بنابر آخرین آمار ثبت احوال کشور، ۱۲۷۳۱۸ ازدواج در نیمه نخست سال ۹۹ ثبت شده است به طوری که در بهار این سال تعداد ۳۴۶۵۹ طلاق به وقوع پیوسته است و نسبت این دو به بیش از ۳ ازدواج به ‌ازای هر طلاق اشاره دارد! جالب است بدانید امروزه در برخی کشورها، نهادی حقوقی به نام طلاق وجود ندارد و زن و مرد در صورت عقد، مکلف هستند تا پایان عمر با یکدیگر زندگی کنند در نتیجه این کشورها با توجه به مشکلات ناشی از فقدان نظام طلاق، مجبور شده اند موارد باطل شدن عقد ازدواج و افتراغ جسمانی (که به زن و مرد، اجازه زندگی جدا از همسر خود را می دهد) را افزایش دهند (به این دلیل است که آمار طلاق رسمی در برخی کشورها به ظاهر پایین تر است). اگرچه طلاق، اقدامی مطلوب به حساب نمی آید اما باید آن را به عنوان آخرین راهکار در یک نظام اجتماعی خانواده گرا تلقی کرد. بر این اساس به دلیل پیچیدگی ها و نکات بسیار مهم، در این مطلب انواع طلاق (تفاوت ها و اشتراکات)، راه های طلاق برای زن (زوجه)، فرآیند عمومی گرفتن طلاق و نکات تکمیلی آن در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، ارائه می شود.

البته شما می توانید برای آشنایی کامل و گام به گام در مورد مراحل، مدارک و نکات هر یک از امور حقوقی و قضایی، به صفحه مربوطه در سایت دانوما مراجعه نمایید.

انواع طلاق در قانون جمهوری اسلامی ایران

به موجب ماده ۱۱۴۳ قانون مدنی انواع طلاق را از یک جهت می‌توان به دو نوع رجعی (به درخواست مرد) و بائن (طلاق توافقی و طلاق به درخواست زوج) تقسیم نمود:

نوع اول- طلاق رجعی یا طلاق به درخواست مرد (زوج)

این نوع از طلاق در اصطلاح به شرایطی گفته می شود که مرد پس از جدایی از همسر خود می تواند مجددا به زندگی مشترکشان بازگردد. در این راستا:

• مرد می تواند در ایام عده زن (مدت زمانی است که زن پس از جدایی باید از ازدواج خودداری کند)، دوباره به زندگی با وی ادامه بدهد.
• در طلا‌ق رجعی جدا از این که در مدت عده، شوهر حق رجوع دارد، طرفین حقوق و تکالیفی نسبه به هم دارند به عنوان مثال، اگر در این طلاق و در مدت عده زن یا شوهر بمیرند، از هم ارث می‌برند و زن مستحق دریافت نفقه است.
• مرد نیز حق ندارد تا زمانی که مدت عده به پایان نرسیده است، زن (مطلقه رجعیه خود) را از منزل خود خارج نماید.

در نهایت در صورتی که مرد بخواهد از همسر خویش جدا شود باید به ثبت دادخواست صدور گواهی عدم امکان سازش اقدام نماید. با توجه به پیچیدگی های اجرایی، شما می توانید برای آشنایی دقیق با مراحل و نکات کلیدی طلاق به درخواست مرد (زوج) این مطلب را در سایت دانوما، مطالعه نمایید.

نکته: اگر زن در هنگام بارداری طلاق داده شود، عده‌اش را باید تا زمان وضع حمل نگاه دارد؛ خواه کمتر از ۳ پاکی شود و خواه بیشتر. ولی اگر زنی با اینکه به سن یائسگی نرسیده باشد، عادت زنانگی نبیند، در این حالت باید ۳ ماه عده نگه دارد؛

نوع دوم- طلاق بائن

درطلاق بائن برای شوهر حق رجوع وجود ندارد و با اجرای صیغه طلاق رابطه زوجیت بین زن و مرد به طور کامل قطع خواهد شد. در صورتی که کراهت متقابل باشد، طلاق از نوع مبارات (توافقی) است و اگر کراهت یک ‌طرفه زن از شوهر باشد، طلاق از نوع خلع خواهد بود:

نوع اول طلاق بائن-طلاق مبارات یا طلاق توافقی

طلاق توافقی نوعی از طلاق است که در آن زوج و زوجه بنا به هر دلیلی به این نتیجه می رسند که دیگر امکان ادامه زندگی مشترک برایشان مقدور نیست و تصمیم به جدایی می گیرند و برای این منظور، در ارتباط با کلیه مسائل مربوط به زندگی مشترک و تکالیف آن مانند: حضانت فرزند یا فرزندان مشترک، نفقه زوجه و فرزندان، جهیزیه، اجرت المثل دوران زوجیت (در صورت وجود) و همچنین مهریه، با یکدیگر به تفاهم و توافق می رسند. برای آشنایی با مراحل و نکات دقیق طلاق توافقی، به صفحه مورد نظر در سایت دانوما مراجعه نمایید.

