در نشست محمدجواد ظريف، وزيرامور خارجه با همتاي آلماني صحبت هايي برسر برجام و انجام تعهدات اروپا يا ايران رد و بدل شد، اما مانند هميشه طرف اروپايي به تبرئه خود از انجام تعهداتش پرداخت، در ميان صحبت هايش گفت موضع آلمان و اروپايي‌ها اجراي و حفظ برجام است، تلاش مي کنيم برجام به شکست نرسد، اما توان معجزه نداريم همچنين ادامه داد چيزي که به هيچ عنوان نخواهيم پذيرفت اين است اگر طرف مقابل تعهداتش را رعايت نکند، ما هم رعايت نخواهيم کرد.
کارشناسان بر اين باورند چنين مواضعي براي فرار روبه جلو است و اروپا ديري است مانند آمريکا از برجام خارج شده است اما با وقت کشي هاي بي نتيجه مي خواهد ايران را در قراردادي يک طرف نگه دارد تا به اهدافش در منطقه و رابطه با آمريکا برسد، از طرفي ديدار شينزوآبه، نخست وزير ژاپن هم بحث هايي در محافل کارشناس بين المللي به راه انداخته است.
به همين منظور با تعدادي از كارشناسان و صاحب‌نظران حوزه سياست و روابط بين الملل به گفت و گو نشستيم.
حميد رضا ترقي در ابتدا درمورد ديدار محمدجواد ظريف، وزير امورر خارجه با همتاي آلماني خود هايکو ماس، ضمن تحليل صحبت‌هاي طرف آلماني با بيان اينكه طبق گفته‌هاي وزير امور خارجه آلمان، اروپا ناتواني در قبال سياست‌هاي تحريمي آمريکا درخصوص خط ارتباطي INSTEX با مشکلات عديده‌اي روبه رو خواهد شد، گفت: اين طور از صحبت‌هاي وزير امور خارجه آلمان استنباط مي‌شود که اروپا خودش را کاملا درقبال برجام و سياست‌هاي تحريمي آمريکا عليه ايران ناتوان و عاجز ازهزينه مثبت به نفع کشورمان مي‌داند و اين اظهار عجز و ناتواني هايکو ماس مبني بر اين‌که ما نمي‌توانيم معجزه کنيم نشان از اين است که ايجاد خط ارتباطي INSTEX با مشکلات عديده‌اي روبه‌رو خواهد شد و هيچ خاصيتي براي انجام تعهد اروپايي‌ها درقبال برجام نسبت به ايران نخواهد داشت.
وي افزود: باتوجه به اين‌که قرار بود INSTEX بعد از ۶۰ روز نهايي شود و دراين ميان اروپايي‌ها معترف به ناتواني در انجام تعهداتشان شدند و
مي گويند نمي‌توانند درمقابل فشارهاي آمريکا مقلاومت کنند تکليف براي جمهوري اسلامي مشخص شده است،‌ اروپايي‌ها قادر به انجام تعهداتشان نيستند و ايران بايد تکليفش را با اروپا روشن کند.
ترقي با تاکيد نبايد به اروپايي‌ها دل بست، ‌خاطرنشان کرد: همچنين بايد به اين هم توجه داشت که نماينده رسمي آلمان درگذشته سياست‌ها و موضع‌گيري هاي دولتش درقبال ايران را اعلام کرد و مشخص شد که همسوي با آمريکاست،‌ بنابراين اگر ۲۷ روز ديگر هم براي اجراي سازوکار مالي به آن‌ها مهلت دهيم شايسته ايران نيست، و دولت بايد پاسخ خودش را از موضع‌گيري آلمان گرفته باشد که نبايد به اروپايي‌ها دل بست زيرا آن‌ها به اين وسيله از برجام خارج شدند.
