مصطفی هدایی
اصرار دولتی‌ها برای شیفت مشکلات اقتصادی و معیشتی از سوء مدیریت‌های داخلی به خارج از مرزها، قصه امروز و دیروز نیست. مدت‌هاست که فرافکنی به اصلی جدانشدنی در استراتژی رسانه‌ای قوه مجریه بدل شده است، اما چرا این روزها تلاش برای فاصله‌گذاری میان دولت و سختی معیشت تشدید شده است؟ سؤالی که پاسخ آن را می‌توان در واکاوی گزاره‌های سیاسی جست‌وجو کرد. 
۱۸ اسفندماه رئیس‌جمهور  در مراسم افتتاح طرح‌های وزارتخانه تعاون و میراث فرهنگی اظهار داشت: «ان‌شاءالله سال ۱۴۰۰ سالی است که خداوند رحمت خودش را بر این مردم نازل می‌کند و ما می‌توانیم پرده‌های مختلفی که موجب ناراحتی مردم شده را کنار بزنیم.»
دو روز قبل از اظهارات حسن روحانی، اسحاق جهانگیری در جلسه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی از تحریم‌ها و جنگ اقتصادی آمریکا طی سه سال گذشته به‌عنوان تکانه‌های اصلی اقتصادی یاد کرد و گفت: «دوره جدید تحریم‌ها بسیار استثنایی و جنگ اقتصادی آمریکا علیه ملت ایران و دلیل تمام نشدن آن هنوز برای مردم کامل توضیح داده نشده است.» جهانگیری در این جلسه بدون این‌که اشاره‌ای به ضعف دولت و سوء مدیریت داخلی کند، روایتی از تحریم ارائه کرد که در آن صفر تا صد مشکلات اقتصادی امروز کشور به فشار حداکثری آمریکا نسبت داده شد. اما واقعیت چیست؟
 وقتی صدای خودی‌ها هم درمی‌آید!
رئیس‌جمهور و تیم اجرایی او در حالی آدرس غلط تحریم‌ها را به افکار عمومی دیکته می‌کنند، که به اذعان بسیاری از کارشناسان اقتصادی و حتی رسانه‌های حامی روحانی، نقش دولت در شکل‌گیری وضع موجود بسیار بیشتر از تحریم‌هاست. بسیاری از رسانه‌های حامی دولت که نقش کاتالیزور در  دستیابی به اهداف سیستم اجرایی داشتند نیز امروز  از منتقدین درجه یک دولت به‌حساب می‌آیند. به‌طور مثال روزنامه شرق که مدت‌ها از حامیان اصلی سیاست‌های دولت محسوب می‌شد و پیش‌قراول پیاده‌نظام رسانه‌ای دولت در پیشبرد اهداف سیاسی داشت حالا از قول محمد بحرینیان پژوهشگر توسعه می‌نویسد: «دولت با سوءمدیریت در زمین آمریکا بازی کرده است.»
بحرینیان گفت:« درباره شرایط اقتصادی باید بگویم که اصلا اعتقادی ندارم شرایط به خاطر تحریم‌ها نامناسب است؛ زیرا در گفته‌های ریچارد نفیو [معمار تحریم‌ها] هم این قضیه کاملا مشخص است و عملکردهایی که داشته‌اند نیز نشان می‌دهد که خطا در تصمیمات مسئولان کم نبوده است. نمی‌خواهم ساده‌لوحانه با تحریم‌ها برخورد بکنم و بگویم تحریم اثری ندارد؛ این خیلی ساده‌لوحی است که بگوییم تحریم بر اقتصاد ایران اثری ندارد، اما بزرگ‌کردن و پژواک درست‌کردن از واژه تحریم، دلایل دیگری دارد. من اثر تحریم را به لحاظ کارشناسی، عملی و تجارب ۵۰‌ساله‌ام در کار تولید و اقتصادی که با آن آشنا هستم، بیشتر از 
۳۰ درصد نمی‌بینم.» 
 بازی دولت در زمین تحریم‌کنندگان
دولتی‌ها در حالی  صحبت از نقش تحریم در کوچک شدن سفره مردم می‌کنند که افزایش ۲۷۱ درصدی قیمت مرغ یا ۲۳۲ درصدی قیمت گوشت گوسفند یا ۲۱۴ درصدی قیمت گوشت گوساله با وجود تخصیص میلیاردها دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی برای تأمین نهاده‌های دام و طیور بیانگر سوء مدیریت دولت در توزیع نهاده‌ها است.
