حسن روحانی رئیس‌جمهور در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی در تاریخ ۲۳ تیرماه ۹۴ اعلام کرد که تمام تحریم‌های بانکی، بیمه‌ای، مالی، حمل‌ونقل، پتروشیمی، فلزات سنگین و تحریم‌های اقتصادی به‌طور کامل لغو خواهد شد و نه تعلیق و حتی تحریم تسلیحاتی نیز کنار گذاشته می‌شود. با این وجود، چندی بعد مشخص شد که مشکلات کشور به‌ویژه در حوزه مبادلات بانکی همچنان پابرجا است و مسئولین موضوعات دیگری را برای حل این مشکلات مطرح کردند. به عنوان مثال، عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشور، عبور از تحریم‌ها را منوط به تصویب لوایح مرتبط با گروه ویژه اقدام مالی FATF کرد. اخیراً نیز عباس آخوندی وزیر سابق راه و شهرسازی در اظهاراتی بیان داشته است که تکمیل برجام با FATF است و ایران از این طریق می‌تواند مبادلات خودش را با جهان تنظیم کند. آخوندی در ادامه می‌گوید مانع قرارداد ایرباس FATF است چون تبادل مالی صورت نمی‌گیرد.

در ادامه این گزارش توضیح خواهیم داد که این اظهارات مسئولین نشان می‌دهد که آنها درک درستی از تحریم‌ها و مشکلات کشور نداشتند.

*FATF مکمل برجام بود یا نه؟

به گزارش فارس، با خروج آمریکا از برجام، اروپایی ها به بهانه حفظ این توافق، خواستار تصویب لوایح مرتبط با FATF از سوی ایران شدند. چنین سیگنال‌هایی از سوی آنها باعث شده است تا در داخل کشور، این تصور شکل بگیرد که با تصویب لوایح مرتبط با FATF بخصوص لوایح الحاق ایران به کنوانسیون های پالرمو و CFT می‌توان مشکلات بانکی کشور را حل کرد. به‌طوری‌که اخیرا عباس آخوندی در اظهاراتی بیان داشت: «برجام بلافاصله با FATF تکمیل می‌شد و ایران می‌توانست مبادلات خود را با جهان تنظیم کند. نقد من هم به دولت همین است که چرا بلافاصله آن را امضا نکرد».

این موضع‌گیری‌ها در حالی مطرح می‌شود که طرف‌های اروپایی طبق ضمیمه ۲ برجام باید خواسته‌های ایران را درزمینه فروش نفت خام، محصولات نفتی و پتروشیمی، طلا و فلزات گران‌بها، ارز، خودروسازی، هواپیما، کشتیرانی و حمل‌ونقل، بیمه و … برآورده سازند و انجام این تعهدات هیچ ارتباطی به FATF ندارد. در واقع، طرف‌های اروپایی باید طبق تعهدات خودشان ذیل ضمیمه ۲ برجام، در جهت تسهیل مراودات بانکی ایران برآیند. به همین دلیل، اظهارات آخوندی در مورد اینکه FATF تکمیل‌کننده برجام است، یک نوع باج دادن به طرف‌های اروپایی برجام محسوب می‌شود.

*کاهش یا افزایش مشکلات بانکی کشور با اجرای درخواست های FATF؟

برخلاف تصور آخوندی که با تصویب لوایح مرتبط با FATF مشکلات بانکی کشور حل می‌شود، شواهد متعدد نشان می‌دهد که FATF نمی‌تواند تسهیل‌کننده مبادلات بانکی کشور باشد و هیچ تضمینی درباره این موضوع وجود ندارد. به‌طوری‌که ایران بنا به گفته حسین قریبی دستیار ویژه وزیر امور خارجه کشور، ۳۷ درخواست از ۴۱ درخواست FATF را انجام داده است؛ اما تاکنون گشایش اقتصادی و تسهیل در مبادلات بانکی برای کشور فراهم نشده است. علاوه بر این، حتی با انجام سایر درخواست‌های FATF نیز تضمینی برای حل این مشکلات وجود ندارد. محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در جلسه بررسی لایحه الحاق ایران به کنوانسیون CFT در صحن علنی مجلس در تاریخ ۱۵ مهرماه ۹۷ درباره این موضوع گفت: «نه بنده و نه آقای رئیس‌جمهور تضمین نمی‌دهیم که با اجرای لوایح مرتبط با FATF مشکلات حل شود».

