گروه اجتماعی- مرضیه صاحبی
«دست‌وپازدن برای تشکیل طیف وسیعی از اردوگاه مخالفان، برخی را  واداشته تا هرچه دستاورد است به‌سادگی کتمان کرده و واکسن را به پرحرف‌وحدیث‌ترین سوژه این روزها تبدیل کنند و گفته‌های ناصواب هم دلالت بر هدایت افکار عمومی به سمت و سویی غیرمنصفانه و تشویش اذهان جامعه دارد، برخی توانمان را نشانه گرفته‌اند و می‌خواهند هرچه  رشته‌ایم، پنبه کنند و از صدر تا ذیل اقدامات را در این عرصه، نمایشی بیهوده جلوه دهند.» روایتگر آنچه ذکرش رفت، صاحب‌نظرانی هستند که می‌گویند، برخی این اظهارات را دستمایه‌ای قرار داده‌اند برای ابراز نگرانی و دلمشغولی جامعه تا تک‌تک آدم‌ها عرقشان را به تولیدات وطنی از دست بدهند و کلی بهانه بیاورند  که چرا حواسمان از خرید واکسن خارجی پرت شده و چسبیده‌ایم به محصول خودمان. دراین‌باره کمی بیشتر با «مینو محرز»، «مسئول ارزیابی علمی تولید واکسن ایرانی کرونا » هم‌کلام شده‌ایم و در خلالش خیلی کوتاه «حجت نیکی ملکی»، رئیس مرکز اطلاع‌رسانی ستاد اجرایی فرمان امام با ما سخن گفته، می‌توان این نوشته را حسابی  بال و پر داد و مطالبی را از قول این‌وآن نوشت اما ترجیح دادیم، فروع و حواشی را حذف کنیم تا گزارش در همان سطرهای آغازین با گفتارهای آنان شکل بگیرد. 
«مینو محرز» در مطلع کلام، دلخوری‌اش را به زبان می‌آورد و گلایه دارد  از گفته‌هایی که سرسوزنی بر واقعیت منطبق نیست و همان‌ها را به او نسبت می‌دهند، «محرز» که ۴۵ سال است به‌عنوان برجسته‌ترین متخصص عفونی پای کار بوده، خیلی از مسائل را با «رسالت» در میان می‌گذارد و از آتش تند منتقدان می‌گوید. او صریح صحبت می‌کند و البته بی‌تعارف. منتها تمایل دارد کلامش با کشمکش‌های علمی و آزمایشگاهی در کشور آغاز شود که از اسفندماه در جریان است و تا مدت‌ها مثل خیلی از کشورها، در بر پاشنه آزمون‌وخطا چرخیده اما محققان کشورمان مأیوس نشده‌اند و نسبت به اثربخش بودنش امیدواری‌های بسیاری داشته‌اند و هنوز هم دارند. اکنون «محرز»، حاصل جدال‌های علمی را امیدوارکننده توصیف کرده و خاطرنشان می‌کند: «ما دانش فنی تولید واکسن کرونا را در اختیار داریم و این محصول، بهار ۱۴۰۰ در دسترس خواهد بود.»
شاید جزئیات چندانی از این واکسن در دست نباشد اما مدتی قبل، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از دریافت کد اخلاق در پژوهش توسط اولین واکسن ایرانی کرونا خبر داده و گفته: شرکت «شفافارمد» تولیدکننده این واکسن است، تحقیقات آن در گروه دارویی «برکت» انجام شده و «ستاد اجرایی فرمان امام» بر روی آن سرمایه‌گذاری کرده است. 
