در بخش اول این مقاله به معرفی و بررسی انحصار وراثت و شرایط و قوانین مربوط به آن خواهیم پرداخت. به طور کلی برای تعیین و مشخص کردن میراث و سهم الارث ورثه پس از فوت متوفی، ابتدا باید ورثه را به طور دقیق مشخص کرد. رسیدگی به تمامی امرو مربوط به این کار از سوی مراجع قانونی و با رعایت کامل تشریفات مقرر در قانون را، انحصار وراثت می گویند و رای صادر شده از سمت مرجع قانونی به عنوان تصدیق و یا گواهی انحصار وراثت شناخته می شود.

موت فرضی اشاره به زمانی دارد که فرد غایب بر اساس قوانین و مقررات و با شرایط خاصی به رای دادگاه مرده فرض شود. در زمانی که شخص غایب مفقودالاثر باشد، اموالش تقسیم نمی شود مگر بعد از اثبات شدن فوت شخص و یا گذشت مدت زمان طولانی که به طور طبیعی چنین شخصی بعد از آن زمان زنده نخواهد ماند.

گواهی انحصار وراثت چیست؟ 

در مرحله بعد از تعیین وارث توسط رای دادگاه، یک گواهی تحت عنوان گواهی انحصار وراثت صادر می شود. برای درخواست این گواهی هر یک از ورثه و یا هر فردی که در مال متوفی ذی نفع است و یا کسی که برای او وصیتی انجام شده می تواند از دادگاه درخواست کند.

به عنوان نمونه طلبکار و یا همان شخصی که مسئول اجرای وصیت است و یا کسی که برای او وصیتی انجام شده می تواند از دادگاه درخواست کند. این گواهی به وسیله شورای حل اختلافات در محل فرد متوفی صادر می شود، در این گواهی میزان ارثی که به ورثه تعلق می گیرد مشخص خواهد شد.

به طور کلی برای انجام دادن تمامی امور بانکی، امور ثبتی، امور حقوقی و … وجود این گواهی الزامی است. اگر ورثه به هر دلیلی به دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام نکرده باشند، امکان انتقال و یا تقسیم ترکه و به طور کلی انجام  هر گونه اموری که به ادارات دولتی و بانک ها مربوط است، برای آن ها وجود نخواهد داشت.

انواع گواهی انحصار ورثه:

دو نوع گواهی انحصار وراثت محدود و نامحدود وجود دارد که با توجه به اموال و دارایی های فرد متوفی صادر می گردد. در صورتی گواهی نامحدود صادر می شود که فرد متوفی دارای اموال باشد. این نکته را بخاطر داشته باشید که در زمان فروش اموال به ارث رسیده در اختیار داشتن این گواهی الزامی است.

دو تفاوت اصلی بین این دو نوع گواهی، زمان صدور و انتشار آگهی است. اخذ گواهی حصر وراثت نامحدود حدود یک ماه زمان خواهد برد درحالی که برای اخذ گواهی محدود یک هفته زمان کافی است.

وارث به چه شخصی گفته می شود؟ 

وارث شخصی است که به واسطه نسبت و سبب افراد از یکدیگر ازث می برد. تنها در صورتی که حقوق و دیون ترکه ادا شود، مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی مستقر می شود. این حقوق و دیون شامل مواردی همانند: دیون مالی متوفی و وصایای متوفی تا ثالث ترکه، قیمت کفن میت است.

این نکته را بخاطر داشته باشید که تنها زمانی ورثه می توانند نسبت به اموال به ارث رسیده معامله ای انجام دهند که دیون متوفی به طور کامل پرداخت شود. اگر تا قبل از پرداخت دیون نسبت به اعیان ترکه معاملاتی انجام دهند این معاملات ناقد نیست و افراد صاحب دین می توانند تمامی معاملات را برهم بزنند.

دسته بندی وراث به چه صورت است؟ 

به طور کلی وراث به سه دسته تقسیم می شوند:

دسته اول : همسر، پدر و مادر، فرزندان، نوه ها
دسته دوم : مادر بزرگ و پدر بزرگ ، خواهر و برادر
دسته سوم : دایی، خاله، عمو، عمه متوفی

ارث زن از شوهر خود به چه صورت می باشد؟

اگر شخصی فوت کند و از همسر خود هیچ فرزند و نوه ای نداشته باشد، یک چهارم از ارث مرد به زن تعلق خواهد گرفت. اما در صورتی که زن و مرد صاحب فرزند باشند، زن یک هشتم از کلیه اموال منقول و غیر منقول را به ارث می برد.