عضو شوراي مرکزي حزب موتلفه ضمن اعتقاد به وقت‌کشي اروپا دراجراي تعهدات و نگه‌داشتن ايران در برجام براي رسيدن به خواسته‌هاي خودش در منطقه،‌ يادآورد شد: برگزاري اين نشست‌ها نشان از اين است که اروپايي‌ها خواستند طي چند ماه ايران را معطل و سرکار بگذارند و همچنان به بهانه‌هاي مختلف وقت تلف کنند و ايران را در برجام به صورت يک طرفه در اين قرارداد نگه دارند و کشورمان را به انجام تعهدات در برجام با اين وقت‌کشي‌ها متعهد کنند. اروپا سعي دارد زمان خروج ايران از برجام را به تعويق بيندازد تا بتواند باقي سياست‌هاي خودش را در منطقه اعمال کند.
حميدرضا ترقي با بيان اروپا مانند آمريکا درعمل از برجام خارج شده‌است، افزود: اين نشست‌ها وقت تلف کردن است و آن‌ها از پايبندي ايران به قوانين بين‌المللي سوءاستفاده مي‌کنند، و طوري وانمود مي‌کنند اگر ايران از برجام خارج شود ما هم به تعهدات خودمان عمل نخواهيم کرد، اروپايي‌ها مانند آمريکا درعمل از برجام خارج شدند و اکنون فقط با الفاظ، ملاقات و ديدارها بازي مي‌کنند که ايران را همچنان يک‌طرفه در اين قرارداد نگه‌دارند.
آمريکا محتاج نشستن پشت ميز مذاکره با ايران است
او با اشاره به اين‌که آمريکا همچنان محتاج به نشستن پشت ميز مذاکره با ايران است، ادامه داد: ترامپ نياز شديدي به اين مذاکره براي انتخابات آينده رياست‌جمهوري دارد، ‌بنابراين آلمان و ژاپن را واسطه کرده تا به دنيا بگويد من ديپلماسي فعالي را براي بازگرداندن ايران به ميز مذاکره انجام دادم اما نشد، تا شکست خودش را در تحميل خواسته‌هايش بر ايران به شکلي در افکار عمومي جهان توجيه کند.
عضو شوراي مرکزي حزب موتلفه درپايان با اشاره به اينكه آمريکا مي‌خواهد با اين ديپلماسي افکارعمومي جهان را عليه ايران مهندسي کند، گفت: موضع گيري قاطع مقام‌معظم رهبري که فرمودند نه جنگي خواهد بود و نه مذاکره‌اي خواهيم کرد آمريکايي‌ها را از اين شيوه ديپلماسي نااميد کرده تا اينگونه ايران را وادار به مذاکره‌هاي بي‌پايه و ‌نتيجه ديگري کنند، اما براي اين‌که بتوانند اين موضوع را در توجيه کنند سعي دارند ديپلماسي فعالي به اين شکل براي مهندسي افکارعمومي جهان به کارگيرند.
ژاپن به دنبال امنيت خود در خليج فارس است
در ادامه عباس سليمي‌نمين کارشناس مسائل سياسي، گريزي به ديدار آتي نخست وزير ژاپن زد و به «رسالت» گفت: ژاپن نگران برخي تنش‌ها است که در خليج فارس توسط آمريکايي‌ها ايجاد شده و طبيعتا ايران در ايجاد امنيت اين منطقه نقش اساسي دارد؛ لذا يکي از دلايل عمده اين سفر را مي‌توان اطمينان از امنيت خليج فارس دانست چرا که ژاپن خلاف ساير کشورها ۸۰ درصد نفت خود را از خليج فارس تامين مي‌کند، اگر اين مسير دچار تنش شود اقتصاد ژاپن هم با تنش جدي روبه‌رو خواهد شد.