 واکسن با ۷۵ درصد تأثیر، می‌تواند زنجیره سرایت را بشکند
«محرز» این کد اخلاق را نشانه‌ای از استطاعت و توانایی کشورمان عنوان می‌کند و با اذعان به این‌که تکنولوژی به‌کاررفته در واکسن، مطابق شیوه «ویروس کشته‌ و ضعیف‌شده» است، می‌گوید: «محصولاتی که بر این اساس به تولید رسیده‌اند، بیش از ۷۰ درصد و گاهی تا ۹۰ درصد ایمنی ایجاد می‌کنند و چنانچه واکسنی ۶۰ تا ۷۰ درصد هم مؤثر باشد باید تزریق را آغاز و به این طریق در افراد ایجاد مصونیت کرد. درمجموع واکسن با بیش از  ۵۰ درصد اثرگذاری، مجوز FDA را می‌گیرد و با 
۷۵ درصد تأثیر، زنجیره سرایت را می‌شکند. گرچه تکنولوژی به‌کاررفته در مدرنا و فایزر بالاست و مصونیت‌های بیشتری ایجاد کرده‌اند اما واکسنی که بر اساس ویروس غیرفعال هم تولید شده، ایمنی‌زا خواهد بود.» نظریه‌های گوناگون در این فقره روی میز است که از راز دشواری و غیرقابل‌پیش‌بینی بودن ساختار واکسن پرده برمی‌دارد. مثلا محصولی که از نوع تضعیف‌شده و ویروس غیرفعال است و بدن را به تولید آنتی‌بادی وامی‌دارد یا با استفاده از پروتئین (آنتی‌ژن)، سیستم ایمنی را مجبور به واکنش می‌کند. موارد بعدی هم به‌کارگیری «ویروسی دیگر» است و یا نظریه‌هایی که بر اساس واکسن‌های mRNA و DNA  هستند و دراین‌بین، mRNA نسل جدید بوده و در میدان رقابت از دیگر رقبای خود، پیشی گرفته  و «محرز» از این شیوه تحت عنوان تحولی در عرصه واکسن‌سازی یاد می‌کند: «فایزر و مدرنا روشی تازه و نوآورانه در واکسن‌سازی به شمار می‌روند که آنتی‌ژن را وارد بدن کرده و بدن خودش در برابر واکسن واکنش نشان می‌دهد. آن دونفری هم که از میان هزاران نفر پس از تزریق واکسن فایزر دچار آلرژی شدند، بدنشان به‌شدت نسبت به آنتی‌ژن عکس‌العمل نشان داده است، اما به‌هرحال طریقه‌ای تازه است و پیش‌تر سابقه نداشته، ما امیدواریم در بلندمدت با اثرگذاری مناسب بر روی سایر ویروس‌ها، این سبک و اسلوب را به کار ببندیم، اما این‌ها قابلیت ارسال به سراسر نقاط  جهان را ندارند و حمل‌ونقلشان بسیار مشکل است و دما مانعی بر سر راه توزیع است و شرکت فایزر اعلام کرده که واکسن آن‌ها به نگهداری در دمای منفی ۸۰ درجه سانتی‌گراد نیاز دارد که این امکان فقط در مراکز تحقیقاتی فراهم است بنابراین انتقال آن راحت نیست. واکسن مُدرنا هم احتیاج به دمای منفی ۲۰ درجه سانتی‌گراد دارد که بازهم انتقال آن سهل و ساده نیست. قاعدتا هر نوع واکسنی حتی اگر mRNA نباشد، چنانچه واکنش ایمنی ایجاد کند باید مورداستفاده قرار بگیرد تا ما بتوانیم سیر سرکش و وحشی کرونا را متوقف کنیم.» دیدگاه «محرز» بر این امر معطوف است که هر مسئله‌ای راه‌حل مختص به خود را می‌طلبد و حداقل در مورد کرونا، راه‌حل باید مبتنی بر نظریه‌های علمی باشد و کارآمدی مناسب و موجهی از خود به نمایش بگذارد: «می‌خواهم تأکید کنم، واکسنی که می‌تواند تنها برای دو هفته در فرد ایمنی ایجاد کند، راهکاری معقول و مفید به فایده نیست. فرض کنید واکسنی تنها برای چند درصد محدود ایمنی ایجاد کند، معلوم است که به لحاظ آماری مطلوب نخواهد بود و از سوی نهادهای مسئول بهداشت و درمان هم موردپذیرش نیست.» 
می‌پرسم، تعریف او از واکسن موفق و مؤثر چیست؟ «واکسنی که بتواند فرد را در برابر بیماری کووید۱۹ حفظ کند و درعین‌حال که عوارض جانبی جدی ندارد، سازگار با  تمامی گروه‌های جمعیت باشد، از کودک و سالمند تا سایرین و همچنین تولید انبوه و پرشتاب آن میسر باشد.»