اگر مرد چند همسر داشته باشد، میزان ارث هر همسر آن به چه صورت خواهد بود؟ 

در ابتدای این امر باید ذکر کرد که تمامی زن ها شامل ارث می شوند، همان طور که در مطالب فوق ذکر شد زن یک هشتم از اموال همسرش را به ارث می برد در نتیجه یک هشتم از کل اموال میان چندین زن به طور مساوی تقسیم خواهد شد.علاوه بر تمامی این ها، می توان با یک وکیل طلاق در رابطه با حقوق هر یک از همسر ها و میزان سهم آن ها از کلیه میراث مشورت کرد.

برای انحصار وراثت چه مدارکی لازم است؟

مدارک بازم برای ارائه به دادگاه به شرح زیر می باشد.

۱.اصل و کپی برابر اصل گواهی فوت: همان طور که می دانید در سیستم ثبت احوال فوت شخص متوفی به طور دقیق ثبت می شود و گواهی فوت متوفی با باطل شدن شناسنامه به وراث داده می شود. برای درخواست باید این گواهی و کپی برابر اصل آن را به همراه داشته باشید.در کنار ارائه این کپی باید کپی عقدنامه همسر دائمی فرد متوفی نیز به دادخواست ضمینه شود. چراکه مهریه یکی از دیون ممتاز است و باید قبل از تقسیم ترکه از کلیه اموال برداشته شود.

۲.اصل و کپی شناسنامه و کارت کلی تمامی افراد که ورثه فرد متوفی هستند.

۳.استشهادیه محضری: در فرم دادگاه باید اسامی تماک وراق نوشته شود و دو فرد که ورثه و فرد متوفی را می شناسند این فرم را امضا کنند، به خاطر داشته باشید که این امضا باید به شکل رسمی و ثبت شده و در دفتر اسناد رسمی انجام شود.

۴.رسید گواهی مالیاتی و یا مالیات بر ارث

مراحل انحصار وراثت به چه صورت است؟

نخست برای درخواست آگهی باید به مرجع صالح مراجعه کرد. بر اساس ماده یازدهم از قوانین شوراهای حل اختلاف مصوب ۱۳۸۷، آخرین محل اقامت متوفی مرجع صالح به رسیدگی برای صدود گواهی، شورای حل اختلاف است. به گونه ای که فرد درخواست دهنده باید تمامی اطلاعات خود و شخص متوفی را به صورت کتبی نوشته و به شورای حل اختلاف تحویل دهد.

برای دریافت این گواهی باید تمامی اموال و دارایی های منقول و غیر منقول فرد متوفی به طور کامل لیست شده و به اداره دارایی محل سکونت متوفی تحویل داده شود. پس از اتمام این مرحله با ارائه مدارک مورد نیاز، برای تنظیم دادخواست به دادگاه اقدام می شود. به همین دلیل باید در فرم مخصوص به دادگاه درخواستی تحت عنوان درخواست انحصار وراثت تنظیم شود و در نهایت به مرجع صالح تحویل داده شود.

پس از تکمیل تمامی موارد مالی و همچنین پرداخت هزینه چاپ از طرف درخواست دهنده، در یک روزنامه کثیرالانتشار آگهی می شود تحت این عنوان که اگر فرد متوفی ورثه دیگری دارد، آگاه شود. اگر بعد از گذشت یک ماه شخصی به آگهی منتشر شده اعتراض نکند و پیگیر آگهی مذکور نشود، دادگاه تشکیل شده و گواهی توسط قاضی صادر می شود. ورثه می توانند برای تکمیل تمامی موارد ذکر شده با یک مشاوره حقوقی رایگان مشورت کرده و در نهایت به یک وکیل پایه یک دادگستری برای تکمیل و طی کردن تمامی مراحل پرونده خود مراجعه کنند چرا که در صورت وجود وکیل طلاق انجام تمامی مراحل ذکر شده فوق برعهده وکیل خواهد بود.