او با اشاره به اين که روابط دوجانبه ايران و ژاپن از جمله دلايل ديگر اين سفر است، تصريح کرد: با توجه به اين که هيچ رابطه منفي در گذشته ميان اين دو کشور وجود نداشته است به همين جهت در برنامه سفر نخست‌وزير ژاپن ديدار با مقام معظم رهبري وجود دارد و اين موضوع نشان از نوعي حُسن اعتماد دوجانبه است.سليمي‌نمين همچنين با بيان اين که امروز ايران يک قدرت منطقه‌اي است، ادامه داد: ژاپني‌ها با توجه به ضعف روزافزون آمريکايي‌ها در منطقه قصد دارند تا موقعيت را در خليج فارس تقويت کنند، به تعبير ديگر تقويت ارتباطشان با ايران منجر به تقويت موقعيت‌شان در منطقه خواهد شد. اين موضوع در شرايطي است که آمريکايي‌ها طي سال‌هاي گذشته تمام سياست‌هايشان در منطقه منجر به شکست شده است.
ژاپن به دنبال تقويت روابطش با ايران است
او تصريح کرد: گرچه ژاپني‌ها قصد درگيري مستقيم با آمريکايي‌ها را ندارند اما اين موقعيت بهترين نقطه براي آنها است تا روابط خودشان با ايران را تقويت کنند و همين موضوع منجر به تقويت موقعيت ژاپني‌ها در مسائل منطقه بسيار مهم و استراتژيک خواهد بود.
اين کارشناس مسائل سياسي با اشاره به اين که برخي از اين سفر با عنوان ميانجي‌گري ژاپن ميان ايران و آمريکا ياد مي‌کنند، گفت: به نظر مي‌آيد سياستمداران ژاپني مانند بسياري از سياستمداران ساير کشورها مي‌دانند با توجه به نقش ترامپ در آمريکا هيچ نتيجه‌اي از يک نوع تلاش براي بهبود روابط ميان ايران و آمريکا در اين شرايط ممکن نيست. تمام افرادي که اهل سياست هستند بر اين موضوع واقف هستند که ترامپ دست به يک کار بسيار غيرمعقول زد و از يک قرارداد بين‌المللي خارج شده است بنابراين آمريکا به هيچ عنوان قابل اعتماد نيست.
او افزود: تمام صاحب‌نظران کشورمان که منافع ملي برايشان اهميت دارد بر سر اين موضوع متفق هستند که به هيچ وجه نبايد به آمريکا در دوران رياست جمهوري ترامپ اعتماد کرد و وارد گفت‌وگو شد، چرا که گفت‌وگو بايد نتيجه‌بخش باشد؛ کشوري که نتايج گفت‌وگوهاي چندين ساله را يک شبه زير پا مي‌گذارد به هيچ وجه حاصلي را متوجه نمي‌شود.
ژاپن قصد منت گذاشتن بر سر آمريکا را دارد
سليمي نمين گفت: مقامات ژاپني هم اين موضوع را مي‌دانند منتها ممکن است مِنَتي بر ترامپ گذاشته و مطرح کنند که نظرات او را هم با ايران در ميان مي‌گذارند اما از عمده دلايل سفر آقاي «آبه» به ايران بحث موقعيت بسيار تعيين‌کننده ايران در استفاده از شکست‌هاي آمريکا در منطقه و تقويت موقعيت آن در تحليل تمام صاحب‌نظران بود.
او گفت: صاحب‌نظران معتقدند که در آينده‌اي نزديک صاحب جهان چند قطبي خواهيم شد و اين جهان يک قطبي خواهد شکست. ايران يکي از عوامل موثر در از بين رفتن جهان يک قطبي است و طبيعي است که ژاپني‌ها هم علاقه داشته باشند تا در جهان چند قطبي موقعيت‌شان را ارتقا دهند.
هدف آمريکا ضعيف نشان دادن منطق ايران است
محمود كبيري يگانه استاد دانشگاه و کارشناس روابط بين المللي نيز در گفت و گو با رسالت گفت: در فضاي بين المللي فعلي جنگ ها به شکل ترکيبي يا هيبريدي انجام مي شوند و آمدن هايکو ماس و شينزو آبه به ايران را در همين راستا مي دانم. در جنگ هاي هيبريدي بستري آماده و باکس هايي تعبيه مي شود که بخشي از آنها شامل جنگ رسانه اي است. در دو ماه گذشته خط رسانه اي داخل کشور مبني بر دوقطبي جنگ و صلح آغاز شد و روزنامه نگاران اصلاحات در اين دام افتادند و بازي خوبي را با افکار عمومي انجام ندادند.
