تمدن اینترنتی، مفهومی است که در طول سال‌های اخیر، به صورت مداوم از سوی مقامات و مسئولان کشور چین، به عنوان یک الگوی گفتمانی جدید در حوزه حکمرانی فضای مجازی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. پکن با تمرکز بر پیش‌برد این گفتمان، در تلاش است که با گسترش مفهوم یاد شده، به نقش‌آفرینی بیشتر در عرصه حکمرانی جهانی اینترنت بپردازد. دولت این کشور در همین راستا، اقدام به برگزاری رویدادی بین‌المللی با عنوان کنفرانس تمدن اینترنتی چین می‌کند.

به گزارش زاویه کنفرانس تمدن اینترنتی چین برای اولین بار در سال ۲۰۲۱ و در شهر پکن برگزار شد. محتوا و محور کنفرانس مبتنی بر توضیح مفهوم «تمدن اینترنتی چین» بود. این طرح به عنوان راهکاری برای ایجاد یک ظرفیت و سیستم حاکمیتی مطرح شد که رفتار کاربران فضای مجازی را به‌طوری مؤثر تنظیم می‌کند تا از سلامت و توسعه پایدار و سالم فضای دیجیتال اطمینان حاصل شود. از ویژگی‌های متمایز و منحصربه‌فرد سیستم حکمرانی اینترنت چینی می‌توان به ساخت مدل رفتار متمدنانه در فضای مجازی و ترویج انتشار منظم مطالب مثبت در فضای مجازی اشاره کرد.پرچم‌داران این الگوی حکمرانی اینترنت در کشور چین، مدعی هستند که همه این اقدامات بر اساس همفکری مردم، آموزش، سازمان‌دهی و بسیج کاربران برای مشارکت در این امر صورت می‌گیرد. این تلاش‌ها همچنین پایه محکمی را برای چین ایجاد کرده تا به‌طور مستمر به کاوش و بهبود حکمرانی مؤثر فضای سایبری از طریق کنفرانس تمدن اینترنتی بپردازد.

در فضای همه‌گیری کرونا، انقلاب فناوری اطلاعات و تغییرات آب و هوایی در زمره مهم‌ترین دغدغه‌های جهانی قرار گرفت. از طرفی توسعه اقتصاد دیجیتال و اکولوژی نوظهور متاورس نیز الزامات جدیدی را برای بهبود ظرفیت‌های حاکمیتی در زیست‌بوم مجازی و ترویج الگوهای رفتار سایبری سالم (از نگاه دولت‌مردان چین) ایجاد کرد. به‌زعم متولیان حوزه فضای مجازی چین، در این شرایط، نهادهای نظارتی باید نوآوری‌های جسورانه داشته باشند تا با محیط آنلاین ناسالم که منافع تجاری را در اولویت قرار می‌دهد، مقابله کنند.در نخستین دوره کنفرانس تمدن اینترنتی چین، بحث‌هایی در مورد چگونگی استفاده از اینترنت در راستای بسط ارزش‌های تمدنی این کشور و نحوه‌ شکل‌‌دهی و سالم‌سازی فضای مجازی مطرح شد. به عبارتی می‌توان این مفاهیم را به عنوان نمونه‌ای از ارائه‌ «حکمت چینی» برای اصلاح نحوه‌ حکمرانی بر فضای مجازی در نظر گرفت.

  (Yi, ۲۰۲۱)چین، در تاریخ ۲۸ اوت ۲۰۲۲ برای دومین بار میزبان کنفرانسی در زمینه تمدن اینترنتی یا به عبارت دیگر استفاده متمدنانه از اینترنت بود. دومین دوره کنفرانس تمدن اینترنتی چین در شهر تیانجین و در دو روز ۲۸-۲۹ ماه اوت برگزار شد و شامل افتتاحیه، مجمع اصلی، یک مجمع با هدف توسعه‌ی یکپارچگی در فضای مجازی، ۱۰ مجمع فرعی، یک نمایشگاه و برخی رویدادهای موضوعی بود.

