| حانيه مسجودي |
کنش‌ و واکنش‌هاي غرب و ايران در چند روز اخير شدت گرفته و اين اقدامات بر قيمت نفت و شاخص نفت آمريکا تاثير گذاشته و تاثير آن هم بسيار مشهود است،‌ طبق آمارهاي جهاني بعد از توقيف نفتکش ايراني قيمت نفت افزايش يافت و اين نشان مي‌دهد که با اقدامات ايران واکنش ها به تنگه هرمز سريع‌تر از آنچه که فکرش را مي‌کنند اتفاق مي‌افتد، خليج فارس و تنگه‌ هرمز از استراتژيک‌ترين مناطق ايران و تعاملات جهاني است که با کنش‌هاي سياسي انگليس و غرب دچار تنش شده است.
درپي اتفاقات اخير شاهد جهش در بازار طلاي سياه بوديم که طبق آن بهاي معاملات آتي نفت برنت يک دلار و ۱۷ سنت يا معادل ۱/۹ درصد افزايش يافت و به ۶۳ دلار و ۱۰ سنت در هر بشکه رسيد يعني بهاي معاملاتي نفت برنت پيش از اين افزايش ۶۱ دلار و ۹۳ سنت بوده است، در روزهاي گذشته نفت برنت حتي به ۶۷ دلار و ۴۷ سنت هم رسيده بود. در ادامه بهاي معاملات آتي وست تگزاس اينترمديت آمريکا ۸۳ سنت يا ۱/۵ درصد افزايش يافت و به ۵۶ دلار و ۱۳ سنت در هر بشکه رسيد.
شاخص قيمت نفت آمريکا روز گذشته ۲/۶ درصد سقوط کرده بود که چهارمين کاهش روزانه متوالي را تجربه مي‌کرد و از ابتداي هفته جاري تاکنون بيش از ۶ درصد کاهش نشان مي‌دهد
در اين بين آژانس بين‌المللي انرژي به دليل کندي رشد اقتصاد جهاني، پيش بيني نرخ رشد تقاضا براي نفت در سال ۲۰۱۹ را از ۱/۲ ميليون بشکه در روز به ۱/۱ ميليون بشکه در روز کاهش داد. بانک بارکليز بريتانيا که در سال ۲۰۱۷ به فساد در رابطه با قطر متهم شده بود هم با اشاره به احتمال رشد کمتر تقاضا و ضعيف شدن وضعيت اقتصاد کلان جهاني، قيمت مورد پيش بيني نفت خام در نيمه دوم سال ۲۰۱۹ و سال ۲۰۲۰ را کاهش داد.
حال اما سوال اين است که با تنش هاي اخير وضعيت قيمت نفت چطور خواهد شد؟ و باتوجه به اظهارات آژانس و پيش‌بيني‌هاي جهاني،‌ روند رشد اقتصادي کندتر مي‌شود؛‌ اين اتفاق چه تاثيري بر تعاملات بين‌المللي دارد؟
اينجاست که نقش کليدي ايران بر بازار جهاني مشخص و دليل ترس آمريکا و روباه پير از گربه خفته در خاورميانه روشن مي‌شود.
پاسخ سوال نخست هم با آمار قيمت نفت واضح و مبرهن است که کوچک‌ترين تنش در تنگه هرمز و خليج‌ فارس باعث افزايش نرخ طلاي سياه مي‌شود زيرا بيش از ۳۰ %تعاملات نفتي از تنگه هرمز انجام مي شود و پاسخ دوم هم در سوال نخست نهفته است که بيش از ۳۰ %تعاملات نفتي در تنگه هرمز يعني اگر اقدامي از طرف ايران در اين تنگه صورت گيرد بازارهاي جهاني تاثير زيادي خواهند پذيرفت.
اسدالله قره‌خاني الوستاني، عضو کميسيون انرژي مجلس شوراي اسلامي درمورد جهش قيمت نفت به رسالت گفت:«افزايش نرخ نفت تابع پارامترهاي مختلفي است، اين پارامترها شامل تنش هاي منطقه‌اي، تحريم‌ها، افزايش بازار تقاضا و افزايش بازار مصرف يا کاهش توليد نفت شيل مي‌شود و يکي ديگر از عوامل هم اقدام اخير ايران در خليج فارس است، قاعدتا زماني که موضوع راهزني انگليس در جبل‌الطارق پيش آمد به‌ طور حتم پيش بيني مي‌شد دامنه اين آتش به خليج فارس و تنگه هرمز و نفتکش هاي ديگر هم کشيده شود و اين آتشي است که ابتدا آمريکا آغاز و بعد بريتانيا در آن دميد و حال بايد منتظر تبعاتش باشند که دامن خودشان را هم بگيرد.»
او با اشاره به عبور ۳۰درصدي نفت کل جهان از تنگه هرمز، تاکيدکرد:«بالغ بر ۳۰درصد نفت دنيا از تنگه هرمز و خليج فارس
عبور مي‌کند و اگر تنشي در اين منطقه به شکل واقعي يا رواني ايجاد شود بر قيمت و بازار نفت اثرگذار است و بلافاصله ضريب خطر و ريسک را بالا مي‌برد،‌ ريسک که افزايش پيدا کند حق‌الزحمه کشتي‌ها هم افزايش مي‌يابد و با بالا رفتن حق‌الزحمه کشتي‌ها، قيمت تمام شده نفت براي خريداران افزايش پيدا کرده و اين باعث افزايش قيمت نفت خواهد شد.»