وي ادامه داد: جنگ هيبريدي و ترکيبي بسيار مشمئز کننده است. آمريکا از يک ماه گذشته اعلام کرد با ايران وارد جنگ مي شود اما بعد از مدتي عقب نشيني کرد. وقتي ما از سياستمداران آمريکايي صحبت مي کنيم منظور جان بولتون و مايک پمپئو و ترامپ هستند که با يکديگر هماهنگ عمل مي کنند و پشت نظرات آنها نظرات انديشکده آمريکا وجود دارد.
کبيري اضافه کرد: در کنار هم قرار دادن مشکل معيشتي مردم، فشارهاي منطقه اي و افرادي که داخل کشور با فشارها هم صدايي مي کنند، دشمني آمريکا را نشان مي دهد. ايران در زمان انقلاب فقط يک کشور بود اما اکنون ايران، محور مقاومت است. ما هلال شيعي هستيم بنابراين براي آمريکا جنگ مستقيم با ايران امکانپذير نيست و به همين دليل جنگ هاي نيابتي را آغاز کرده است.
اين استاد دانشگاه تصريح کرد: آمريکا يک تاجر را بر سر کار آورده است. سياستمدار ليبرال دموکرات هزينه جنگ در خاورميانه را محاسبه مي کند بنابراين قطعا وارد جنگ مستقيم با ايران نمي شود زيرا ايران با افغانستان و عراق يکسان نيست. پس جنگ نظامي آمريکا با ايران شوخي بيش نيست در نتيجه روي به جنگ هاي هيبريدي مي آورد. پياده نظام اين جنگ ها افراد داراي سطح سواد پايين رسانه اي هستند.
محمود كبيري يگانه بيان کرد: آمريکا در مرحله بعدي در جنگ هيبريدي روي به مذاکره مستقيم آورده که نياز به پيش شرط هايي دارد و درصدد اين است تا در افکار عمومي جامعه جهاني نشان دهد ايران از نظر منطق گفتمان ضعيف است. آمريکا اکنون نياز به بازوان اجرايي دارد و اتحاديه اروپا و ژاپن را براي مذاکره با ايران انتخاب کرده است. اما آمريکا در اتحاديه اروپا در ضعيف ترين حالت خود قرار دارد. اين اتحاديه در يک‌سال گذشته توسط آمريکا رسما به لجن کشيده شده و بنابراين اکنون نياز به هم پيمانان خود دارد. در نتيجه ترامپ يک قدم عقب نشيني کرده است. آمريکا نياز به هارموني براي صحنه بين المللي دارد تا ثابت کند ايران پايبند به گفتمان نيست و آمدن هايکو ماس و شينزو آبه به همين دليل است.
اين کارشناس بين المللي با بيان اينکه پيام هايکو ماس و شينزو آبه استراتژيک است و تاکتيکي نيست، گفت: آمريکا به دنبال القاي اين مطلب است که به جامعه جهاني بفهماند ما قصد مذاکره با ايران را داشتيم اما ايراني ها قبول نکردند تا در قدم بعدي به بازوان مقاومت ايران حمله کند در حالي‌که ما تا زماني که هلال شيعي را داريم،
نمي توانند به ايران حمله کنند.
وي در پايان سخنانش گفت: آنها جنگ رسانه‌اي را آغاز کرده اند و به دنبال ارائه قالب و فرمت مدنظرشان به ايران هستند و به همين منظور توليد محتوا در زمينه عدم گفت و گوي ايران را آماده مي کنند.