 بیانیه مشترک کنفرانس تمدن اینترنتی ۲۰۲۲ چین یکی از نکات برجسته‌ این کنفرانس انتشار بیانیه‌ای در مورد ترویج تمدن اینترنتی چین حاوی اصول ۶ ماده‌ای در مورد ساخت یک تمدن اینترنتی مناسب عصر جدید در زمینه‌هایی مانند محیط‌زیست مجازی، جامعه، فرهنگ و امنیت بود. مواد شش گانه این کنفرانس عبارت‌اند از:
۱٫‌ساخت تمدن اینترنتی یکپارچه: بر اساس مفروضات دولت‌مردان چینی، اینترنت، زیست‌بوم مجازی مشترک صدها میلیون نفر است و ایجاد یک تمدن اینترنتی، مسئولیت مشترک دولت و شهروندان این کشور است.
۲٫‌هدایت جدی اینترنت: مسئله حرکت و ریل‌گذاری اینترنت چین به مسیر صحیح سیاسی، جهت‌گیری صحیح افکار عمومی و پایبندی به ارزش‌ها، مؤلفه‌ای کلیدی در تحقق اهداف این کشور محسوب می‌شود.

۳٫‌بهینه‌سازی زیست‌بوم اینترنت: این بخش از بیانیه نشست، به تطبیق اصل احترام به طبیعت و محیط زیست در حکمت چینی با فضای مجازی می‌پردازد و تلاش برای ایجاد زیست‌بوم اینترنتی سالم را بخشی از این اصل تمدنی فرهنگ چین می‌داند.
۴٫‌رونق فرهنگ اینترنتی:  تلاش همگانی برای رونق هر چه بیشتر تمدن اینترنت چین، دیگر اصل مورد توافق در بیانیه این نشست محسوب می‌شود.
۵٫‌استاندارد‌سازی رفتار  اینترنتی: فرآیند تمدن‌سازی در بستر اینترنت، مستلزم وجود برخی قواعد و اصول رفتاری مشترک میان کاربران است. از همین روی، این بند از بیانیه، بر لزوم تبعیت از آیین‌نامه‌ رفتار کاربران چینی اینترنتی تأکید دارد. اخلاق و رفتار متناسب با ارزش‌های سوسیالیستی، نظم عمومی و آداب ‌و رسوم، ارکان اصلی این آیین‌نامه محسوب می‌شوند.

۶٫‌حفظ امنیت شبکه‌: مقاومت در برابر رفتارهای مخرب، جلوگیری از انتشار محتوای نادرست، مقابله با رفتار غیرقانونی، همکاری در روند ترویج  الگوی تمدنی مطلوب در اینترنت و استفاده مجاز از شبکه، از دیدگاه برگزارکنندگان این رویداد، اساسی‌ترین فاکتورها در حفظ امنیت شبکه به شمار می‌روند.  (Xiaokang, ۲۰۲۲)

 مدعوین برجسته کنفرانس تمدن اینترنتی ۲۰۲۲ چین
اساتید برتر دانشگاه، مقامات سیاسی و غول‌های فناوری در این کنفرانس دو روزه شرکت داشتند. از شاخص‌ترین چهره‌های حاضر در این کنفرانس نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
•‌یی ژنژن[۲] سردبیر ارشد رسانه‌ حزب کمونیست خلق چین
•‌وانگ گاوفی[۳] مدیر «Weibo» (شبکه‌ای اجتماعی با ترکیبی از فیس‌بوک و توییتر و همچنین بستری برای استریم و یکی از محبوب‌ترین رسانه‌های اجتماعی با بیش از ۵۰۰ میلیون کاربر فعال ماهانه)
•‌پرفسور یانگ لی[۴]، معاون موسسه مطالعات اجتماعی-حقوقی چین در دانشگاه جیائو تونگ[۵] شانگهای،
•‌کو یینگ‌پو[۶] رئیس و سردبیر خبرگزاری «ChinaDaily»
•‌هوانگ کونمینگ[۷]، عضو دفتر سیاسی حزب کمونیست و دبیر حزب کمونیست گواندونگ
•‌گوئو یژو[۸]، معاون بخش بین‌الملل کمیته‌ مرکزی حزب کمونیست
•‌وانگ هویائو[۹]، رئیس مرکز چین و جهانی‌شدن[۱۰]
•‌شنگ رونگهوا[۱۱]، معاون دفتر کمیسیون مرکزی امور فضای سایبری (OCCAC)[۱۲]
•‌ژوکیانگ[۱۳]، رئیس دادگاه عالی خلق
•‌وانگ تینکای[۱۴]، رئیس کمیسیون امور سیاسی و حقوقی تیانجین و معاون دادگاه عالی خلق (SPC)[۱۵]
 اینترنت، ابزاری برای تقویت حزب و خدمات‌رسانی بهتر به مردم
یی ژنژن، سردبیر ارشد رسانه‌ حزب کمونیست چین، طی سخنانی در این کنفرانس بین‌المللی، به لزوم کسب برتری این کشور در زمینه حکمرانی اینترنت و تبدیل آن به یک مزیت اشاره کرد. وی در این خصوص گفت: «اهتزاز پرچم ما یک اصل و تقاضای ضروری است. ما باید کاملاً بر چگونگی تبدیل برتری سیستم خود به مزیت در همه ‌جهات متمرکز باشیم.»وی همچنین افزود: «اینترنت، حجم وسیعی از داده‌های اقتصادی و اجتماعی را در خود جای داده و قادر است احساسات اجتماعی و افکار عمومی را به کمک تحلیل کلان‌داده و هوش مصنوعی به شکلی دقیق منعکس کند. اینترنت همچنین می‌تواند ابزاری برای تقویت حزب و خدمات‌رسانی بهتر به مردم باشد.»

