کارتن خوابي يک پديده و يک مسئله شهري بوده و به طور خاص در کلانشهرها محسوس است و در واقع آنچه تحت عنوان پديده کارتن خوابي در جوامع پديد آمده است، مولود معضل شايع تري با عنوان ولگردي يا همان بي خانماني است و بي خانمان به کساني اطلاق مي شود که به علت شرايط ويژه جسمي، رواني يا اجتماعي، جايگاه و مسکن ثابت، درآمد و شغل مناسب ندارند و حتي از حمايت هاي اجتماعي و حمايت هاي خانواده نيز برخوردار نيستند. وضعيت کارتن خواب ها را مي توان بسيار خطرناک تر يافت زيرا کارتن خواب ها علاوه بر اينکه شرايط قابل قبول اجتماعي،اقتصادي را ندارند، اغلب از مطرودان جامعه هم چون معتادان بوده که به بيماري هاي عفوني چون ايدز و هپاتيت نيز مبتلا هستند.
معمولا کارتن خواب ها جرائم کوچک و بزرگي را مرتکب مي شوند، البته برخي از آنها متکدي هستند و يا با کارهايي مثل پاک کردن شيشه اتومبيل ها، دستفروشي و… پولي در مي آورند. اما در نهايت اينکه مبتلايان اين پديده به چه کاري مشغواند به خودي خود باعث تعديل و تخفيف اثرات سوء اين معضل نخواهد شد، زيرا  نفس عمل کارتن خوابي داراي تاثيرات سوء بر امنيت رواني و اجتماعي جامعه است.
به هر روي فارغ از تأثيرات رواني و اجتماعي اين پديده، بايد يادآوري کرد که نگرش مسئولان به کارتن‌خواب‌ها، سرد است، در حالي که بسياري از اين افراد با کاهش دماي هوا سرپناهي براي زندگي ندارند و به دنبال مکاني هستند که شب را به صبح برسانند، برخي از مسئولان کارتن‌خواب‌ها را فراموش کرد‌ه‌ و نسبت به آنها بي‌تفاوت اند. به تازگي شهرداري تهران از تشکل‌ها و سازمان‌هاي مردم نهاد خواسته است که به کارتن‌خواب‌ها کمک کنند چرا که آنها اعتماد بيشتري به سازمان‌هاي مردم نهاد دارند اما به قول سعيد خراطها، جامعه شناس، «ساماندهي کارتن خواب ها در گرمخانه ها يک مسکن است. وقتي اصطلاح ساماندهي را به کار مي بريم و در کنارش اسم گرمخانه را مي آوريم، معلوم است حداکثر به دنبال يک مسکن مي رويم در حالي که مسئله کارتن خواب ها حل نمي شود. چون اين مسکن شرايطي که منجر مي شود به اينکه افراد به خيابان کشيده شوند و شب را در خيابان بگذرانند و کارتن خواب باشند را دوا نمي کند چون به علت ها مراجعه نمي شود.» 
بر اساس آمارهاي اعلام شده بيش از ۱۵ هزار کارتن‌خواب در شهر تهران زندگي مي‌کنند که به گفته کارشناسان و فعالان آسيب‌هاي اجتماعي به دليل شرايط اقتصادي کشور اين آمار در سال‌هاي اخير رو به افزايش است. براي همين چاره‌انديشي و تلاش مسئولان براي مقابله با اين معضل اجتماعي امري ضروري است که نبايد مورد غفلت قرار گيرد.
عباس ديلمي زاده، مديرعامل جمعيت خيريه «تولد دوباره» معتقد است: «در جوامعي که سيستم هاي رفاه اجتماعي، کمرنگ تر است و دهک هاي  پايين مورد حمايت اجتماعي قرار نمي گيرند، مسئله کارتن خوابي  هم جدي تر و بيشتر است. در جوامع توسعه يافته هم کارتن خوابي  وجود دارد، اما دو مدل برنامه براي بي خانمان ها اجرا مي شود و کارتن خواب ها در اين کشورها طرد نشده و به حاشيه شهر نمي روند، از طرفي شهرداري و دولت با در اختيار قرار دادن سرپناه، وعده هاي غذايي ساده و حتي کارهاي دست پايين در محل هاي خاص از اين افراد حمايت مي کنند.»
