محمد جواد ظریف، وزیر خارجه با روزنامه همشهری به گفت‌وگو نشسته است. مهمترین بخش‌های این مصاحبه در ادامه آمده است.

کسی نمی‌خواهد با عضویت آمریکا در برجام مخالفت کند

– اگر آمریکایی‌ها شروع کنند به بررسی جدی و گفت‌وگو با سایر اعضای برجام نه این حرف‌های مطبوعاتی که برخی‌ها برای فروش سلاح می‌زنند، بلکه حرف‌های واقعی مبتنی بر برجام آن وقت خواهند دید که چاره‌ای نیست جز اینکه اقداماتشان را شروع کنند.

– آنها می‌توانند همین امروز بیانیه بدهند که می‌خواهند به برجام برگردند. ما هم در سطح رئیس‌جمهور اعلام خواهیم کرد به محض اینکه آنها برگردند، ما هم اقدامات جبرانی خود را متوقف می‌کنیم. در مرحله بعد می‌توانند دستور اجرایی بدهند. می‌توانند دستور اجرایی را اول صادر کنند؛ ما هم دستور را اول صادر می‌کنیم؛ یعنی کاملاً مشابه آنها عمل می‌کنیم. اگر بیانیه دهند، بیانیه می‌دهیم، اگر آقای بایدن فرمان اجرایی داد، رئیس‌جمهور ما دستور می‌دهد به سازمان انرژی اتمی که مراحل را آماده کنند؛ اگر فرمان اجرایی رئیس‌جمهور آمریکا عملیاتی شد-یعنی ما توانستیم نفت بفروشیم و پول آن را برگردانیم و پول‌های بلوکه شده برگشت-ما هم شروع به اجرا می‌کنیم؛ اگر تمام تعهدات را یکجا انجام دادند، ما هم یک جا انجام می‌دهیم. موضوع پیچیده و تعلیق به محال کردن نیست. این می‌تواند براساس یک زمانبندی کاملا معقول اجرا شود.

– نماینده ویژه اتحادیه اروپا آقای بورل ۲تا شغل دارد. من می‌خواهم ۲ شغل ایشان را به اتحادیه اروپا یادآوری کنم؛ یک شغل ایشان نماینده عالی اتحادیه اروپاست و یک شغل دیگر ایشان هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام براساس برجام و قطعنامه ۲۲۳۱است. ایشان می‌تواند این ترتیبات اجرایی را هماهنگ کند. در اینجا هم نیاز به مذاکره وجود ندارد. وقتی ترتیبات هماهنگ شد و آمریکا تعهدات خود را اجرا کرد، آمریکا به عضویت برجام برمی‌گردد. این بازگشت به عضویت اتوماتیک نیست.

– کسی نمی‌خواهد با عضویت آمریکا در برجام مخالفت کند. برمی‌گردد به برجام و آن وقت است که می‌توان در قالب ۱+۵ راجع به آینده گفت‌وگو کرد.

برجام را انتخاباتی نکنید!

– سیاست جمهوری اسلامی در رابطه با برجام خیلی ارتباطی با دولت‌ها ندارد و این سیاستی است که در سطح نظام اتخاذ شده است و من تقاضایم از همه دوستان هردو جناح این است که موضوع برجام را موضوع انتخاباتی نکنند.

– برای معیشت مردم و پایان جنگ اقتصادی ما دعوای جناحی و انتخاباتی نداریم و باید همه بدانند برجام موضوعی است که در سطح رهبری پیگیری می‌شود و سیاست‌های ما در این زمینه در هر دولتی که باشد، تغییر نخواهد کرد.

– اینکه چرا آمریکا تعلل می‌کند، به‌دلیل شرایط ویژه داخلی آمریکاست. نباید دست‌کم بگیریم که آمریکایی‌ها با یک بحران مشروعیت مواجه شده‌اند و با یک بحران همبستگی ملی مواجهند. رئیس‌جمهور سابق آمریکا رهبر یک شورش علیه نماد آمریکا شد. اگر شما دنبال نماد آمریکا باشید کاخ سفید را به شما نشان نمی‌دهند، کنگره آمریکا را نشان می‌دهند. این اتفاق کمی نبود؛ لذا سردرگمی در آمریکا یک واقعیت است؛ اینکه چرا تعلل می‌کنند را باید از آمریکایی‌ها پرسید. اما هرچه بیشتر تعلل کنند، آمریکا ضرر می‌کند و وجهه سیاست خارجی آمریکا ضربه می‌خورد و نشان‌دهنده این خواهد بود که دولت آقای بایدن نمی‌خواهد خود را از میراث شکست‌خورده ترامپ نجات دهد و من فکر نمی‌کنم این تصویری باشد که آقای بایدن بخواهد از خودش نشان بدهد.

در معیشت مردم باید نگاهمان به داخل باشد/ در مذاکرات از همه بیشتر به غرب بی‌اعتماد بودیم

– ما در معیشت مردم باید نگاهمان به داخل باشد، اما حتما می‌خواهیم این جنگ اقتصادی که علیه مردم است، زودتر خاتمه یابد.

– آقای ترامپ میراث خوبی برای آقای بایدن نگذاشته که آقای بایدن سعی کند این میراث را بیشتر نگه دارد. او باید هرچه سریع‌تر خرابه روابط خارجی که ترامپ به او تحویل داده را اصلاح کند.

