|حسن شجاعي|
پس از ۸۴ سال بخش بزرگي از گنجينه ميراث فرهنگي کشور شامل گل نوشته هاي هخامنشي به موزه ميراث ملي رسيد تا گرد خستگي سال ها دوري از وطن را از تن خارج کند.
شامگاه هشتم مهرماه پرواز خسته شيگاگو به تهران رسيد و امانت خود را با عزت و احترام به خانه مادري بازگرداند تا دوستداران فرهنگ ايران زمين لحظه اي تاريخي را شاهد باشند.
در سفر گل نوشته هاي هخامنشي، يک آمريکايي شرق شناس به نام پروفسور کريستوفر وودز نيز حضور داشت که به عنوان رئيس موسسه شرق شناسي دانشگاه شيکاگو تلاش فراواني کرد تا حق به حقدار برسد و شخصا امانت ملت ايران را به صاحبش بازگرداند.
آنچه از تاريخ مکتوب هخامنشيان در دوره داريوش اول به ايران بازگردانده شد بخش کوچکي از آثار باقي مانده در دانشگاه شيکاگو آمريکاست و امروز در انتهاي سالن بخش ايران باستان تالار هخامنشي موزه ملي ايران به نمايش درآمد و قرار است تا ۳۰ مهر نمايش اين الواح ادامه داشته باشد.
در موضوعات گل‌نوشته‌هاي باروي تخت جمشيد که شامگاه سه‌شنبه به ايران تحويل داده شده، اين‌طور عنوان شده‌اند: نامه‌ها، اسناد اداري، دست‌نوشته‌هاي يک کاتب، شاه و دربار، شخصيت‌هاي تاريخي، کارگران، کاتبان، توليد، مسافران، ايزدان پارس.
داستان اين گل نوشته مربوط به سال ۱۳۱۳ شمسي است که پس از کشف آنها در منطقه پرسپوليس به دانشگاه شيکاگو فرستاده شد تا تحقيقات بيشتري برروي آنها صورت گيرد. پس از بررسي هاي صورت گرفته اين گل نوشته در سال هاي ۱۳۲۷ (۱۷۹ قطعه)، ۱۳۲۹ (۳۷ هزار قطعه) و ۱۳۸۳ (۳۰۰ قطعه) به ايران بازگشت اما آخرين بخش از آن در سال ۲۰۰۴ به دليل حکم توقيف دادگاه ايلي نوز ايالات متحده آمريکا در اين کشور ماند.
بر اساس شکوائيه فردي به نام «جني روبين» و همراهانش با اتهام واهي حمايت ايران از تروريسم و تامين سلاح براي حماس در جريان بمب گذاري سال ۱۹۹۷ در بيت المقدس که منجر به کشته شدن تعدادي از اتباع ايالات متحده آمريکا شد دادگاهي در شيکاگو راي را پرداخت غرامت از سوي ايران کرد و وکلاي شاکيان پرونده بر اين اساس خواستار توقيف اموال فرهنگي و تاريخي ايران در آمريکا از جمله دانشگاه شيکاگو شدند تا با فروش آنها مبلغ ۷۱ ميليون و ۵۰۰ هزار دلاري حاصل از صدور راي دادگاه را دريافت دارند.
خوشبختانه در جلسات دادگاهي که در اين زمينه برگزار شد، نمايندگان ايران ثابت کردند الواح جنبه‌ تجاري ندارند و آثاري با جنبه‌ فرهنگي و مطالعاتي بوده و قابل توقيف نيستند. در طول چند سال گذشته و به دنبال برگزاري دادگاه‌ براي تعيين سرنوشت اين الواح پژوهشي و تاريخي، وکلاي مرکز شرق‌شناسي شيکاگو نيز اعلام کردند که الواح هخامنشي تجاري نيستند و دادگاه نبايد آنها را توقيف مي‌کرد و به اين ترتيب راه براي بازگشت اين تعداد از الواح به کشور باز شد.
در نشست خبري که صبح ديروز در موزه ملي ايران برگزار شد پروفسور وودز مدير موسسه شرق شناسي شيکاگو طي سخناني در مورد زمان بازگشت ١٧ هزار لوح هخامنشي که همچنان در اختيار اين موسسه است، گفت: «دپارتمان خزانه داري آمريکا در اين زمينه نظر نهايي را صادر خواهد کرد و ما کنترلي روي اين مجوز نداريم، ما فقط مي توانيم بگوييم مسير درستي را پيش مي رويم و سعي مي کنيم مثل دو سال گذشته به بازگشت ساير الواح کمک کنيم.»
