حسن شجاعي
اين روزها فضاي رسانه‌اي كشور مملو از اخباري است پيرامون حادثه قتل همسردوم محمدعلي نجفي سياستمدار و شهردار اسبق تهران و يكي از مديران ارشد كشور كه در طول چهاردهه گذشته مسئوليت هاي مختلفي‌ از وزارت تا مشورت دولت هاي مختلف را در كارنامه داشته است.
در اينجا تلاش داريم تا در گفت وگو با كارشناسان حوزه رسانه، به آسيب شناسي درخصوص نحوه اطلاع‌رساني اين رويداد از طريق رسانه ها بپردازيم و اينكه آيا در اين زمينه رسانه ها باتوجه به وظايف ذاتي خود عمل كرده اند يا خير.
دکتر اکبر نصراللهي رئيس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مرکز در گفت وگو با رسالت ضمن اشاره به اين نكته كه پوشش خبري اين اتفاق از چند منظر همراه با آسيب بود مي افزايد: شتاب‌زدگي در پوشش اين حادثه يكي از آسيب هايي بود كه در لحظات اوليه انتشار اين خبر با آن روبه رو هستيم. در اين مرحله خبرنگاران رسانه ها به همراه شهروند خبرنگاران در كنار مسئولين مختلف با انتشار اخبار گوناگون و شتاب زده موجب شدند تا تعارضات بسيار زيادي را در پوشش خبري حادثه شاهد باشيم، ضمن اينكه تصاوير و فيلم هاي روز نخست نوعي شتاب زدگي رسانه اي را نشان مي دهد كه سبب سردرگم شدن مخاطبان و مردم از واقعيت پيش آمده شد.
وي به بخش دوم آسيب حاصل از انتشار اين خبر پرداخت و گفت: از سوي ديگر جهت دهي سياسي به اين رويداد موجب شد تا رسانه هاي بيگانه نظير بي بي سي فارسي و شخص مسعود بهنود با بيان اينكه شهردار اسبق تهران چندماه قبل هم در يكي از هتل هاي تهران خودكشي كرده، مسير و خطر سياسي به اين موضوع دهند تا پاي دستگاه‌هاي امنيتي وارد اين قضاياباز شود و فضا به سمت و سويي غيرواقعي تمايل يابد.
دكترنصراللهي به بخش سوم آسيب رسانه اي اين حادثه اشاره و به رسانه هايي مي پردازد كه باوجود اهميت خبري، به اين موضوع نپرداخته و در رسانه هاي خود به شكل بسيار كم رنگي آن را بازتاب دادند. وي خاطرنشان مي كند: به هرحال ارزش خبري اين حادثه به واسطه شخص نجفي و مسئوليت هايي كه در كشور داشته بايد رسانه هارا به سمت انعكاس اين خبر سوق مي داد، اما متاسفانه برخي رسانه ها در اقدامي غيرحرفه اي از درج آن خودداري كردند.
عضو هيئت علمي دانشگاه، شتاب زدگي و سياسي كردن موضوع و نيز كم اهميتي به اين حادثه را موجب ايجاد تبعات منفي براي جامعه دانست و افزود: از رسانه ها انتظار مي رود براساس وظايفي كه بردوش دارند به عنوان نمايندگان مردم در جامعه به شكلي با موضوع مهمي مانند اين مسئله برخورد كنند تا جامعه دچار تنش و سردرگمي نشود. دراصل بايد با واقع نمايي و دوري از هرگونه شبهه پردازي و خبرهاي غيرموثق زمينه را براي شفاف سازي فراهم آورند. در اين زمينه رسانه ها وظيفه اي كه برعهده دارند اين است كه در هر مرحله از تحقيقات و پيشرفت پرونده اطلاعات لازم را در اختيار مردم قرار دهند و از پيشگويي بپرهيزند. ضمن اينكه مسئولان هر بخش نظير نيروي انتظامي و قوه قضائيه نيز وظيفه دارند تا اخبار اين موضوع مهم را در اختيار تمامي رسانه ها قرار داده و از گزينشي عمل كردن بپرهيزند.
