گروه اجتماعی
تغییر معنادار نقشه کرونایی کشور، با نگرانی و هشدار کارشناسان همراه شده است، در این نقشه تعداد شهرهای قرمز به ۲۲، شهرهای نارنجی به ۱۲۸ و شهرهای زرد به ۲۱۵ رسیده و تنها ۸۳ شهر به رنگ آبی باقی مانده است و اگر پای صحبت‌های صاحب‌نظران بنشینید، به شما خواهند گفت که تکیه صرف بر واکسیناسیون بدون توجه به پروتکل‌های بهداشتی و بدون اعمال قوانین سختگیرانه کرونایی و یا فاقد اثربخشی لازم، عاقبت خوشی ندارد و ما را دوباره به شرایط بحرانی مردادماه و گرفتاری‌های پیشین بازمی‌گرداند. 
اگرچه هنوز برخی محدودیت‌ها به قوت خود باقی است، اما ازجمله این موارد می‌توان به منع تردد شبانه اشاره کرد که بارها متخصصان از بی‌تأثیر بودن این محدودیت در کنترل کرونا سخن گفته‌اند و علیرضا زالی- فرمانده عملیات ستاد مقابله با کرونای استان تهران این موضوع را مورد تأکید قرار داده است که شکل تردد شبانه تغییر کرده و ساعت‌های انتهایی شب خلوت‌تر است و ساعات ابتدایی شلوغ‌تر شده   و از سوی دیگر محدودیت منع تردد شبانه در کاهش تجمعات خانوادگی تأثیر نداشته است. 
محدودیت‌های تکراری، بی‌فایده است
این موضوع به گفته زالی، ضمن آنکه حجم کار زیادی به ناجا تحمیل کرده، زمانی به تصویب رسیده که واکسیناسیونی در کار نبوده، درحالی‌که هم‌اینک طرح واکسیناسیون در حال اجراست و این محدودیت نه‌تنها کاربردی ندارد، بلکه اثربخشی‌ای در کنترل بیماری ندارد و ازاین‌رو زالی به‌صراحت مطرح کرده است که پیشنهاد ما حذف منع تردد شبانه است و البته فرمانده ستاد مقابله با کرونا در کلانشهر تهران این را هم به سخنانش اضافه کرده که اگر در مقطعی مثلا آمار بستری افزایش یافت می‌توان به‌عنوان یک بسته و مقطعی آن را اعمال کرد؛ اما اجرای مداوم آن را اثربخش نمی‌دانیم؛ البته حذف این طرح باید به دلیل عدم اثربخشی باشد و نباید موجب عادی‌انگاری شود.
رئیس پلیس راهور تهران بزرگ نیز تصریح کرده است: پیک ترافیک عصرگاهی ما حوالی ساعت ۲۰ است بخشی از این به این دلیل است که مردم می‌خواهند زودتر به مقصد برسند تا به ساعات آغاز منع تردد نخورند طبیعتا لغو منع تردد می‌تواند طول ساعات پیک ترافیک را کاهش دهد. 
نکته‌ای که باید در اینجا ذکر کرد این است که بسیاری از محدودیت‌های ما، پس از گذشت ۲ سال، آن کارآمدی لازم را ندارد و باید متناسب با شرایط کنونی، محدودیت‌های تازه‌ای وضع کرد. پیش‌تر در گزارشی به این موضوع اشاره کردیم که در روزهای ابتدایی، شاهد خلوت شدن خیابان‌ها در ساعت‌های منع تردد بودیم اما به‌تدریج، رعایت منع تردد به حاشیه رفت و تصاویری که از شب‌های تهران و برخی کلانشهرها در شبکه‌های اجتماعی دیده می‌شود گواه آن است که بسیاری از افراد آن را جدی نمی‌گیرند. بیان این مسئله از این نظر اهمیت دارد که مردم به محدودیت‌های تکراری فعلی عادت کرده و دیگر خود را نسبت به رعایت آن ملزم نمی‌دانند و این امر موجب عادی انگاری شده و زمینه را برای ورود به پیک ششم و پیک‌های بعدی فراهم کرده است. 