دولت برنامه جدي در بازخواست از اروپايي‌ها ندارد
عليرضا محرابي عضو هيئت علمي دانشگاه تهران و کارشناس مسائل
بين الملل نيز در گفت و گو با رسالت، يکي از پايه هاي ديپلماسي را بر روابط بين الملل ميان کشورها استوار دانست و گفت: در جنبه رسمي ديپلماسي مسئولان سياست خارجي کشورها با نهادهاي مرتبط با سازمان هاي اقتصادي ديگر کشورها و براي تقويت روابط، ارتباط برقرار مي کنند.
وي با اشاره به حضور وزير امور خارجه آلمان افزود: روابط پايه توسعه ميان کشورهاست اما در مواقع حساس مانند توافق برجام و تعارضات جدي ميان ايران و آمريکا مي تواند زمينه ارتباط گيري با کشورهايي که نقش ميانجي را به عهده گرفته اند را ايفا کنند. کشورهاي اروپايي در برجام نقش مهمي داشتند. آلمان يکي از اعضاي کشورهاي ۱+۵ است و مي تواند کاتاليزوري براي کمک به برقراري ارتباط ايران با ديگر کشورها باشد.
محرابي افزود: ما داراي دو سطح روابط هستيم: روابط استراتژيک و روابط تاکتيکي. در سطح روابط استراتژيک اروپا عضو ناتو است و بيشترين ميزان تجارت خارجي آلمان و فرانسه با آمريکاست و کشورهاي اروپايي اعم از آلمان و فرانسه در سطح استراتژي بين المللي با آمريکا همکاري مي کنند. بيش از آنکه تصور کنيم اروپا در موضع گرفتن حق ما فعاليت کند در موضع تبيين رابطه استراتژي خود با آمريکا تلاش مي کند. نمونه بارز آن اينستکس بود. اين راهکار مالي امروز عملياتي نشده و شرکت هاي اروپايي با خروج آمريکا از ايالات متحده آمريکا فعاليت خود را ادامه ندادند.
استاد دانشگاه شهيد بهشتي تصريح کرد: حضور نماينده آلمان در ظاهر مطلوب است. يوشکا فيشر وزير اسبق امور خارجه آلمان در سال ۸۲ به ايران آمد و درباره مسائل هسته اي مذاکره کرد. در سال ۸۴ رويکرد ما حساسيت بيشتري نسبت به مواضع هسته اي پيدا کرد. در دوره اخير آقاي روحاني اعلام کرد با مذاکرات هسته اي، مسائل حل مي شوند و مقام معظم رهبري هم بر نرمش قهرمانانه تاکيد کردند که منافع ايراني در نظر گرفته شود. اما اکنون خلف وعده آمريکا براي ما مسجل شده چراکه آمريکا خبيث و درصدد فشار آوردن به ايران است.
محرابي اضافه کرد: ما در دوران رياست جمهوري اوباما با آمريکا درباره نيروگاه هاي فردو و نطنز مذاکره کرديم اما آنها خلف وعده کردند و اکنون انتظار داريم تيم ديپلماسي براي تحقق حق ما با اتحاديه اروپا مذاکره کند ولي من احقاق حق ايران را بعيد مي دانم. روابط و رفت و آمدها صرفا داراي شکل ظاهري است که اينطور القا شود آمريکا در موضع بالا قرار دارد و بهتر است ايران از مواضع خود کوتاه بيايد تا مدت زمان بيشتري براي اعمال تحريم ها خريداري شود و دور مذاکره جديدي آغاز شود.
اين کارشناس بين المللي با بيان اينکه دولت برنامه جدي در بازخواست از اروپايي‌ها ندارد، گفت: دولت و تيم ديپلماسي تيم خوشبيني نسبت به اروپايي‌ها هستند در حالي‌كه بايد تيم ديپلماسي نگاه بدبينانه داشته باشد. بحث ما بر مکانيسم اقتصادي است و بايد در مذاکره با نماينده آلمان راه‌اندازي اينستکس مطرح شود تا فاز بعدي آن در ايران ادامه پيدا کند.