مع الوصف کارتن خوابان از بين اعضاي جامعه هستند، آنها قبل از اين که به اين وضع بيفتند هر کدام در صنفي مشغول به کار بوده و نيروي کار آن کشور محسوب مي شدند، اما با سقوط آنان جامعه از اين نيروي انساني محروم گشته است. محروميتي که بسته به واکنش ها نسبت به کارتن خوابي مي تواند موقتي يا ابدي باشد.
در جوامع مختلف بسته به توانايي مالي کشور فرآيند بازپروري کارتن خواب ها طي مي شود. جوامعي که از ثبات مالي برخوردارند مي توانند از برپايي کلاس هاي گروهي و کارگاه هاي آموزشي بهره ببرند، جوامعي نيز که امکانات مالي شان محدود است مي توانند به برپايي اردوگاه هاي کار اجباري دست بزنند و در آن از کارتن خواب ها به عنوان نيروي کار اجباري استفاده کنند تا در جريان آن هم براي دولت فايده مالي داشته باشند هم در طي اين پروسه خودشان نوعي حرفه ياد بگيرند.
در صورت امکان و توان مالي، بهتر است براي کارتن خواب هايي که توانستند فرآيند بازپروري را طي کنند، تسهيلات مالي قائل شد تا بتوانند بر پايه آن زندگي جديد خود را آغاز کنند.
* کارتن خواب‌ها معضل سرد شدن هوا را ندارند  
علي حيدري، مسئول خانه مردم نهاد «پايان کارتن‌ خوابي» که خود نيز تجربه کارتن‌خوابي داشته ، در گفت‌وگو با «رسالت» مي‌گويد: «کارتن خواب‌ها معضل سرد شدن هوا را ندارند. معضل اصلي سرماي نگاه مسئولان به کارتن خواب‌ها است، مسئولان شهري و کشوري به کارتن خواب‌ها به چشم کسي که وجود خارجي دارد، نگاه نمي کنند، اين سرما آزاردهنده‌تر از سرمایي است که کاهش دماي هوا برايشان به ارمغان خواهد آورد.»
اين فعال اجتماعي مي‌افزايد: « کارتن‌خواب‌ها ياد گرفته‌اند که در سرما چطور از خود مواظبت کنند  اما  نگاه مسئولان به کارتن‌خواب‌ها آزاردهنده است، اينکه افرادي که قصد دارند به کارتن خواب‌ها غذا بدهند بازداشت مي‌شوند اين آزار دهنده است در غير اين صورت سرما هم که باشد با پتو و هيزم برطرف مي‌شود.» حيدري با تأکيد بر اينکه نبايد برودت هوا باعث برودت نگاه مسئولان به کارتن‌خواب‌ها، زنان خياباني و کودکان کار شود، اظهار داشت: 
« در همين استان تهران بيش از ۵۰ هزار کارتن‌خواب زندگي مي‌کنند که بسياري از آنها با آسيب‌هاي اجتماعي فراواني روبه رو هستند اما به عنوان يک سازمان مردم نهاد انتظاري از مسئولان نداريم اما آنها هم لطف کنند جلوي پاي ما سنگ نيندازند.» اين فعال اجتماعي با اشاره به فعاليت‌هاي مؤسسه مردم نهادي که مسئوليت اش را برعهده دارد به حمايت از کارتن‌خواب‌ها، زنان خياباني و کودکان کار اشاره کرد و گفت: « علاوه بر تهيه غذا، تهيه لباس گرم آنها را به عهده داريم اگر بخواهند ترک اعتياد کنند فضاي ترک اعتياد را در اختيار آنها قرار مي‌دهيم، همچنين به زنان خياباني و کودکان کاري که نياز به اسکان دارند پناه مي‌دهيم.»
حيدري با انتقاد از بي‌تفاوتي مسئولان نسبت به کارتن‌خواب‌ها و رواج اين پديده در کشور گفت: « ما در کشوري زندگي مي‌کنيم که مسئولان آن از وزير گرفته تا ساير مسئولان فقط شعار مي‌دهند در حالي که  مسئولاني که فقط خوب شعار مي‌دهند هيچ کاري انجام نمي‌دهند چرا که کارتن‌خوابي را تجربه نکرده‌اند. فقط وقتي پاي بودجه در ميان باشد وارد ميدان عمل مي‌شوند اما بعد از آن همه مي‌گويند که به آنها ارتباطي ندارد.»