عضو کميسيون انرژي‌ضمن تاکيداينكه اگر آمريکا از زورگويي‌هاي خود دست برندارد درآينده شاهد افزايش بيشتر قيمت نفت خواهيم بود، خاطرنشان شد:«افزايش کنوني نرخ نفت ناشي از اين موضوع است بخشي از دليل اين اتفاق به ليبي مربوط و بخش ديگر به ونزوئلا مربوط بوده است، آمريکا فکرنکند که هرحرکتي دلش مي‌خواهد انجام دهد و هيچ اتفاقي هم نمي‌افتد و قيمت نفت تغييري نخواهد کرد، به طورحتم اگر رفتارشان را با قواعد بين‌المللي و حقوق ملت ها انطباق ندهند و از زورگويي‌شان دست برندارند حتي ممکن است درآينده شاهد افزايش قيمت نفت به مراتب بالاتر از اين‌ها هم باشيم.»
کارشناس امور بين‌الملل نفت و انرژي، محمدعلي صادقي هم به حساس بودن منطقه تنگه هرمز و خليج فارس اشاره و به «رسالت» مي‌گويد:«۴۰ درصد نفت خام دنيا از کانال تنگه هرمز عبور مي‌کند و منطقه خليج فارس بزرگ‌ترين کشورهاي توليدکننده و تامين کننده نفت با ظرفيت بالا را در خود جاي داده است بنابراين هراتفاقي که باعث ايجاد زمينه تنش باشد از رواني و اقتصادي گرفته تا سياسي و نظامي نرخ‌ها بالا مي‌رود، به ويژه اين‌که کشورهاي صنعتي به مقدار واردات نفتي خود نياز مبرم دارند، زماني هست که يک کشور خودش مقداري نفت توليد مي‌کند، به طورمثال چين درحال توليد ۶ ميليون و هند ۴ ميليون بشکه نفت در روز است اما همان ۲ ميليون وارداتشان کل سيستم‌شان را تنظيم مي‌کند يعني اگر اين مکمل به آنها نرسد ۴ ميليون نفت توليدي‌شان بي استفاده است.»
او با اشاره به کم‌کاري در احقاق حقوقي امور درياها در خليج فارس، ادامه مي‌دهد:«متاسفانه ما به لحاظ حقوقي کم کاري کرديم و در اين منطقه حقوق درياها را ايجاد نکرديم مانند کانال پاناما يا کانال سوئز، ما مي‌توانستيم در مقابل ورودي و خروجي کشورهايي که در اين منطقه به راحتي تجارت مي‌کنند قانوني وضع کنيم، مانند امارات که به راحتي بين ۳۰ تا ۵۰ ميليارد دلار فقط با ايران تجارت مي‌کند اما ازطرفي براي ما سنگ اندازي مي‌کند و خط و نشان مي‌کشد،‌ درحالي که تمام امنيت آن کشورها از تنگه هرمز تامين مي شود.»
اين کارشناس تاکيد مي‌کند:«مشکل ديگر رعايت نکردن حقوق دريا توسط خودمان است، آلاينده‌هايي که به دليل تردد اين تعداد کشتي ايجاد مي شود درياها را کثيف مي‌کند، تردد اين تعداد کشتي از کشورهاي خليج فارس و ديگر کشورها بايد شامل پرداخت پنالتي شود اما ما به اين موارد توجه نکرديم، اگر درطول زمان به تمام اين خلأها رسيدگي مي‌کرديم آمريکا نمي‌توانست کاري خلاف قانون و حرف زور بزند.»
صادقي ضمن تاکيد سياست‌هاي جناحي داخلي و هدر رفت انرژي کشور براي رسيدگي به امور کلان، مي‌گويد:«اگر ما درون مملکت چپ و راست نداشتيم و در سال ۵۷ همه يک دست بوديم آمريکا که هيچ، بزرگ‌تر از آمريکا را هم زمين مي‌زديم، اما متاسفانه بيشترين انرژي‌مان را در داخل هدر مي‌دهيم و اين باعث مي‌شود کشورهاي ديگر قصد خط و نشان کشيدن کنند، ما بعد جنگ ايران و عراق که صدام از بين رفت هيچ ارتباط خاصي با عراق ايجاد نکرديم و فروش، سياست‌گذاري و توسعه نفت عراق را دراختيار آمريکا قرار داديم.»
کارشناس امور انرژي و نفت ادامه مي‌دهد:«بعد از آن به دنبال قوميت‌ها و جناح‌هاي سياسي آمديم، ‌از پتانسيل‌هاي جمهوري‌اسلامي غافل شديم اگر ايران و عراق در شوراي همکاري خليج فارس با يکديگر بودند، مي‌توانستيم از اين وحدت استفاده و تعامل سياسي_اقتصادي با عراق ايجاد و نقش آمريکا را در نفت اين کشور کم‌رنگ کنيم.»
او با بيان مقدار وسعت سواحل و ارتباط زياد درياهاي ايران با کشورهاي ديگر، مي‌افزايد:«ايران ۲۳۰۰ کيلومتر ساحل دريا و اين دريا با ۱۴۰ کشور ارتباط دارد، اما اينها پتانسيل‌هايي است که کمتر ديده شده است، متاسفانه برخي را در پست مسئول و رياست مي بينيم که براي ايران کهن و انقلابي نقش آفريني مي‌کنند و مايه تاسف است.»
صادقي درپايان يادآورمي‌شود:«تمدن ايران اسلامي در اين منطقه به وجود خواهد آمد اما نه با افرادي که اکنون سرکار هستند، ‌با تمام اين اوصاف اصل انقلاب، ريشه اسلام و ايران مهم است، انقلاب راه خودش را مي‌رود و به کسي هم منت نمي گذارد تمام کساني هم که قدرت نمايي مي‌کنند مسئوليت خود را از انقلاب دارند.»