس می‌توان نتیجه گرفت که در علم سواد رسانه‌ای انتشار خبری که صحت‌وسقم آن مشخص نیست نقل  یا انتشار آن نیز نادرست است. زیرا شک شما برای برخی از افراد یقین است.»