– این حق مردم است که در مورد دولت آینده تصمیم بگیرند، اما من احساس می‌کنم که برجام تصمیم کل نظام بوده و تصمیم یک دولت نبوده که دولت بعدی بخواهد با آن مخالفت کند؛ تصمیمی بوده که کل نظام گرفته است. گروهی از دوستان گفتند برجام یک جسد متعفن است، اما دیدند که نظام چنین حرفی نمی‌زند. البته هیچ‌کس نسبت به روش غرب خوشبین نبوده و خوش‌خیالی نداشته و کسانی که مذاکره کردند شاید بیش از همه، با بی‌اعتمادی مذاکره کردند. یک واژه را قرض بگیرم؛ با دلواپسی مذاکره کردند، ولی دلواپسی باید از طرف مقابل باشد نه از طرف خودی. ما در مقابل دیگران دلواپس منافع ملی هستیم و نه از بابت اینکه خودی‌ها درباره منافع ملی کوتاهی کنند.

آمریکا اهرم اساسی خود را علیه ایران از دست داده

– نفرمایید برجام بی‌خاصیت شد. برجام در ۲هدف عمده یعنی پایان دادن به اجماع امنیتی علیه ایران از طریق پایان دادن به تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران و شناسایی حقوق هسته‌ای ایران موفق بود.

– آمریکا اهرم اساسی خود را علیه ایران از دست داده؛ یعنی قطعنامه‌های فصل هفتمی. امروز شرایط به‌گونه‌ای شده که آمریکا یک سال کار می‌کند و یک پیشنویس قطعنامه می‌دهد. بعد قطعنامه ۳۵بندی را تبدیل به ۳بند می‌کند. باز فقط ۲رأی مثبت می‌آورد و ۱۱رأی ممتنع و ۲رأی منفی. شرایط قبل از برجام برای آمریکا قابل بازگشت نیست.

برای مذاکره با آمریکا در کشور اجماع نداریم

– مذاکره ایران و آمریکا موضوعی است که نیاز است در کشور در موردش اجماع باشد و در سطوح عالی کشور روی آن توافق باشد. فعلا شرایطی که داریم این است که در کشور اجماعی برای مذاکره با آمریکا نیست و بدون اجماع وارد این حوزه شدن از نظر سیاست خارجی هم کار صحیحی نیست، اما بازگشت آمریکا به برجام نیاز به مذاکره ندارد. 

– اقداماتی که آمریکا باید انجام بدهد را مشخص کردم. آقای بورل هم هست_ به‌عنوان هماهنگ‌کننده برجام_  و می‌تواند هماهنگی را  انجام دهد. آمادگی صحبت با آقای بورل را داریم. آمریکایی‌ها هم آمادگی صحبت با آقای بورل را دارند و این می‌تواند مسیری باشد که ادامه پیدا کند. بعد از آن آمریکا می‌آید و عضو برجام می‌شود و عضو برجام که شد سر یک میز می‌نشینیم. آن میز هست و همیشه بوده است و ما همیشه سر آن میز بوده‌ایم. ما نیاز نیست به میز مذاکره برگردیم. آمریکا باید بلیت ورود به میز مذاکره را پیدا کند. آن وقت در قالب ۱+۵آمریکا حضور پیدا می‌کند و ایران هم حضور دارد و حتما در آن چارچوب گفت‌وگو خواهد شد.

– در آن زمان مقام معظم رهبری فرمودند به آمریکا اعتماد نداریم، اما آمریکایی‌ها در برابر یک امتحان هستند. نتیجه امتحان برجام رفتار ما در آینده را تعیین خواهد کرد. خب، آن امتحان را آمریکا مردود شد. ما که با دولت اوباما مذاکره نکردیم. ما با وزیر خارجه آمریکا مذاکره کردیم. بعد این توافق به یک قطعنامه شورای امنیت تبدیل شد. آمریکا در این امتحان مردود شد. اول باید این امتحان خود را بدهد.

هنوز از برجام سوءاستفاده نشده است!

– هنوز از برجام سوءاستفاده نشده است. ما باید جلوی هرگونه سوءاستفاده را بگیریم و خواهیم گرفت؛ البته با چشم باز. ولی اول باید یک اجماعی در کشور وجود داشته باشد؛ مخصوصا کسانی که می‌خواهند دولت را در اختیار داشته باشند که مرتب نگویند برجام راه سوءاستفاده را برای آمریکا باز گذاشته است.

– دوستان ما که دوست دارند ما را به نخواندن برجام و ۲۲۳۱ متهم ‌کنند، بروند نگاه کنند. برای خودشان هم خوب است؛ چون برخی دوستان از الان شروع کرده‌اند و دوست دارند دور بعد دولت در اختیارشان باشد و مذاکره‌کننده باشند. نوش جانشان ما مشکلی نداریم، اما اقلا بدانند درباره چه چیزی مذاکره می‌کنند. بدانند داشته‌های ما چیست و بدانند دست ما چقدر پر است. این برجام و توافق‌ها مال همه کشور است. آنها هم روزی می‌خواهند از آن استفاده کنند. پس پل‌های پشت سرشان را خراب نکنند. بعد‌ها به این پل‌ها احتیاج دارند.

– اخیرا سایت khamenei.ir گفت‌وگوهایی با سیاستگذاران فعلی یا قبلی سیاست خارجی داشته و به‌نظر می‌رسد رئوسی از یک توافق جدید را دنبال کرده است. آنچه که برداشت من است این است که ما باید درباره خساراتی که آمریکا به ایران وارد کرده گفت‌وگو کنیم و خود این، یک اهرم بازدارنده است که این وضعیت دوباره تکرار نشود، که آمریکا نخواهد از توانمندی‌هایش در بیرون برجام سوءاستفاده کند.