وي ادامه داد: «محافظت و برگرداندن اين الواح هميشه هدف ما بوده و براي همين روند قانوني اين کار را در دادگاه پي گرفتيم و ميليون‌ها دلار براي برگرداندن اين الواح و محافظت از آن هزينه کرده و خيلي جنگيديم. اميدوارم باز هم موفق باشيم.»
در ادامه نوکنده مدير موزه ملي ايران نيز با اشاره به فرايند قانوني بازگشت اين الواح به کشور خاطرنشان کرد: «دولت‌ها نمي توانند در فعاليت‌هاي فرهنگي و بازگرداندن آثار تاريخي، مانع و خللي ايجاد کنند. اين رأي به نفع ايران صادر شده است و موسسه شرق شناسي شيکاگو نيز در جريان بازگرداندن اين الواح با ايران همکاري داشته است.»
محمدحسن طالبيان، معاون ميراث فرهنگي وزارتخانه ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي با اشاره به تلاش هايي که براي بازگرداندن ساير الواح هخامنشي در حال انجام است گفت: «وکلاي ما در آمريکا تلاش مي‌کنند کل فرايند بازگشت ساير الواح را هرچه سريع تر انجام دهند تا در زمان کمتري به ايران برگردد.»
در ادامه اين مراسم علي اصغر مونسان وزير ميرات فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي، ۱۱۰ لوح هخامنشي را که از ميان ۱۱۷۳ لوح بازگردانده شده انتخاب شده بود در موزه ملي ايران رونمايي کرد و طي سخناني با اشاره به اينکه خبر خوب ديگري نيز در اين حوزه در راه است گفت: «اميدواريم بتوانيم خبر خوب بسيار مهم ديگري را که درحال پيگيري آن هستيم، به زودي منتشر کنيم. آن خبر نيز درباره آثار تاريخي است که بايد به کشور برگردانده شود، آن نيز يک خبر خوشحال کننده براي مردم است که به آنها هديه مي‌کنيم.»
مونسان ادامه داد:: «متن اين الواح به خط ميخي و زبان ايلامي استرکه خوشبختانه با تلاش‌هاي زياد وزارت ميراث‌فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي، وزارت امور خارجه و معاونت حقوقي رياست جمهوري، پس از ۸۴ سال به کشور بازگردانده شد.»
وي ادامه داد: «اين الواح علاوه بر اين‌که به لحاظ قدمت اهميت دارد، نشان‌دهنده تمدن بيش از۲۵۵۰ ساله کشورمان است که به موضوعات راه‌ها و مبادلات مالي پرداخته و حتي ميزان کارکرد کارگران در آن ثبت‌شده است. اين موضوع نشان مي‌دهد ۲۵۵۰ سال پيش در کشور ما برده‌داري نبوده و حقوق تمامي کارگران ثبت و به‌موقع پرداخت مي‌شده است، حتي ناظران در آن زمان ميزان کارکرد اين قشر را تأييد مي‌کردند، البته اين رعايت حقوق کارگران اکنون نيز انجام مي‌شود.»
وي ادامه داد: «تقريبا ۱۴ سال براي بازگشت اين الواح دعواي حقوقي داشتيم که در نهايت رأي به نام ايران صادر شد و با تعامل و همکاري خوب دانشگاه شيکاگو، بخشي از آن‌ها به کشور بازگردانده شدند که اميدواريم با قولي که به ما داده‌اند ديگر الواح نيز به سرعت دسته‌بندي شده و به کشور بازگردد.»
وزير ميراث فرهنگي ، گردشگري و صنايع دستي تصريح کرد: «ما موزه‌هاي مشترک و متقابلي را با کشورهاي مختلف دنيا برگزار و براي معرفي ظرفيت‌هاي کشور و تمدن بزرگ ملت‌مان تلاش کرده‌ايم، بنابراين در عرصه ديپلماسي عمومي به ويژه در اين شرايط که کشور نياز زيادي به اين اتفاق داشت، تحرکات خوبي را انجام داديم که اميدوارم اين روند ادامه داشته باشد.»