میلگرد آجدار و ساده دو مورد از پرکاربردترین مقاطع فولادی هستند که توسط فرآیند نورد گرم شمش فولادی یا بیلت تولید می‌شود. کاربرد اصلی میلگرد آجدار در مسلح کردن بتن است. بتن علی رغم مقاومت به تنش‌های فشاری در برابر تنش‌های کششی و خمشی بسیار آسیب پذیر و شکننده است و حضور میلگرد فولادی در درون قطعات بتنی می‌تواند تا حد چشمگیری این عیب را بر طرف کند. در واقع مقاومت عالی میلگرد فولادی در برابر تنش‌های کششی باعث می‌شود تا ترد بودن بتن در برابر این نوع تنش‌ها اصلاح شود و از آن بتوان برای ساخت سازه‌های بتنی استفاده کرد.

برای ساخت اسکلت ساختمان‌ها در ایران از دو شیوه ساخت اسکلت فلزی و ساخت اسکلت بتنی استفاده می‌گردد. در مورد اول سازه از تیرآهن، هاش، ستون جعبه ای، ستون صلیبی و مصالحی از این دست که همگی از فولاد ساختمانی تولید شده‌اند، استفاده می‌شود. در مقابل در اسکلت‌های بتنی برای ساخت ستون‌های سازه از بتن مسلح استفاده می‌گردد. بتن مسلح در واقع ترکیبی از شن و ماسه، سیمان و میلگرد آجدار فولادی است. به همین خاطر ساخت این نوع اسکلت تحت تاثیر قیمت میلگرد قرار می‌گیرد.

پیش از بتن ریزی پیش سازه‌های میلگردی در پی یا ستون ساختمان طراحی و نصب می‌شوند و سپس با قالب‌گیری مناسب، از بتن پر می‌شوند. برای ساخت این پیش سازه‌های میلگردی از قطعاتی به نام خاموت استفاده می‌شود. اما خاموت چیست؟ خاموت در واقع قطعه‌ای است که با خمکاری میلگرد در اشکال مختلف تولید می‌گردد و کاربرد آن استفاده برای شکل‌دهی پیش سازه میلگردی است. شاخه‌های اصلی میلگرد آجدار توسط چفت و بست‌های به نام خاموت به یکدیگر بافته می‌شوند تا شکل اولیه ستون های بتنی را به خود بگیرند.

خاموت در انواع هندسه مختلفی قابل طراحی و تولید است و هر کدام از این اشکال خاموت کاربرد خاص خود را دارد. این قطعات در اشکالی با نام‌های ادکا، خرک، راستا یا سیتکا ممورد استفاده قرار می‌گیرند و یکی از مهم‌ترین انواع خاموت، میلگرد سنجاقی یا رکابی است که در این مطلب نکاتی در خصوص این نوع خاموت ارائه شده است.

انواع میلگرد سنجاقی

میلگرد سنجاقی را می‌توان بر اساس زاویه خم آن‌ها دسته بندی کرد. بر این اساس، این قطعه شامل انواع زیر می‌شود:

·        میلگرد سنجاقی خم استاندارد:

خم این نوع سنجاقی بر اساس سایز و قطر میلگرد تعیین می‌شود و طبق استاندارد برای تولید میلگرد سنجاقی استاندارد میزان خمکاری میلگرد در دو طرف آن باید ۱۲ برابر قطر میلگرد باشد؛ یعنی برای میلگرد با سایز ۱۶ حدودا باید ۲۰ سانتیمتر از طرفین میلگرد خم شود. همچنین طبق استاندارد، زاویه خم میلگرد باید ۹۰ درجه باشد.

·        میلگرد سنجاقی خم نیمه استاندارد:

در این نوع سنجاقی، اندازه خمکاری با همان قاعده ۱۲ برابر صورت می‌گیرد. با این تفاوت که زاویه خمکاری در یک طرف ۹۰ درجه و در طرف دیگر ۱۳۵ درجه است و سنجاقی یک حالت چنگکی به خود می‌گیرد.

·        میلگرد سنجاقی با خم ۱۳۵ درجه:

در این روش هر دو سمت میلگرد با زاویه ۱۳۵ درجه خم می‌شود و این خمکاری در جهت مخالف یکدیگر صورت می‌گیرد. یعنی در پایان میلگرد سنجاقی یک سر رو به بالا و یک سر رو به پایین با این زاویه پیدا خواهد کرد. البته ممکن است در برخی موارد، وابسته به نیاز از خم ۱۳۵ درجه هم جهت هم برای تولید این نوع میلگرد سنجاقی استفاده شود.

کاربرد میلگرد سنجاقی

هدف اصلی به کارگیری میلگرد سنجاقی، مقابله با تنش‌های برشی و عمود بر طول میلگردهای اصلی فوندانسیون یا دیوارهای برشی سازه بتنی است. در فوندانسیون و دیوارهای برشی با اصلی در جهت طول میلگردهای تعبیه شده و به صورت کششی وارد می‌شود، اما بارهای ارتعاشی و لرزه‌ای ساختمان نیز تنش‌های برشی در این قسمت‌ها ایجاد می‌کند که ممکن است با اعمال تنش در جهت عمود بر طول میلگردهای اصلی باعث ترک و شکست بتن در این مناطق شود که ماحصل آن سستی و طول عمر کم سازه خواهد بود. بنابراین برای مقابله با این نوع تنش‌ها لازم است تا میلگرد سنجاقی در فوندانسیون و دیوارهای برشی تعبیه شود تا علاوه بر چفت و بست عرضی میلگردهای اصلی مانع از فروپاشی بتن در اثر تنش‌های برشی و ارتعاشی شود.