توزیع نهاده‌های دام و طیور در بازار داخل کشور ارتباطی با تحریم‌های آمریکا ندارد و عدم تمایل سه‌ساله دولت برای نظارت بر نحوه توزیع نهاده‌های وارداتی با ارز ۴۲۰۰ تومانی در بازار داخلی علامت سؤال بزرگی در اذهان عمومی ایجاد کرده است. برباد رفتن ۱۸ میلیارد دلار از ذخایر ارزی کشور در قالب عرضه دلار ۴۲۰۰ تومانی و خسارت ۱۵۰ هزار میلیارد تومانی بابت حذف کارت سوخت و بی‌عملی در تولید مسکن برای اقشار ضعیف و متوسط جامعه و عدم مدیریت نقدینگی ۲۴۰۰ هزار میلیاردتومانی و موارد مشابه دیگر به‌نوعی بیانگر رهاسازی بازار توسط دولت است. این سطح از – در خوش‌بینانه‌ترین حالت – بی‌تفاوتی نسبت به گزاره‌های اقتصادی سبب شده تا سیستم اجرایی به نقش  تحریم‌ها در مشکلات معیشتی ضریب تصاعدی دهد تا به‌نوعی شاهدبازی دولتی‌ها در زمین تحریم کنندگان باشیم.
 معطل کردن مولدهای اقتصادی کشور به وعده برجام
یکی از دلایل اصلی مشکلات این روزهای اقتصاد کشور عدم توجه به پیشران‌های اقتصادی و مختصات اقتصاد درون‌زا، شرطی‌سازی اقتصاد داخلی و گره زدن مؤلفه‌های اقتصادی به تکانه‌های خارجی است. دولت از ابتدای روی کار آمدن خود با جهت‌گیری غلط سعی داشت تا مختصات اقتصادی را به گزاره‌هایی خارج از مرزها و نتیجتا امضای توافقنامه ناموزونی تحت عنوان برجام معطوف سازد که با انهدام ساختار آن عملا اقتصاد نیز در شوک بی‌تدبیری فرو رفت. چشم دوختن
به ورود سرمایه‌گذار خارجی و عدم توجه به فرصت بزرگی همچون رونق تولید حتی زمینه واکنش رهبر معظم انقلاب را در آبان ماه ۹۸ در بر داشت: «رها کنید این انتظار کشیدن را، به انتظار خارجی‌ها ماندن به اقتصاد کشور ضربه می‌زند.»
در این خصوص سید امیرحسین شکرآبی، کارشناس مسائل اقتصادی معتقد است: «امید بستن به این‌که می‌توان با مذاکره با آمریکا یا اعتماد به کشورهای اروپایی تحریم‌ها را از سر گذراند، خیال خامی است که اگر این ‌اشتباه را ادامه دهیم نه‌تنها مشکل تحریم‌ها حل نمی‌شود بلکه بر مشکلات قبلی همچون تعطیلی کارخانه‌های با‌سابقه‌ای نظیر هپکو، نیشکر هفت‌تپه، ماشین‌سازی و…  هم افزوده خواهد شد. این تصور که «می‌شود مشکلات ناشی از تحریم را با مذاکره برطرف کرد» موجب شد بنگاه‌ها معطل نتایج مذاکرات بمانند و به‌عبارتی شرطی‌سازی اقتصاد هرروز فرصت‌ها را از ما گرفت؛ از سویی ایجاد انتظارات جدید بین فعالان اقتصادی هم منجر به این شد که بنگاه‌ها منتظر بهبود شرایط بمانند اما به‌دلیل عدم تغییر در متغیرهای واقعی اقتصاد، همان شرایط قبلی‌شان نیز تحت‌الشعاع قرار گرفت. اگر دولت نسبت به توان داخلی و نگاه به درون کشور اهتمام بیشتر داشت، از بسیاری اتفاقات تلخ می‌توانست جلوگیری کند.»
 تشدید تلاش برای فاصله‌گذاری میان دولت و سختی معیشت
اما با این حجم از ناکارآمدی‌ها چرا دولت در اندیشه تطهیر خویش است؟ در این روزها تلاش برای فرافکنی و فاصله‌گذاری میان دولت و مشکلات اقتصادی روزبه‌روز تشدید می‌شود که این مهم به استراتژی دولت در میدان انتخابات ۱۴۰۰ دارد. در روزهایی که گمانه‌زنی برای ورود گزینه‌های حامی و یا چسبیده به بدنه دولت مطرح می‌شود، تلاش‌ها برای تطهیر دولت دوازدهم سیر صعودی دارد و به نظر می‌رسد در این میان شاهد تداوم این موج از سوی جریان اصلاحات شود. جریانی که به گفته محمدعلی وکیلی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و حامی روحانی چک سفید امضا   در جیب روحانی گذاشت و به قول عطریانفر، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران با شوق از روحانی حمایت کرد، حالا تاکتیک عبور از روحانی که طی سالیان گذشته بارها امتحان شده را غیرممکن می‌بیند.
بر این اساس در فاز اجرایی ایام منتهی به انتخابات احتمالا تشریک مساعی اصلاح‌طلبان با دولتی‌ها برای تطهیر ایشان در دستور کار قرار گیرد. هرچند با وجود بی‌تدبیری‌های فراوان که برای افکارعمومی شفاف و عیان است دولت خود را وارد عملیاتی تقریبا غیرممکن کرده و به قول حضرت حافظ خوش بود گر محک تجربه آید به میان.