نوع دوم طلاق بائن- طلاق خلع یا طلاق به درخواست زن

این طلاق مخصوص زمانی است که زن نسبت به شوهرش دیگر علاقه ای ندارد و از او کراهت داشته و در نهایت قصد جدایی دارد اما شوهرش تمایل به طلاق ندارد. بنابراین زن، مهر یا مالی از خود (بر اساس ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی، مال می تواند عین مهریه یا معادل آن، بیشتر و یا حتی کمتر از مهر باشد) را به او می بخشد تا طلاقش را بگیرد. به دو نکته زیر دقت نمایید:

• در این طلاق در زمان عده برای شوهر حق رجوع وجود ندارد.
• از سوی دیگر طلاق قبل از زناشوئی و طلاق زن یائسه از جمله انواع طلاق خلع است.

شما می توانید جهت آشنایی گام به گام با مراحل اجرایی طلاق به درخواست زوجه یا طلاق خلع، این مطلب را در بخش حقوقی سایت دانوما مطالعه نمایید.

اختیار و حق طلاق در قانون مدنی ایران

در قانون اسلام و به تبع آن قانون ایران، حق طلاق صرفاً با مرد است و زن حق طلاق ندارد؛ مگر در موارد خاص که در ادامه بیان می شود.

راه های طلاق برای زنان

در صورتی که طلاق زن توافقی نباشد و یا زن حق طلاق (وکالت در طلاق) از شوهر نداشته باشد درخواست طلاق یکطرفه به دو صورت زیر قابل پیگیری است:

حالت اول- عدم رعایت یک یا چند مورد از شروط ازدواج: در صورتی که مرد، شروط دوازده گانه چاپی سند ازدواج را امضاء کرده باشد و زوجه برای دادگاه اثبات نماید که یکی از شروط محقق شده است. این شروط عبارت است از:

شرط اول: استنكاف شوهر از دادن نفقه به مدت ۶ ماه به هر عنوان و عدم امكان الزام او به تأدیه نفقه همچنین در موردی كه شوهر سایر حقوق واجبه زن را به مدت ۶ ماه ایفا نكند و اجبار او به ایفا هم ممكن نباشد.

شرط دوم: سوء رفتار یا سوء معاشرت زوج به حدی كه ادامه زندگی را برای زوجه غیرقابل تحمل کند.

شرط سوم: ابتلای زوج به امراض صعب‌العلاج به نحوی كه دوام زناشویی برای زوجه مخاطره‌انگیز باشد.

شرط چهارم: جنون زوج در مواردی كه فسخ نكاح شرعا ممكن نباشد. (منظور جنون ادواری است.)

شرط پنجم: عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی كه طبق نظر دادگاه صالح، منافی با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه باشد (مثلا زوج گدایی كند)

شرط ششم: محكومیت شوهر به حكم قطعی به مجازات ۵ سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی كه مجموعا منتهی به ۵ سال یا بیشتر بازداشت شود و حكم مجازات در حال اجرا باشد. در تمام این موارد، در صورتی حق طرح دعوای طلاق برای زن ایجاد می‌شود كه حكم قطعی محكومیت شوهر صادر شود و مرد در زندان باشد.

شرط هفتم: ابتلای زوج به هرگونه اعتیاد مضری كه به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و ادامه زندگی را برای زوجه دشوار کند.

شرط هشتم: زوج، زندگی خانوادگی را بدون عذر موجه ترك كند (تشخیص ترك زندگی خانوادگی و تشخیص عذر موجه با دادگاه است) یا ۶ ماه متوالی بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت كند.

شرط نهم: محكومیت قطعی زوج در اثر ارتكاب جرم و اجرای هرگونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتكاب جرمی كه مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زوجه باشد. تشخیص اینكه مجازات مغایر با حیثیت خانوادگی بوده، با توجه به وضع و موقعیت زوجه و عرف و موازین دیگر با دادگاه است.

شرط دهم: در صورتی كه پس از گذشت ۵ سال، زوجه از شوهر خود به جهت عقیم بودن یا عوارض جسمی دیگر صاحب فرزند نشود.

شرط یازدهم: در صورتی كه زوج مفقودالاثر شود و ظرف ۶ ماه پس از مراجعه زوجه به دادگاه پیدا نشود.

شرط دوازدهم: زوج بدون رضایت زوجه همسر دیگری اختیار كند یا به تشخیص دادگاه بین همسران خود به عدالت رفتار نکند.

نکته مهم: شروط ضمن عقد بیشتری نیز قابل درج در سند هستند که باید با عبارات دقیق قانونی نوشته شوند.