دكتر نصراللهي عدم اطلاع رساني شفاف و بهنگام از سوي رسانه هاي داخلي را موجب مراجعه مردم به رسانه هاي غيرمعتبر و غيررسمي عنوان كرده و مي افزايد: اگر اين اتفاق روي دهد چالش بزرگي براي جامعه و نيز كشور به وجود مي آيد زيرا اخبار از منابع غيررسمي و با جهت گيري هاي مغرضانه در اختيار مردم قرار مي گيرد و در ادامه باعث بروز مشكلات زيادي براي كشور خواهد شد. به همين خاطر بايد از اين فرصت براي دادن حس اعتماد به مردم استفاده كرد تا از اين پس مردم براي دسترسي به اخبار درست و واقعي تنها به منابع داخلي مراجعه كنند.
وي امنيتي كردن اين موضوع از سوي رسانه ها را جفا به عزيزان مسئول در حوزه هاي اطلاعاتي و امنيتي كشور دانست و گفت: اگر اين اتفاق روي دهد به ضرر منافع ملي است، زيرا اين عزيزان با تمام وجود براي حفظ امنيت مردم تلاش مي‌كنند و انتشار اخبار غيرواقع ظلم به ايشان است.
اين استاد دانشگاه سپس به گلايه از افرادي پرداخت كه با اظهار نظرهاي غيركارشناسانه به اهالي رسانه بي‌حرمتي مي كنند و در اين زمينه خاطرنشان كرد: متاسفانه اين روزها شاهد هستيم كه برخي افراد بدون شناخت از وظايف و كاركرد رسانه ها و شرح وظايف خبرنگاران، اظهار نظر كرده و از الفاظ زشت درمورد اين قشر زحمتكش ياد كرده اند. بايد خاطرنشان كنم كه از اين اتفاق نبايد استفاده ابزاري صورت گيرد. بايد اجازه دهيم هر فردي هر جايگاهي كه دارد فعاليت قانوني و حرفه اي خود را انجام دهد تا ابعاد مختلف اين حادثه به بهترين شكل براي مردم تبيين شود.
* ضعف در روزنامه نگاري حوادث
دكتر پروانه پيشنمازي استاد دانشگاه و کارشناس پژوهشکده مديريت خطرپذيري و بحران نيز در اين خصوص گفت: قبل از هرچيزي بايد به اين نكته اشاره كنم كه امروزه در حوادث مختلف اعم از حوادث طبيعي و انساني‌متاسفانه در عرصه روزنامه نگاري حوادث دچار ضعف هاي زيادي هستيم و در حادثه اخير آن را به عينه ديديم و با توجه به اتفاقات ناگواري كه در كشور روي مي دهد پوشش اخبار اين حوزه دچار كاستي هاي فراواني است.
اين استاد دانشگاه با اشاره به اينكه در رسانه هاي ما سياست گذاري لازم و مناسب براي پوشش اخبار حوزه حوادث وجود ندارد، افزود: آنچه در وضعيت فعلي رسانه هاي كشور شاهد هستيم نوعي برخورد منفعلانه با حوادث و اتفاقات ناگوار است و در اين زمينه هيچ‌گونه نقشه راه و برنامه اي را شاهد نيستيم و عموما غافلگير مي شويم.
وي همچنين با تاكيد بر اين نكته كه رسانه ها در اين حادثه هم هيجاني عمل كرده و غافلگير شدند ادامه داد: اخبار حوزه حوادث به اندازه كافي هيجان و چالش دارند و اضافه كردن چاشني بي مورد به آن و احساسي و غيرواقعي جلوه دادن آن صحيح نيست.
دكتر پيشنمازي قضاوت زودهنگام رسانه ها در مورد حادثه قتل همسر دوم شهردار تهران را غيرحرفه اي خواند و گفت: رسانه ها بايد اجازه دهند تا ابعاد مختلف اين حادثه از سوي مسئولان مختلف بررسي شده و از سطوح مختلف و عميق تر مورد بررسي قرار گيرد. ضمن اينكه رعايت حقوق انساني افراد درگير در حوادث از جمله وظايف حرفه اي و اخلاقي رسانه ها محسوب مي شود كه بايد در اين اتفاق هم از سوي رسانه ها موردتوجه جدي قرار گيرد.