نحوه استفاده از میلگرد سنجاقی

ابتدا لازم است در یک ستون بتنی تعیین شود که چند عدد میلگرد طولی، با چه سایزی و چه فاصله‌ای از یکدیگر باید تعبیه شود. این موضوع توسط مهندسین طراح سازه محاسبه می‌شود و یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار در این مرحله وزن میلگرد است. همانطور که می‌دانید مقاومت کششی یک میلگرد ارتباط مستقیم با وزن آن دارد و تمامی این اطلاعات در جدولی تحت عنوان جدول وزن میلگرد یا جدول اشتال جمع آوری شده است تا ویژگی‌های وزنی و مکانیکی هر سایز میلگرد برای همه مشخص باشد.

سپس پس از تعیین سایز، تعداد و فاصله میلگردهای اصلی می‌توان نوع مورد نظر خاموت‌های سنجاقی را تعیین کرد. میلگرد سنجاقی به طور کلی برای ستون‌ها عمودی در نوع استاندارد و نود درجه کاربرد فراوان دارد و معمولا با فواصل حدودا ۲۰ سانتیمتری برای مهار میلگردهای طولی مورد استفاده قرار می‌گیرند. هر چند برای اعمال این میلگردهای استانداردهای ویژه در استانداردهای نظام مهندسی کشور وجود دارد که طی انجام یک پروژه باید توسط ناظرین چک و تایید شوند. برای مثال جهت اشاره به یکی از موارد استاندارد استفاده میلگرد سنجاقی، چانچه تعداد میلگردهای اصلی و طولی بیش از ۱۲ عدد باشد، استفاده از سنجاقی توصیه نمی‌شود. چرا که با ایجاد تراکم بیش از حد در ستون عملیات ویبراسیون بتن را با مشکل فراوان روبرو می‌کند و به نوعی ممکن با ایجاد حفره در ستون، نقاط ضعف جدی در ستون بتنی اسجاد کند.

از طرفی دیگر چنانچه فاصله میلگردهای طولی ۱۵ سانتیمتر یا بیشتر باشد یا به عبارت دیگری تعداد میلگردهای طولی کم باشد حتما باید از میلگرد سنجاقی برای مهار آن‌ها استفاده کرد.

میلگرد سنجاقی به دلیل خم مناسب و هندسه ویژه، مناسب‌ترین قطعه برای مهار میلگردهای طولی است و این امکان را می‌دهد با صرف حداقل وزن و فضا عملیات مهاربندی به خوبی صورت گیرد. از آنجایی که در ساخت سازه‌های عمرانی حداقل وزن در حداکثر استحکام است، پارامتر وزن در یک پروژه عمرانی بسیار مهم و اثرگذار است و باید در طراحی و ساخت نگاه ویژه‌ای به آن شود.

اما یکی از اصلی‌ترین معایب آرماتور سنجاقی پیش ساخته بودن آن‌هاست و ممکن است در عمل، اندازه مورد نیاز برای مهار میلگردهای طولی یک ستون، کمی متفاوت از اندازه استاندارد میلگرد سنجاقی باشد. همین امر می‌تواند استفاده از آن‌ها را در سایت ساختمان دشوار کند. یکی دیگر از معایب آن‌ها دشواری در ستوهای متراکم از لحاظ تعداد میلگرد است که می‌تواند چالش برانگیز باشد.

اما به طور کلی این قطعه کوچک از جنس میلگرد، اهمیت فراوانی در ساخت پیش سازه میلگردی سازه‌ها بتنی دارد. چرا که از آنجایی که بحث تنش‌های برشی و عرضی در سازه‌های بتنی اهمیت فراوانی دارد و اگر جدی گرفته نشود یا استفاده از میلگرد سنجاقی به درستی انجام نشود می‌تواند باعث ایجاد نقاط ضعف جدی اما پنهان در ساختمان شود که ممکن است به نوع خود خطرات مالی و جانی چشمگیری را بر جای بگذارد.

برای تهیه میلگرد مورد نیاز برای ساخت آرماتور سنجاقی، باید به یک منبع معتبر و خوش نام مراجعه کنید. در صورتی که محل تامین، خمکاری و ساخت سنجاقی را به عهده گیرد، خرید و معامله با آن بهترین انتخاب خواهد بود. شرکت پیشرو صنعت نفت آسیا با نماد تجاری آیرومارت، ارائه کننده انواع میلگرد ساده و آجدار تمامی برندها در سایزها و استانداردهای مختلف به شمار می‌رود. برای کسب اطلاعات بیشتر به سات iromart.com مراجعه کنید و یا با شماره تلفن ۰۲۱۴۵۳۰۶ تماس حاصل فرمایید.