حسن شجاعی- دبیر گروه فرهنگی
در تاریخ پرفرازونشیب شیعه یکی از اصولی که همواره از سوی ائمه معصومین موردتوجه بوده و تلاش شده تا در جامعه محقق شود، عدالت اجتماعی است که در سایه حکومت‌های جائر و خودکامه اموی و عباسی مورد غفلت واقع‌شده و تا امروز این خواسته اسلامی یکی از مطالبات جوامع اسلامی تلقی شده است.
آنچه از ظاهر و باطن حکومت‌های استبدادی نشئت می‌گیرد انحصارطلبی و جاه‌طلبی است و به‌جای این‌که از ظرفیت‌های جوامع اسلامی برای پیشبرد اهداف مسلمین استفاده شود، همواره از این منابع به سود امیال و خواسته‌های خود بهره برده و جای اقامه عدل و قسط، به سهم دیگران دست‌درازی شده و حقوق عامه به فراموشی سپرده‌شده‌اند.
یکی از وجوه قیام حضرت اباعبدالله الحسین‌علیه‌السلام بازتعریف عدالت اجتماعی و تحقق آن در جامعه بوده و برای رسیدن به این هدف از جان و مال خود گذشتند تا شاید بتوانند اقامه حق کرده و این ظرفیت بالا را به جامعه اسلامی بازگردانند. ایشان در نامه‌ای که به اهالی کوفه می‌نویسند خاطرنشان می‌سازند:«امّا بَعْدُ فَقَدْ عَلِمْتُمْ أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله علیه وآله قَدْ قالَ فِی حَیاتِهِ: مَنْ رَأى سُلْطاناً جائِراً مُسْتَحِلاّ لِحُرُمِ اللهِ، ناکِثاً لِعَهْدِ اللهِ، مُخالِفاً لِسُنَّةِ رَسُولِ اللهِ، یَعْمَلُ فِی عِبادِ اللهِ بِالاِْثْمِ وَالْعُدْوانِ، ثُمَّ لَمْ یُغَیِّرْ بِقَوْل وَلابِفِعْل، کانَ حَقِیقاً عَلَى اللهِ أَنْ یُدْخِلَهُ مَدْخَلَهُ»؛ بی‌شک می‌دانید که رسول خداصلی‌الله علیه وآله در زمان حیاتش فرمود: هر کس حاکم ظالمى را مشاهده کند که(در اثر ظلم و جور) محرمات الهى را حلال شمرده و عهد و پیمان‌های الهى را شکسته و با سنت و سیره رسول خدا مخالفت کرده و در میان بندگان خدا با گناه و دشمنى عمل می‌کند و در مقابل چنین حاکم ستمگرى هیچ‌گونه عکس‌العمل گفتارى یا رفتارى از خود بروز ندهد، خداوند چنین انسانى را در جایگاه همان ظالم ستمگر داخل می‌کند و سرنوشت هر دو یکى است.
این بیانات نشان می‌دهد که امام علیه‌السلام به‌خوبی نیاز به عدالت‌طلبی را در جامعه آن زمان مسلمین حس نموده و راه مقابله با حاکم ظالم و خروج کرده از دایره عدالت را مشخص می‌نمایند. به همین روی برای تبیین این فرمایشات و جلوگیری از فراموشی جامعه مسلمین از اهداف قیام عاشورا باید هرسال این رویداد ماندگار زنده‌تر پرشکوه‌تر،‌ گسترده‌تر، مهم‌تر و پرشورتر از نسل‌های گذشته برگزار شود تا بدعت‌ها و خرافه‌ها دامن آن را نگیرد و یاد و نام و سیره قیام امام‌حسین علیه‌السلام برای همیشه جاوید و ماندگار باقی‌بماند.