 تحریم‌ها دسترسی به واکسن را مشکل کرده؟
طی روزهای گذشته، آنچه بحث‌برانگیز بوده و همچنان در مرکز توجه قرار دارد، ارتباطی با کارآمدی واکسن وطنی ندارد، بیشتر معطوف بر واردات است و برخی عامدانه یا غیرعامدانه، شایعاتی زبان به زبان نقل کرده‌اند و گله‌مندی‌های تندی را نسبت به دولت در عدم خريد واكسن روا داشته‌اند، رئیس‌جمهور هم در پاسخ به نقدهای صورت پذیرفته، تأکید کرده است، ایران در نقل‌وانتقال یا نگهداری هیچ مشکلی ندارد اما درزمینه خرید به دلیل تحریم‌ها مشکل دارد. واکنش «مسئول ارزیابی علمی واکسن کرونا» نیز به‌این‌ترتیب است که «دستیابی ما به واکسن خارجی زودتر از بهار سال آینده نخواهد بود، جمعیتی میلیاردی متقاضی‌اند و مدت‌ها باید در لیست انتظار بمانیم تا واکسن به دستمان برسد، تولید واکسن‌های فایزر و مدرنا توسط هند هم نیازمند تدارک زیرساخت‌های مناسب و شرایط نگهداری لازم است بنابراین اقدام به‌منظور خرید و واردات معقولانه است اما نباید جریان را به این سمت‌وسو هدایت کرد که ما فقط بر تولید متمرکزیم و به فکر خرید نیستیم، به این موضوع هم توجه شده اما دسترسی‌مان در بازه زمانی کوتاه میسر نخواهد بود.» 
 راهکارهای دستیابی به واکسن مورد نیاز
وزیر بهداشت‌ودرمان هم بارها اظهار کرده، روش‌های سه‌گانه برای تهیه و تأمین واکسن موردنیاز در دستور کار است، نخست: سفارش خرید واکسن خارجی است که در کوواکس ثبت‌شده و منطبق بر آخرین گفته‌های وزیر بهداشت،  «۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دُز واکسن کرونا جزء سهمیه و سبد ما از سازوکار جهانی «کوواکس» است که این میزان برای ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر از گروه‌های آسیب‌پذیر تأمین‌ می‌شود، یعنی حدود ۱۰ درصد از جمعیت کشور.» علیرضا بیگلری، رئیس انستیتو پاستور ایران بابیان این‌که «در شرف خرید واکسن کرونا از شرکت‌های مطمئن به‌صورت مستقیم هستیم»، گفته: « واکسن‌های کوواکس زودتر و بین
 ۶ تا ۸ هفته دیگر تحویل کشورهای مختلف ازجمله ایران خواهند شد.»دومین مسیر، خرید از منابع مورداطمینان و کمپانی‌های شناخته‌شده بین‌المللی است که در همین زمینه، «سعید نمکی» مطرح کرده «برای تولید مشترک حدود ۵ و نیم میلیون دُز واکسن با یک کمپانی صاحبنام در حال مذاکره هستیم. حدود ۲۰ میلیون دُز از طریق یک کمپانی معتبر دیگر تأمین خواهد شد. با این حساب ۴۱ تا ۴۲ میلیون دُز واکسن را برای ۲۰ تا ۲۱ میلیون جمعیت کشور تهیه خواهیم کرد.» سومین شیوه، تکیه بر توان و دانش وطنی است که مرد نخست وزارتخانه بهداشت و درمان شرح داده است که «واکسن داخلی در حال پیشرفت بوده و علی‌رغم ذهنیت برخی افراد که به تولید داخل باور ندارند در این راستا اقدامات خوبی انجام گرفت. سازمان جهانی بهداشت پیشرفت ۴ شرکت را قبول کرد و یک شرکت مجوز تست انسانی گرفت. امیدوارم طی چند ماه آینده مژده ساخت واکسن تولید داخل را به مردم عزیز برسانیم.»پیش‌تر در گفت‌وگویی با «محمدحسین یزدی»، معاون پژوهشی مرکز تحقیقات واکسن و مدیر گروه ایمنوتراپی پژوهشکده علوم دارویی دانشگاه علوم پزشکی تهران به این موضوع پرداختیم که «اگر هدف‌گذاری ما مبنی بر توزیع همگانی هم نباشد، باز ۸۰ میلیون دز واکسن احتیاج ماست، چون به دو بار تزریق نیاز است و حداقل باید به ۴۰ میلیون نفر از گروه‌های پرخطر شامل کادر درمان و افراد بالای ۵۰ سال و بیماران زمینه‌ای برسد، البته اماواگرهایی در میان است که این میزان از کجا باید تأمین شود و آیا به دست ما می‌رسد یا نمی‌رسد. مباحث ذکرشده، فارغ از بحث تحریم‌ها و نقل‌وانتقال پول است و آیا به لحاظ لجستیکی، کسی حاضر است این میزان را تأمین کند؟»