دو ماه قبل بود که حمید سوری- رئیس گروه واکنش سریع کووید ۱۹ در گفت‌وگو با ما، در قالب پرسشی این نقد را مطرح کرد که مگر اپیدمی شرایط ایستایی دارد که مقررات و قاعده‌ای را اعمال کنیم و بعدهم تغییرش ندهیم؟ «اپیدمی شرایط پویا و متغیری دارد، ما ۱۸ ماه پیش قانونی را تدوین کرده‌ایم و بدون آنکه روی آن فکر و مطالعه‌ای داشته باشیم. تمامی مداخلات و پروتکل‌هایی که از ابتدای اپیدمی تاکنون تدوین‌شده باید موردبازنگری و بازبینی قرار گیرد و میزان اثربخشی آن‌ها سنجیده شود تا اگر برای کنترل و مهار اپیدمی مفید است، ادامه دهیم و اگر نیاز به اصلاح دارد، آن را اصلاح‌کرده و مورد بازبینی قرار دهیم.» 
 لغو دورکاری کارمندان و بازگشایی مدارس در آستانه پیک ششم!
فارغ از این مسئله مهم، آنچه این روزها تأمل‌برانگیز است، زمزمه بازگشایی‌هاست که به گفته حمیدرضا جماعتی- دبیر کمیته علمی کشوری مبارزه با کرونا، بازگشایی‌ها در هر سطحی اولا باید به‌تدریج باشد. اگر بخواهیم بازگشایی‌ها را در مجامع متعددی ایجاد کنیم، باید شاهد پیک ششم باشیم. باید حواسمان باشد که بازگشایی‌ها به‌تدریج و آرام‌آرام بر اساس تعداد بستری‌ها و شرایط جامعه و درصد ایمنی جمعی باشد. باید ایمنی به‌صورت نسبتا کامل انجام شده باشد و حداقل دو دز واکسن را تزریق کرده باشیم. باید دو دز واکسن در ۸۰ تا ۸۵ درصد جامعه تزریق شود. یک دز باعث ایجاد یک ایمنی نسبی می‌شود و بعد هم محدودیت هوشمند باید مدنظر قرار گیرد. اگر این موارد انجام ‌نشود، شاهد پیک‌های بعدی هم خواهیم بود. در همین زمینه، لغو دورکاری آن‌هم در آستانه پیک ششم اعتراض‌هایی را به دنبال داشته است. یک عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی با انتقاد از لغو دورکاری گفته: لغو صددرصدی دورکاری به معنای باز کردن آغوشمان برای پیک ششم است.  محمدعلی محسنی بندپی ۲۷ مهرماه اظهار کرده است: «ایمنی جمعی بعد از حداقل تزریق دو دُز واکسن آن‌هم حداقل به ۷۰ درصد جامعه حاصل می‌شود که ما تا رسیدن به این میزان فاصله داریم. از طرفی دیگر بعد از تزریق دُز دوم نیز دو هفته باید زمان بگذرد تا در فرد ایمنی ایجاد شود. سؤال این است که آیا همه مردم دو دُز واکسن کرونا تزریق کردند که پاسخ آن منفی است و این‌که آیا همه افراد در زمان خود توانسته‌اند دُز دوم را دریافت کنند با این شرایط منطق حکم می‌کند با احتیاط بیشتری جلو رویم و خودمان آغوشمان را برای پیک ششم باز نکنیم لذا لغو ۱۰۰ درصدی دورکاری به معنای استقبال از پیک ششم و حتی کاهش بهره‌وری است.»  البته محسن فرهادی- معاون فنی مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، اخیرا به بخشنامه‌ سازمان اداری استخدامی اشاره‌کرده که اختیار تصمیم‌گیری پیرامون این موضوع را به مدیر مربوطه واگذار کرده است تا با تشخیص مدیریت دورکاری یا لغو آن اجرایی شود. فرهادی با ارائه این توضیحات تأکید کرده که دورکاری ۱۰۰ درصد لغو نشده است و برای برخی افراد کماکان وجود دارد. دورکاری عمومی در تهران لغو شده است و رفته‌رفته با افزایش پوشش واکسیناسیون در باقی کشور هم دورکاری لغو خواهد شد. 
به هر شکل، اوج‌گیری مجدد کرونا در برخی شهرهای کشور و بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها نیز می‌تواند شرایط را به‌پیش از همه‌گیری بازگرداند، موضوعی که منتقدان را به واکنش واداشته است. به گفته سرپرست دفتر سلامت آموزش‌وپرورش، از نیمه دوم آبان مقدمات بازگشایی مدارس متوسطه اول فراهم می‌شود و از آذرماه مدارس این مقطع تحصیلی با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و تأییدیه‌های لازم از اداره آموزش‌وپرورش آن منطقه بازگشایی می‌شوند، این درحالی است که حمیدرضا جماعتی دبیر کمیته علمی کشوری کرونا تأکید کرده، ازنظر منطقی باید بازگشایی مدارس عقب بیفتد. منتقدان می‌گویند، این سخن جماعتی که «بیمارستان‌ها را برای پیک ششم کرونا آماده کردیم» با سیاست بازگشایی مدارس در تضاد است. چگونه قرار است درست در پیک ششم مدارس و دانشگاه‌ها را بازکنیم. 