محرابي حضور صرف نماينده اروپا در ايران را ناکافي دانست و گفت: چرا اروپا به ايران سوخت نمي دهد. آقاي روحاني بايد از اروپايي‌ها تضمين هاي لازم را بگيرد زيرا منافع ملت در ميان است. ارتقاي سطح ديپلماسي در جامعه بين المللي با امتياز گرفتن است و با خنده و گفت و گو منافع ملت حاصل نمي شود. استاد دانشگاه تهران اظهار کرد: در طول ۱۳۰ سال گذشته اروپايي‌ها به ما کمک نکرده اند مگر اينکه ما طرح و شرايط جديدي را مطرح کرده باشيم. نماينده اروپا در ايران قبلا هم به کشور آمدند و مذاکره کردند اما فاز بعدي مذاکرات از سوي وزارت امور خارجه اعلام نمي شود. اکنون يک سوال جدي مطرح است: وزارت امور خارجه چه شيوه اي را در رفت و آمدهاي اروپايي‌ها اتخاذ کرده تا فاز بعدي گفت و گوها را ادامه دهد؟ اکنون پتروشيمي ما تحريم شده است آيا اروپايي‌ها تضمين براي خريد از محصولات پتروشيمي ما را مي دهند؟
وي با اشاره به تعيين ضرب الاجل دو ماهه توسط ايران به اروپا در راستاي عمل به تعهدات آنها گفت: ايران در ضرب الاجلي که براي اروپايي‌ها تعيين کرده، تعهداتي را کمرنگ کرده که هيچ تاثير منفي براي اروپايي‌ها ندارد. ما در تعهدات بين المللي هيچ بندي را «کان لم يکن» تلقي نکرده ايم و فازهاي عملياتي تعليق نشده اند.
محرابي تصريح کرد: اينکه برجام چگونه بسته شد داراي نقد علمي است. منافع تضمين شده براي ايران در برجام چه بود؟ ما بعد از برجام فقط مقداري پول نقد از دولت آمريکا گرفتيم اما توسعه فناوري و ورود تکنولوژي و تحريم هاي مالي برداشته نشد. وي با بيان اينکه اروپايي‌ها در پاي ميز مذاکره و تصويب لوايح بسيار قدرتمند عمل مي کنند، گفت: تيم ديپلماسي ما بيش از آنکه نقش ديپلمات را به خود بگيرند بايد در صحنه بين المللي توانايي گرفتن امتياز از طرف مقابل را داشته باشند. اکنون امکان گرفتن تضمين براي برجام نيست زيرا آمريکا از آن خارج شده است. در دوسال آخر رياست جمهوري اوباما بايد تضمين هاي لازم گرفته مي شد و توسعه و انتقال تکنولوژي و تحريم هاي مالي برداشته مي شد. در دوران رياست آقاي سيف در بانک مرکزي همواره بر ادامه تحريم هاي مالي اشاره مي شد. محرابي اظهار کرد: از زماني که برجام به امضاء رسيد مسئولان اقتصادي اعلام کردند سوئيفت برقرار نمي شود. از ابتدا بايد ضمانت اجرايي گرفته مي شد. در روابط بين الملل ميل به سازگاري مطلوب است تا ميل به سازش. سازش يعني دادن امتياز و سپس به دنبال بازپس گرفتن امتياز است اما در سازگاري تعامل دوطرفه صورت مي گيرد. اين در حالي است که طرف اروپايي به طور قطع به دنبال سازش است. وي در پايان سخنانش گفت: اروپايي‌ها داراي هوش سرشاري هستند و دنيا را اداره مي کنند و ما در تقابل با نظام سلطه جهان هستيم. مسئولان ما بايد هوش سياسي بالا و نگاه انقلابي داشته باشند و تصور نکنند مراوده تجاري فقط شامل رفت و آمد نمايندگان بين ايران و ديگر کشورهاست.