دکتر عابد اکبری
این روزها تحولات افغانستان بسیار پیچیده‌ شده و شاهد اتفاقات زیاد و طاقت‌فرسایی در این کشور هستیم.  روز دوشنبه علی رغم اینکه علی میثم نظری ،سخنگوی جبهه مقاومت ملی افغانستان ادعای گروه طالبان مبنی بر تصرف پنجشیر را رد کرده و عنوان داشته که جنگ با نیروهای طالبان ادامه دارد اما به نظر می‌رسد توییت ذبیح‌الله مجاهد که «در پنجشیر تعدادی از افراد باند یاغی‌ها سرکوب شده و تعدادی هم فرار کردند و طالبان مردم پنجشیر را از شر آن‌ها آزاد ساختند» و اخبار میدانی به‌دست‌آمده از افغانستان گویای این موضوع است که پنجشیر توسط طالبان تصرف‌شده یا در آستانه تصرف کامل قرار دارد.
با سفر رئیس آی.اس.آی به کابل و آغاز حملات پهپادی به پنجشیر این ولایت روند تصرف طالبان شدت گرفت و نیروهای مقاومت متواری شدند. با توجه به آنکه شکل‌گیری حلقه‌های مقاومت تااندازه‌ بسیاری وابسته به مقاومت و تاب‌آوری پنجشیر بود به نظر می‌رسد طالبان  تسری و تسلط قدرت بر سراسر خاک افغانستان را با قدرت بیشتری ادامه دهد.
آنچه از رصد تحولات این روزهای افغانستان در سطح داخلی و خارجی برمی‌آید سطحی از عدم‌قطعیت و سردرگمی در اظهارنظرهای تمامی بازیگران دیده می‌شود. 
آنچه در ارتباط با طالبان اهمیت می‌یابد تلاش و شتاب آن‌ها در تثبیت پایه‌های قدرت است چراکه آن‌ها نیز باور دارند روند تحولات در افغانستان در آینده این‌گونه بر وفق مراد آن‌ها نخواهد بود، با افزایش مقاومت‌ها در پنجشیر و هراس از شکل‌گیری حلقه‌های مقاومت؛ پاکستان از سایه بیرون آمد و به شکل علنی خود را به‌عنوان پشتیبان طالبان معرفی کرد. سفر ژنرال فیض حمید به کابل و آغاز دور جدیدی از حملات به پنجشیر (بمباران، حملات پهپادی و حضور نیروهای نفوذی) گواه این مدعاست که تحولات برمدار بازی‌های امنیتی دور می‌زند و طالبان تنها بازیگر میدان نیست و بازی‌گردان را باید در جای دیگری جست.
آنچه در کابل (پایتخت بی‌دولت افغانستان) روی می‌دهد تنها لایه‌ای از بازی بزرگی است که در افغانستان جریان دارد. برای درک این مسئله باید به رویکردها، منافع، سکوت و اظهارنظرهای بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی نگریست تا خط تحولات را دریافت. 
رویکرد پاکستان
پاکستان و آرزوی دستیابی به آسیای مرکزی در این روند محقق شده و در این تصویر هند از زوایای مختلف بازنده اصلی میدان است. پیامدهای تحولات افغانستان از مناظر مختلف برای ایران حائز هزینه و پیامد امنیتی جبران‌ناپذیر است، به‌طور مثال، با اتصال آسیای مرکزی از مسیر افغانستان به پاکستان و به تعبیر دیگر اتصال ابرپروژه اقتصادی چین در آسیای مرکزی به پروژه سی‌پک (در کنار دیگر پروژه‌های زیرساختی نظیر انتقال برق و گاز) به‌واقع موجب تضعیف و از بین بردن ظرفیت‌های ژئوپلتیکی ایران خواهد شد. از سوی دیگر ایران درصحنه «روایت‌سازی» نیز در تحولات امروز افغانستان هزینه زیادی داده است و بازیگرانی کوچک نظیر تاجیکستان توانستند فضای مساعدی را برای خود ایجاد کنند اما ایران در برابر پیشروی نیروهای طالبان روایت‌های ضدایرانی و ضدفارسی در منطقه را مستند کرد و احتمالا هزینه آن را در سال‌های آینده خواهد پرداخت.
رویکرد چین و روسیه
در این میان نگاه و رویکرد چین و روسیه بسیار حائز اهمیت است، تا اینجای کار چین تا میانه باریکه واخان به بهانه حراست از خطوط مرزی خود پیش رفته است و این هراس و گمانه را تقویت کرده که واخان را به خود (حداقل غیررسمی) متصل خواهد کرد و برای همیشه مشکل امنیتی این منطقه که در همسایگی گروه‌‌های اسلام‌گرای چینی است، مرتفع خواهد ساخت. 
چین در ماه‌های گذشته با همراهی تاجیکستان و پاکستان و در مواردی افغانستان توانسته پاسگاه‌های مرزی در خطوط مرزی بدخشان بزرگ ایجاد کند که ۱۱ مورد آن در حاشیه مرزی این کشور با تاجیکستان ایجاد و تجهیز شده است. این پاسگاه‌های مرزی با هدف: 
۱. حراست از امنیت ابرپروژه اقتصادی 
۲. ممانعت از پیوند احتمالی گروه‌های افراطی در دو سوی مرز بوده است. عملکرد ترکیه، روسیه، عربستان سعودی، اتحادیه اروپا، ایالات‌متحده و چین نسبت به تحولات افغانستان نیازمند بررسی دقیق و ریزبینانه است. دراین‌بین به نظر می‌رسد باید به موضوع خروج نیروهای آمریکایی نگاه راهبردی‌تری داشت. افزایش تهدیدهای امنیتی در افغانستان به‌طورقطع آسیای مرکزی را متلاطم خواهد کرد و روسیه و درعین‌حال چین را وارد بازی جدید خواهد کرد. در منطقه نظم جدیدی در حال شکل‌گیری است و طالبان نیز می‌دانند تا یکجا فقط می‌توانند صحنه‌گردان باشند و آن تا زمانی است که بازی‌گردان اصلی حضور آن‌ها را در راستای منافع خود ببیند.
 رویکرد ایران
جمهوری اسلامی ایران می‌تواند با درک واقع‌بینانه از این بازی برای کشور فضا و نفسگاه جدیدی خلق کند. حضور ترکیه در افغانستان و در ادامه آن به‌طورقطع (و فقط در کوتاه‌مدت) آمریکا و رژیم صهیونیستی به‌تنهایی هزینه‌های زیادی را برای ایران به همراه خواهد داشت و در بلندمدت این هزینه‌ها جان‌فرسا و حتی طاقت‌فرسا خواهند بود.