پیش‌تر در قالب گزارشی از پیامدهای دوری کودکان و نوجوانان از فضای آموزشی نوشتیم، اما اکنون نقطه‌نظر کارشناسان این است که در آستانه پیک ششم قرار داریم و ویروس آنفلوآنزا هم در جامعه شیوع پیدا کرده و سرماخوردگی‌های فصل سرما نشانگر آن است که نباید در این زمان کودکان به مدرسه بروند. اساتید گروه کودکان بیمارستان فوق تخصصی کودکان اکبر مشهد هم یک‌صدا تأکید کرده‌اند که نباید مدارس فعلا بازگشایی شود به‌این‌علت که علاوه بر اوج‌گیری مجدد بیماری کرونا، ویروس‌های آنفلوآنزا و سرماخوردگی زمستانی نیز شیوع پیدا خواهد کرد. به‌رغم زنگ خطرهایی که به صدا درآمده، علیرضا کاظمی- سرپرست وزارت آموزش‌وپرورش اعلام کرده، اگر ما مسئول بازگشایی هستیم، مردم باید حرف ما را گوش بدهند. اگر جزئیات بازگشایی را از ما می‌خواهید، ما توضیح داده‌ایم. الگوی بازگشایی را با هماهنگی ستاد ملی کرونا در شهریورماه تدوین و ابلاغ کردیم و بر اساس همان مصوبه و پیش‌بینی‌های وزارت بهداشت و ستادملی قرار بود مدارس روستایی و عشایری از اول مهرماه باز باشند که ۴۵ درصد مدارس ما باز هستند. برای مابقی مدارس نیز طراحی کردیم که از اول آبان ماه فرآیند بازگشایی را آغاز کنند و بین ۱۵ آبان تا اول آذر با توجه به شرایط مدرسه و اقداماتی که باید در مدرسه انجام شود، بازگشایی را انجام دهند. مصوبه ستادملی کرونا روشن است. در مصوبه گفته‌شده که مدارس متوسطه اول از اول آذر و مدارس متوسطه دوم از ۱۵ آبان بازگشایی می‌شوند که هیچ منافاتی با الگوی ما ندارد.
کاظمی از مسکوت ماندن بازگشایی حضوری مدارس ابتدایی خبر داده و بیان کرده است: «برای دوره ابتدایی در طراحی اولیه‌ای که انجام دادیم تفاوتی بین مدارس ابتدایی و مابقی دوره‌ها قائل نشده بودیم، دلیلش هم این بود که بازگشایی را در آن زمان به واکسیناسیون دانش آموزان گره نزده بودیم. تنها یک‌مرتبه بحث واکسیناسیون دانش آموزان ابتدایی مطرح شد که آن‌هم مسکوت ماند، زیرا در هیچ کجای دنیا انجام نشده است. امروز ۱۱۷ کشور دنیا مدارسشان را کامل بازکرده‌اند بدون اینکه آن را به واکسیناسیون دانش‌آموزان گره بزنند. امیدواریم این موضوع برای دانش‌آموزان ابتدایی در ستادملی کرونا مطرح شود. تابع سیاست‌های کرونا هستیم. نظرات کارشناسی خودمان را  ارائه می‌دهیم. دغدغه‌های خود را درباره عدم بازگشایی اعلام کرده و می‌کنیم و اصرار بر بازگشایی مدارس داریم، اما اگر ستادملی کرونا تشخیص دهد که کماکان ابتدایی‌ها باید آموزش را در فضای مجازی ادامه دهند، تابع سیاست‌های ستاد ملی کرونا هستیم.»
سرپرست وزارت آموزش‌وپرورش  درباره اختیاری بودن حضور در مدارس نیز توضیح داده است: «حضور دانش‌آموز در فضای تعلیم‌وتربیت در شرایط عادی هم این‌گونه است که نمی‌توانیم والدین را مجبور کنیم فرزندشان را به مدرسه بفرستند. ما مدارس را در چارچوب الگوی طراحی‌شده باز می‌کنیم و با دانش‌آموز همان رفتاری را داریم که در ایام حضور داشتیم. اگر دانش‌آموزی در مدرسه حضور نیابد قطعا غیبت می‌خورد.» 