وي با اشاره به معضل گورخوابي در چند سال اخير گفت: « هرچند که جلوي اين پديده گرفته شده‌ است اما گورخوابي از بين نرفته است و آنها تنها ترک مکان کرده‌اند از داخل گورها به بالاي تپه‌ها و مکان‌هاي ديگر رفته اند تنها شکل گورخوابي تغيير کرده است و اين پديده هنوز هم وجود دارد.»
 اين فعال اجتماعي وضعيت گرم‌خانه‌ها را براي اسکان کارتن‌خواب‌ها نامناسب دانست و گفت: «وضعيت گرم‌خانه‌ها همانند زدن يک چسب زخم به يک زخم عميق يک شوخي به حساب مي‌آيد چرا که اکثر اين گرم‌خانه‌ها خارج از محيط‌هاي کارتن‌خوابي است و خدمات مناسبي ندارند به عنوان کسي که تجربه کارتن‌خوابي را داشته است بايد بگويم حاضر هستم که کارتن‌خواب باشم اما به اين گرم‌خانه‌ها مراجعه نکنم.»
حيدري ضمن هشدار به گسترش پديده کارتن‌خوابي در سال‌هاي اخير در کشور گفت: « با توجه به وضعيت اقتصادي پديده کارتن‌خوابي بيشتر مي‌شود.اين پديده ربطي به کاهش دماي هوا و سرد شدن هوا ندارد اگر مسئولان به اين امر بي‌توجه باشند در سال‌هاي آينده شاهد کارتن‌خوابي خانواده‌هاي هستيم که مجبور هستند گوشه خيابان‌ها بخوابند.»  
 *هشدار جدي افزايش کارتن‌خواب‌ها در شهر تهران
روح‌الله بابايي صالح، عضو هیئت رئيسه  کميسيون اجتماعي مجلس شوراي اسلامي در گفت‌وگو با «رسالت‌» وجود ۱۵ هزار کارتن خواب در پايتخت را هشدار جدي دانست و عنوان کرد: « به دليل بي توجهي نسبت به ساماندهي و انجام اقدامات کافي تعداد کارتن‌خواب ها روز به روز در حال افزايش است. براي مقابله با معضل کارتن‌خوابي بايد متوليان امر با توجه به شرايط و مقررات موجود اين افراد را شناسايي کنند اينکه در کدام مناطق حضور دارند پس از شناسايي اين افراد را براي کمک جمع آوري کنند.»طبق آمار مرکز مبارزه با ستاد مبارزه با مواد مخدر بيش از ۷۰ درصد کارتن‌‌خواب‌ها را افراد معتاد به مواد مخدر تشکيل مي‌دهند، عضو هیئت رئيسه  کميسيون اجتماعي مجلس شوراي اسلامي با تأييد اين موضوع خاطرنشان کرد: « پس از شناسايي و جمع آوري اين افراد سازمان‌هاي متولي از جمله بهزيستي بايد محلي را براي مراقبت به اين افراد اختصاص دهد و از آنها حمايت و مراقبت کنند.»وي با تأکيد براينکه دولت به عنوان نهاد حاکميتي در کشور وظيفه رسيدگي و حمايت از افراد کارتن‌خواب را در کشور دارد، اظهار داشت: « اين افراد با کاهش دماي هوا و در فصل سرما به مشکلات حادي روبه‌رو هستند که وظيفه دولت حمايت از اين افراد است و بايد به اين افراد به چشم يک بيمار نگاه کرد و براي حل مشکلات آنها اقدام اساسي انجام دهد.»
 بابايي صالح، با بيان اينکه پيشگيري و درمان افراد کارتن‌خواب براي حل مشکلات و معضلات اجتماعي که در آينده وجود دارد مسئله مهم و غيرقابل انکاري است، گفت: « وظيفه و رسالت دولت حمايت از قشر آسيب‌پذير جامعه است و بايد براي آنها هزينه کنند چرا که پيشگيري از معضلات اجتماعي که اين افراد در آينده خواهند داشت امري مهم است. اگر دولت و مسئولان نسبت به اين قضيه بي‌تفاوت باشند مشکلات و آسيب‌هاي اجتماعي در جامعه با گسترش پديده کارتن‌خوابي افزايش خواهد يافت.»