برای آشنایی بیشتر با این موضوع پای صحبت‌های حجت‌الاسلام والمسلمین  محمدحسین مختاری استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم نشستیم تا از منظر ایشان این موضوع را بیشتر موردبررسی قرار دهیم. وی در ابتدا با بیان این‌‌که فرا رسیدن تاسوعا و عاشورا بهانه‌ای برای بازشناسی حماسه حسینی است و درصورت شناخت این موضوع می‌توان به ماهیت ظلم‌ستیزی حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام پی برد گفت:  رسیدن به این هدف در بستر عدالت محوری و اخلاقی ایشان میسر بود که در واقعه عاشورا شاهد هستیم عقلانیت و حکمت به‌عنوان پیش‌نیاز عدالت موردتوجه قرار می‌گیرد و اباعبدالله علیه‌السلام با این رویکرد اهداف انقلاب خود را تبیین می‌کنند.
حجت‌الاسلام والمسلمین مختاری ادامه داد: عقلانیت با محوریت عدالت در سیره تمامی ائمه معصومین علیهم‌السلام وجود داشت اما در دوره امام حسین علیه‌السلام ایشان با حکومتی خودکامه و ظالم که منتج از عهدشکنی معاویه بود روبه‌رو بودند و برهمین اساس  ایشان چاره را در مبارزه و جهاد دیدند و با یزید بیعت نکردند.
این استاد دانشگاه با بیان این‌که جنگ حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام نیز در چارچوب عدالت‌خواهی صورت گرفت تصریح کرد: امام علیه‌السلام به‌عنوان امام برحق جامعه با توکل به خدا و استفاده از ابزار و مبانی اعتقادی و دینی نظیر امربه‌معروف و نهی از منکر به‌دنبال اجرا کردن عدالت اجتماعی در جامعه سرتاپا جهل و خرافه زمان خود بود و در طول قیام الهی خود با امربه‌معروف‌و نهی از منکر به‌عنوان پیش‌نیاز برقراری عدالت اجتماعی در برابر زورگویی حکومت یزید ایستادگی کرد و با دادخواهی به دنبال این بود که چهره واقعی حکومت یزید بر مردم هویدا شده و با قیام خود عدالت واقعی را به جامعه بازگرداند.وی با بیان این نکته که خاندان علوی در برقراری عدالت در عالم مانند ندارند و برقراری حکومت را در سایه حق و عدالت می‌بینند تأکید کرد: عدالت‌خواهی ایشان در همه ابعاد زندگی‌آن امام همام جاری‌بوده و حضرت در تمام مراحل عمر خود، آن را به مورد اجرا گذاشته است. از سیر و سلوك و آموزه‌های سیدالشهدا علیه‌السلام در خصوص عدالت نه‌تنها برای دوره خود بلكه در همه دوران دارای پیام‌های ارزنده و بی‌بدیل است و به همين دليل قيام امام علیه‌السلام همواره تازگی دارد و اين از خصوصيت بی‌مانند انگیزه‌های اين قيام است.رفتارهای ایشان در خانواده اجتماع و عدالت رفتاری که با تمامی افراد داشتند نشان از این داشت که  حضرت به دنبال برقراری عدالت اجتماعی برگرفته از سیر نبی مکرم اسلام و پدر بزرگوارشان حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام بود. 
نمونه این رفتارها قبل از قیام و حتی در میانه میدان نبرد نشانگر این است که اصل حرکت ایشان برمبنای عدالت و برقراری آن در جامعه براساس افشا نمودن ماهیت حکومت یزید بود که با نثار خون سرخ خود به این هدف رسید.
این استاد حوزه در پایان گفت: امام حسین علیه‌السلام هرگز برای حکومت دنیوی قیام نکرد و با این حرکت خود به دنبال برپایی انصاف و عدالت بود. عدالتی که حقوق همه مردم در آن رعایت شود و مسلمین در استفاده از ظرفیت‌های جهان اسلام برابر تلقی شوند. اتفاقی که در زمان یزید تنها در جهت منافع حاکمیت قرار داشت و اباعبدالله‌علیه السلام نمی‌توانست در برابر این ظلم آشکار سکوت کند.