خطر بازگشایی‌های همزمان
اما دکتر پیام طبرسی- عضو کمیته علمی کشوری کرونا در خصوص بازگشایی مدارس این هشدار را داده است که اکنون تقریبا محدودیتی نداریم و همه کارها دارد انجام می‌شود. حال مدارس را هم که می‌خواهند باز کنند، باید با دقت انجام شود. زیرا وقتی بیماری به‌صورت ناگهانی شروع به اوج گرفتن می‌کند، جلوگیری از آن بسیار سخت خواهد بود. بنابراین باید تا حد ممکن سعی کنیم که دوباره موجی ایجاد نشود. 
او بر لزوم بررسی وضعیت شهرهای قرمز کرونایی در کشور تأکید کرده و گفته است: «هرچند در کل آمارهای کرونا در کشور رو به کاهش است اما هنوز احتمال بروز موج ششم وجود دارد.» 
طبرسی خطر بازگشایی‌های همزمان را نیز گوشزد کرده و می‌گوید: الزامات علمی را مطرح می‌کنیم، اما الزامات اجرایی در اختیار ما نیست. طبق الزامات علمی، تا زمانی که بالای ۸۰ درصد واکسن تزریق نکردند و دو هفته از واکسیناسیون آن ۸۰ درصد نگذشته، اتفاق خاصی نیفتاده و همه افراد مستعد بوده و چرخه بیماری می‌تواند وجود داشته باشد. حتی بعدازاینکه ۸۰ درصد را واکسینه می‌کنید، در نمونه‌هایی مانند انگلیس می‌بینید که کماکان روزی ۴۰ هزار مبتلا و ۱۶۰ مرگ دارید. بنابراین همه این اقدامات به معنای منتفی شدن کووید نیست. بنابراین در فضاهای بسته و در جامعه نیاز به الزامات بهداشتی داریم. 
 هم واکسن و هم رعایت پروتکل‌ها مورد توجه باشد
نکته‌ای که در این متن مغفول مانده و باید بسیار موردتوجه باشد، این است که اگرچه دریافت واکسن به‌تنهایی احتمال ابتلا به نوع شدید بیماری را کاهش داده ولی احتمال ابتلا به بیماری را از بین نمی‌برد. باید پروتکل‌های بهداشتی را تا زمانی که جمعیت زیادی از کشور واکسینه شوند و ویروس از گردش خارج شود، همچنان رعایت کرد. این مسئله از سوی دکتر افشین منیری- متخصص بیماری‌های عفونی بیمارستان مسیح دانشوری مورد تأکید قرار گرفته است و به‌طورکلی واکسیناسیون شرط کافی برای کنترل کرونا نیست و رعایت پروتکل‌ها و خودداری از دورهمی‌های خانوادگی نیز سهم بسزایی در کنترل بیماری دارد. همچنین نتایج برخی از پژوهش‌ها نشان می‌دهد، کاهش محدودیت‌ها مانند زدن ماسک و فاصله‌گیری اجتماعی تا پیش از آنکه تزریق واکسن به اکثر جمعیت صورت نگرفته باشد، سبب می‌شود خطر پیدایش گونه‌های مقاوم به واکسن کرونا افزایش یابد. 
اکنون طبق آمار مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، تاکنون فقط ۵۱ میلیون و ۴۵۵ هزار و ۲۹۱ نفر دز اول، ۳۰ میلیون و ۹۵۰ هزار و ۴۸۰ نفر دز دوم و ۶۷ هزار و ۵۰۰ نفر، دز سوم واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند و مجموع واکسن‌های تزریق‌شده در کشور به ۸۲ میلیون و ۴۷۳ هزار و ۲۷۱ دز رسیده است و بر این اساس، حمیدرضا جماعتی- دبیر کمیته علمی کشوری مبارزه با کرونا درباره علت افزایش موارد بیماری در برخی شهرها، تأکید کرده است: «وقتی تعداد بستری و موارد تشخیص که در بیمارستان ها پذیرش می‌شوند، بالا می‌رود، نشان می‌دهد که تعداد افراد مبتلا زیاد شده، اما اینکه چرا این مسئله اتفاق افتاده، دو بحث مطرح است؛ یکی بحث واکسیناسیون است که هنوز به درصد ایمنی جمعی نرسیدیم که طبق وعده وزارت بهداشت در اوایل آذرماه به حدود ۷۵ درصد می‌رسیم. البته ازآنجایی‌که اکثر ویروس در گردش در کشور، دلتاست، باید ۸۰ تا ۸۵ درصد جامعه واکسینه شوند تا به ایمنی جمعی برسیم. دومین نکته رعایت پروتکل‌های بهداشتی در جامعه است.»