از طرف دیگر، FATF نه‌تنها نمی‌تواند مبادلات بانکی کشور را تسهیل کند بلکه با انجام درخواست‌های آن به‌ویژه تصویب لوایح پالرمو و CFT مشکلات کشور به‌مراتب بیشتر هم خواهد شد. این موضوع به خوبی از اظهارات مقامات آمریکایی قابل مشاهده است. به عنوان مثال، خوان زاراته معاون مدیریت مبارزه با تروریسم و جرائم مالی در وزارت خزانه‌داری آمریکا، FATF را شرط ضروری برای سخت‌تر کردن شرایط ایران و در تنگنا قرار دادن این کشور می‌داند. همچنین مارشال بیلینگزلی رئیس آمریکایی FATF و دستیار وزیر خزانه‌داری آمریکا معتقد است که برای حفظ فشارها به ایران و جلوگیری از دور زدن تحریم‌های آمریکا توسط این کشور به‌خصوص سپاه، ضرورت دارد ایران قوانینی درباره مقابله با تأمین مالی تروریسم و پول‌شویی تصویب و اجرایی کند.

*تحریم‌های ثانویه آمریکا مانع اجرای قرارداد ایرباس است

همچنین آخوندی درباره اجرایی نشدن قرارداد ایرباس گفت: «مانع اجرای قرارداد، FATF است، چون تبادل مالی صورت نمی‌گیرد». این اظهارات در حالی مطرح می­شود که اصغر فخریه کاشان، قائم‌مقام سابق وزیر راه و شهرسازی دیدگاه متفاوتی دارد و در این زمینه می‌گوید: FATF ربطی به قراردادهای بوئینگ و ایرباس ندارد و این شرکت‌ها تحت‌فشار دولت آمریکا تمایل به فسخ قراردادها با ایران‌ایر دارند.

شواهد نیز نشان می­دهد که FATF تأثیری در مناسبات اقتصادی ایران با کشورهای دیگر ندارد، چون ایران از تیرماه ۱۳۹۵ از لیست سیاه FATF تعلیق شد ولی مناسبات اقتصادی ایران با کشورهای اروپایی تسهیل نشده است. به همین دلیل می­توان گفت، تنها مسئله‌ای که می‌تواند این مناسبات و قرارداد ایرباس را تحت تأثیر خود قرار دهد، به تحریم‌های ثانویه آمریکا و پیروی اروپائیان از سیاست‌های تحریمی این کشور برمی‌گردد زیرا کشورهای اروپایی ازیک‌طرف به خاطر ترس از تحریم‌های ثانویه آمریکا و از طرف دیگر به دلیل همراهی با سیاست های این کشور، از همکاری با ایران سر باز می‌زنند و به دنبال بهانه‌تراشی هستند.

به نظر می‌رسد که مسئولین کشور و به‌ویژه آخوندی تحت تأثیر تصویرسازی اروپایی‌ها از اهمیت FATF در مورد حل مشکلات بانکی کشور قرار دارند و به‌اشتباه، انجام درخواست‌های این نهاد را مبنای همکاری و تعامل کشورها با ایران می‌دانند. این در حالی است که تنها مسئله‌ای که می‌تواند این همکاری را تحت تأثیر قرار دهد تحریم‌های ثانویه آمریکا است. بدین ترتیب، با انجام درخواست‌های FATF نه‌تنها مشکلات بانکی کشور حل نخواهد شد، بلکه اروپا وقیحانه‌تر، موضوعات دیگری ازجمله تامین مالی اشاعه گری (CFP)، مسائل موشکی و منطقه‌ای را مطرح خواهد کرد و آسیب‌پذیری ایران به‌مراتب بیشتر هم خواهد شد.