 نقش برجسته پلتفرم‌ها در تثبیت تمدن اینترنتی چین
وانگ گاوفی، مدیر رسانه اجتماعی چینی «Weibo» در سخنرانی خود با اشاره به نقش شرکت‌های فناوری و پلتفرم‌های این کشور در شکل‌دهی و تثبیت تمدن اینترنتی گفت:  «ما به عنوان یک شبکه‌ اجتماعی، کاملاً آگاهیم که پرورش تمدن اینترنتی و حکمرانی اکولوژی اینترنت[۱۶] به موضوعی ضروری و فوری تبدیل شده است و به تلاش مشترک همه ذی‌ربطان نیاز دارد.»
وی گفت: «ما با بهینه‌سازی و نوآوری از درون به بیرون، رویکردهای جدیدی را برای محافظت محیط پلتفرم، از فضای محتوا گرفته تا مکانیسم‌های محصول و از مدل‌ها فنی گرفته تا الگوریتم‌هایمان، در پیش‌گرفته‌ایم.»
وی در ادامه گفت: «فرآیند مدیریت اجتماعی ما، کاربران را تشویق می‌کند تا فعالانه در حفظ نگاه مثبت به مسائل مختلف در بستر جامعه کوشا باشند. این شیوه‌ مدیریتی آن‌ها را راهنمایی می‌کند تا به هویت واقعی خود پایبند بوده، گفتمانی منطقی داشته و در قبال رفتار و کردارشان پاسخگو و مسئولیت‌پذیر باشند.»

وی همچنین در مورد پلتفرم تحت مدیریت خود گفت: «Webio» زیر پرچم رهبری حزب و دولت، فعالانه مسئولیت خود را به عنوان یکی از پلتفرم‌های اصلی و مهم کشور انجام خواهد داد. ما باید تمام نیروی پلتفرم را برای تقویت حاکمیت فضای سایبری و توسعه‌ زیست‌بوم اینترنتی، بسیج کنیم تا به هدف بزرگ خود، یعنی ایجاد تمدن اینترنتی، دست‌یابیم.  (Zhou Zhiqiang, ۲۰۲۲)