حالت دوم- اثبات عسر و حرج: هر عملی که شخص را به تنگنا و سختی بیاندازد عسر و حرج است که نمونه بارز آن در زندگی مشترک به چشم می خورد و در صورت اثبات در دادگاه، منجر به صدور حکم طلاق می‌شود.

نکته: طلاق به علت عسر و حرج زن، بائن است و به هیچ وجه برای مرد حق رجوع نیست.

فرآیند اجرایی اداری طلاق

روال عمومی و اداری گرفتن طلاق، به صورت زیر است، اگرچه بسته به نوع طلاق، تفاوت هایی دارد:

• مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و ثبت دادخواست
• دریافت ابلاغیه و مراجعه به دادگاه
• مراجعه به آزمایشگاه جهت دریافت گواهی عدم بارداری
• صدور حکم و ابلاغ آن و اعتراض در صورت لزوم
• مراجعه به دفتر رسمی ازدواج و طلاق

چنانچه تصمیم شما برای گرفتن طلاق قطعی است ولی نسبت به مراحل آن اشراف ندارید، می توانید از مشاوره روانشناسی و خانواده، مشاوره حقوقی و خدمات وکالت، استفاده نمایید.

نکات تکمیلی در خصوص نظام طلاق

در ادامه طبق بررسی های انجام شده، مواردی که نسبت به آن ابهام وجود دارد در ادامه ارائه می شود:

نکته اول-تفاوت طلاق خلع و طلاق به دلیل عسر و حرج: زوجه (زن)، از دو طریق می تواند به صورت ابتدا به ساکن تقاضای طلاق نماید، طلاق خلع و همینطور طلاق ناشی از عسر و حرج. در طلاق خلع، زن به واسطه کراهتی که از شوهر دارد در ازای مالی که به وی می‌دهد طلاق می‌گیرد اما طلاق ناشی از عسر و حرج زن، در صورت اثبات، با صدور حکم، نیازی به بذل مال از ناحیه زن نیست. بنابراین در این حالت چنانچه مرد حاضر به طلاق نشود دادگاه می‌تواند او را اجبار به طلاق نماید.

نکته دوم- تبدیل طلاق خلع به طلاق رجعی: در صورتی که طلاق از نوع خلع باشد، مرد حق رجوع به همسر خود را ندارد، اما زن می تواند با رجوع (اقدام به بازپس‌گیری خلع) به مقدار مالی که موجب شده طلاق به وی داده شود، طلاق خلع را به طلاق رجعی مبدل سازد وبه همسر خود رجوع کند.

نکته سوم- معنی سه طلاق شدن: اگر زن و مردی ازدواج دائم نمایند و ازدواج آن‌ها به واسطه طلاق (نه فسخ نکاح) منحل گردد و بعد از منحل شدن، دوباره با یکدیگر ازدواج نمایند و این عمل تا سه مرتبه تکرار شود، طلاق سوم آن‌ها بائن می‌شود. لذا دیگر امکان رجوع در مدت عده برای همسر وجود نخواهد داشت. در این شرایط مرد در صورتی می‌ تواند با همان زن ازدواج کند که زن با مرد دیگری ازدواج کند و با او رابطه جنسی برقرار کند و بعد مطلقه گردد و این ازدواج هم نیازمند عقد صحیح و قانونی است.

نکته چهارم- طلاق در عقد دائم و موقت: عقد موقت صرفاً به دوشکل بذل مدت یا پایان مدت عقد، خاتمه پیدا می کند. همانطور که راه خاتمه عقد موقت از طریق بذل مدت است، طلاق هم راه اختصاصی پایان دادن به عقد دائم است. پس در عقد موقت، در صورتی که مرد شرایط سختی را برای خانم به وجود بیاورد، نباید، درخواست الزام به طلاق از مرد را در دادگاه مطرح کنیم، بلکه باید الزام شوهر به بذل مدت را از دادگاه درخواست کنید.

توافقات کلیدی در زمان طلاق

در نهایت همانطور که می دانید در خلال هر یک از انواع طلاق، طرفین باید در ارتباط با کلیه مسائل مربوط به زندگی مشترک و تکالیف آن مانند: گرفتن حضانت فرزند یا فرزندان مشترک، مطالبه نفقه زوجه و فرزندان، جهیزیه، اجرت المثل دوران زوجیت (در صورت وجود) و همچنین مراحل مطالبه مهریه و همچنین ملاقات فرزندان قبل و بعد از طلاق، با یکدیگر به تفاهم و توافق برسند.

دانوما، وبسایت ارائه دهنده دانش، شیوه و مراحل انجام امور

در نهایت شایان ذکر است شما می توانید با مراجعه به سایت دانوما (danoma.ir)، همانند سایت wikihow و ehow، علاوه بر مراحل امور حقوقی، دانش اجرایی انجام امور در حوزه های دیگر اقتصادی، کسب و کار، تغذیه و آشپزی، پزشکی، اداری، اعتقادی و عبادی، کشاورزی و … را نیز به دست آورید.