 تمدن اینترنتی چین؛ فرصتی برای احیای میراث فرهنگی چین
کو یینگ‌پو[۱۷] رئیس و سردبیر خبرگزاری «ChinaDaily»، از دیگر سخنرانان برجسه این رویداد بود. وی در این کنفرانس گفت: «تمدن اینترنتی چین به عنوان پرچم‌دار مدلی کاملاً جدید، ظهور کرده و هدف آن کمک به تعالی و تکامل تمدن بشری، ساختار حکمرانی جهانی و توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی ملت‌ها ست. اکنون ما در یکی ‌از مهم‌ترین گذرگاه‌های تاریخ تکامل تمدن‌های بشری ایستاده‌ایم و می‌توانیم با کنترل و هدایت قدرت تمدن اینترنتی خود، بر مشکلات و موانعی که بر سر راه آینده‌ی درخشان ما قرار دارد، فائق آییم.»
وی در ادامه خواستار تشریح صریح اصول تمدن اینترنتی چین شد و گفت: «روایت تمدن چینی اینترنت را به خوبی تعریف کنید و بگذارید مفهوم تمدن چینی در عصر جدید در سراسر فضای مجازی طنین‌انداز شود. مردم چین در تاریخ ۵ هزارساله خود، تمدنی باشکوه برای خود ساخته‌اند که سهم قابل‌توجهی در پیشرفت نسل بشر داشته و این یکی از بزرگ‌ترین منابع مورد اعتماد ما است. ما باید با استفاده از پتانسیل اینترنت و رسانه‌های جدید ابتدا در خاک چین ریشه دوانده و سپس با روش‌ها و ابزارهای مناسب در فضای بین‌الملل نفوذ کنیم. در این راه باید تلاش کنیم تا با ارائه‌ تصویری مناسب از تاریخ و میراث فرهنگی چین، تمدن جدید خود را که با اقتضائات امروزی ترکیب شده را تبیین کنیم. برای اینکه جهان، چین، مفهوم تمدن چینی، مردم چین، حزب کمونیست چین و ملت بزرگ چین را بهتر بشناسد، ما باید برای مقابله با «ارزش‌های جهانی فعلی»، «ارزش‌های مشترک انسانی» را ترویج کنیم.
به عقیده کو‌ یینگ پو، نسل جوان باید تشویق شوند تا در روند روشنگری متقابل بین تمدن‌های اینترنتی مشارکتی فعال داشته باشد. جوانان به عنوان «بومیان» دنیای آنلاین، نه تنها مشارکت‌کنندگان، خالقان و اشاعه‌دهندگان تمدن‌های جهانی اینترنت هستند، بلکه می‌توانند «طرفداران» تمدن‌ها هم باشند.
 انعکاس برابری و فراگیری؛ لازمه گسترش تمدن اینترنتی چین
گوئو یژو، معاون بخش بین‌الملل کمیته‌ مرکزی حزب کمونیست، در جریان اظهارات خود تأکید کرد که باید برابری و فراگیری، به‌جای تبعیض و تقابل در ارتباطات اینترنتی بین‌الملل منعکس شود و تفاوت‌های فرهنگی نباید مانعی برای ارتباطات بین تمدن‌ها شود. وی در این خصوص گفت: «روایت به‌اصطلاح دموکراسی در مقابل اقتدار‌گرایی، نوعی حمایت ایدئولوژیک و ایجاد تفرقه و جداسازی و در نتیجه گامی به عقب در تاریخ است.»
وی در ادامه افزود: «شایسته است که ارتباطات بین‌الملل از طریق اینترنت، اشتراکات، عدالت و توسعه‌ متوازن جهانی را برجسته کند، ارزش‌های مشترک بشریت مانند صلح، توسعه، برابری، عدالت، دموکراسی و آزادی را ترویج دهد و از اینترنت به جای ابزار ژئوپلیتیک یا بستری برای پرورش ذهنیت جنگ سرد برای تعمیق پیوند‌ها استفاده کند.»

 تمرکز بر اشتراکات تمدن شرق و غرب؛ راهی برای صلح و توسعه‌ پایدار جهانی
وانگ هویائو، رئیس مرکز چین و جهانی‌شدن، طی سخنرانی خود در کنفرانس تمدن اینترنتی چین گفت: «اشتراکات تمدن شرق و غرب به مراتب بیشتر از تفاوت‌های آن‌ها است و برای رسیدن به صلح و توسعه‌ پایدار جهانی، گشودگی و فراگیری تبادلات و درک متقابل بین دو طرف ضرورت دارد.»
وی در ادامه افزود: «ما باید به این فکر کنیم که چگونه می‌توانیم گشودگی و فراگیری تمدن جهانی را با استفاده از اینترنت، به عنوان هسته اصلی ارتقای درک متقابل و اعتماد بین کشورها و ملل مختلف ارتقاء دهیم.»
او همچنین گفت: «جهانی‌شدن توسعه‌ آینده‌ چین، ارتباط تنگاتنگی با تمدن اینترنتی دارد. چین برای تقویت یادگیری متقابل میان تمدن‌ها، با کشورهای دیگر همکاری خواهد کرد.» (ch, ۲۰۲۲)

 دوره سوم برگزاری کنفرانس تمدن اینترنتی چین
دوره سوم و اخیر این کنفرانس در تاریخ ۱۸ جولای ۲۰۲۳، به مدت ۲ روز و با شعار  «جمع آوری قدرت تمدن از طریق اینترنت برای پیشبرد سفر بزرگ»، در شهر شیامن در استان فوجیان در شرق چین افتتاح شد. حدود ۸۰۰ نفر از جمله مقامات دولتی، نمایندگان شرکت‌های اینترنتی و سازمان‌های اجتماعی، کارشناسان و کاربران اینترنتی در این رویداد حضور داشتند.لی شولی، یکی از اعضای دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست چین (CPC) و رئیس بخش تبلیغات حزب، در این کنفرانس شرکت و سخنرانی اصلی مراسم افتتاحیه را ایراد کرد.

 برآیندی از تمدن اینترنتی چین
در گذشته دیپلماسی به معنای روابطی بود که میان دولت‌ها برقرار بود. به این ترتیب که مسئولین عالی‌مقام کشورها برای تأمین منافع ملی و حل چالش‌ها یا رسیدن به توافقات مختلف اقدام به برقرار ارتباط با یکدیگر می‌کردند. سال ۱۹۹۵ برای اولین بار به طور رسمی نوع دیگری از دیپلماسی و تعریف آن مطرح شد و آن دیپلماسی عمومی بود. وزارت خارجه ایالات‌متحده‌ آمریکا دیپلماسی عمومی را این‌گونه تعریف می‌کند: «دیپلماسی عمومی به برنامه‌های تحت حمایت دولت‌ها اشاره دارد که هدف آن‌ها تحت تأثیر قرار دادن افکار عمومی در کشورهای دیگر است؛ ابزار اصلی آن نیز انتشار متن، تصاویر متحرک، مبادلات فرهنگی، رادیو، تلویزیون و اینترنت محسوب می‌شود.»پیشرفت و انقلاب فناوری، باعث شکل‌گیری یک شاخه‌ مهم در دیپلماسی عمومی، به اسم دیپلماسی سایبر یا دیپلماسی دیجیتال شد. این دیپلماسی را می‌توان برقراری ارتباط با سایر ملل جهان از طریق اینترنت دانست.

در واقع بستر اینترنت این توانایی را دارد که صدایی که یک حکومت اراده کرده را به گوش کاربران میلیاردی فضای مجازی در سطح جهان برساند. به‌عبارت‌دیگر، اگر کشوری بخواهد زمینه‌ تأمین منافع ملی خود را در سایر کشورهای فراهم کند، به کمک دیپلماسی دیجیتال می‌تواند فضای فکری و اجتماعی ملل دیگر را تحت تأثیر قرار دهد.از طرفی دولت چین با نگاهی نو به فضای مجازی و قوانین و اصول آن و خلق قواعد تازه برگرفته از مؤلفه‌های فرهنگی خود مانند «محیط‌زیست اینترنتی پاک و سالم» و «رفتار متمدنانه در اینترنت»، در پی تحکیم حکمرانی خود بر فضای مجازی این کشور و از سوی دیگر، در پی صدور این ارزش‌ها و هنجارها در بستر اینترنت به سایر نقاط جهان است.چین در راستای رسیدن به این هدف با اصولی مانند «همزیستی هماهنگ تمدن‌های مختلف اینترنتی»، «برابری و فراگیری بجای تبعیض و تقابل» و «گفت وگوی بین تمدنی» از ابزار دیپلماسی دیجیتال به خوبی استفاده می‌کند و در پی ایجاد تعریف و نگاهی نو به اینترنت و ترویج آن در سطح جهان و محقق ساختن تصویری جدید و قابل احترام از چین در بین ملل مختلف است.
نکته‌ جالب‌توجه و حائز اهمیت این است که کشور چین در راستای تقویت دیپلماسی عمومی و دیجیتال خود درصدد آن است که از نیروهای مردمی، به‌خصوص جوانان نیز کمک بگیرد و این را با اصل «بسیج عمومی مردم» تحقق می‌بخشد و به برنامه‌های دولتی بسنده نمی‌کند. این دیدگاه می‌تواند نگاهی نو به دیپلماسی دیجیتال باشد که در آن ملت‌ها در راستای بهبود و تعمیق روابط بین یکدیگر به صورت خودجوش و در حمایت از اصول و نگاه دولت خود وارد عرصه‌ روابط بین‌الملل شوند.