معاون پژوهشی مرکز تحقیقات واکسن در اظهاراتش، مواردی را بیان کرده که در سخنان «محرز» هم به آن‌ها اشاره شده است: «آیا فایزر می‌تواند واکسن را به‌تمامی جمعیت دنیا برساند؟ حداقل باید ۵ میلیارد نفر در دنیا واکسینه شوند تا ما بتوانیم کووید۱۹ را تحت کنترل دربیاوریم. این ۵ میلیارد با دو بار تزریق در هر فرد،
 ۱۰ میلیارد دز خواهد بود، کدام کمپانی توانایی این را دارد که ۱۰ میلیارد دز واکسن تولید کند؟ تقریبابه لحاظ آماری محال به نظر می‌رسد که یک کمپانی بتواند به‌تنهایی تولیدکننده و تأمین‌کننده این واکسن در سراسر دنیا باشد. بنابراین هر کشوری مجبور است به راهکار درونی خودش بیندیشد، بعضی کشورها دارای زیرساخت لازمند و با یک کمپانی صحبت کرده و با اخذ تکنولوژی، برای تولید اقدام می‌کنند، بعضی کشورها ممکن است یک‌قدم از این هم فراتر بروند و بگویند علاوه بر این‌که دارای زیرساخت‌های لازم هستیم، سعی می‌کنیم برای انتقال دانش فنی مذاکره کنیم و حتی برای تولید دانش فنی هم تلاش خواهیم کرد، کما این‌که کشور ما از همان ابتدا این کار را کرده است و در منطقه خاورمیانه، ایران و مصر دو کشوری بودند که دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی‌شان توانستند دو واکسن را در سازمان جهانی بهداشت ثبت کنند. کنسرسیومی مثل کوواکس هم وجود دارد که همه کشورها تقریبادر آن عضویت دارند و هر واکسنی که ثبت شود، همه می‌توانند پیش‌خرید کنند ولی مضاف بر آن هر کشوری، به‌طور مجزا می‌تواند و باید زیرساخت‌های خودش را فعال کند.» 
 سنجش ایمنی‌زایی واکسن با آغاز مطالعات انسانی
هم‌اینک ناظر بر بیم و دلواپسی کاردانان و متخصصان و شیوه‌های بنا نهاده شده با هدف دسترسی به واکسن، فرصتی دست داده تا مراحل ایمنی‌زایی این محصول در قالب مطالعه فاز یک انسانی، به قصد ارزیابی تأثیرات آن، ایجاد مصونیت در برابر بیماری و تعیین دُز بر روی ۵۶ نفر آغاز شود و سپس در فاز دوم به ۵٠٠ نفر تزریق و برای فاز سوم هیچ محدودیتی در کار نیست. «محرز» در پاسخ به این چرایی که چین واکسن را روی جمعیت یک‌میلیون‌نفری تست کرده و ما در تعداد محدودتری این کارآزمایی را دنبال می‌کنیم، می‌گوید: «در مراحل اولیه، طبق استانداردهای بین‌المللی و قوانین این حوزه، باید بر روی افراد محدودی تست را انجام داد تا اگر اثرگذار بود و عارضه‌ای نداشت، روی تعداد بیشتری تست انجام شود.»«مسئول ارزیابی علمی تولید واکسن ایرانی کرونا»، هیچ‌گونه هراس و دلهره‌ای از بابت عارضه این محصول وطنی ندارد و تأکید می‌کند: «ما با اتخاذ این شیوه، هم سریع‌تر پاسخ می‌گیریم و میزان مصونیت آن مناسب است و هم معمولا عارضه جانبی نخواهد داشت، سال‌هاست تجربه ویروس‌های ضعیف یا کشته‌شده را در واکسن داشته‌ایم، مثل آنفلوآنزا یا سایر موارد. بنابراین موضوع حیاتی، ایمنی زایی آن است تا بتوانیم به‌عنوان محصولی مؤثر آن را به‌کار بگیریم. بعد هم طوری نیست که تزریق واکسن باعث مرگ داوطلبان شود، به‌این‌علت که بر روی حیواناتی مانند انسان آزمایش شده و چون روی آن‌ها ایمنی خوبی ایجاد کرده، به مرحله آزمایش انسانی رسیده و جایی برای نگرانی باقی نمی‌ماند. اتفاقا برخلاف تصور عده‌ای که افکار مالیخولیایی دارند و ضد واکسن وطنی‌اند، خیلی‌ها داوطلب شده‌اند و این برای ما شگفت‌آور بوده و هست و بسیار امیدواریم که در این مسیر توفیق داشته باشیم.» 
 استقبال بی‌نظیر برای تست انسانی/ جهش ویروس و توقف واکسیناسیون؟
مطابق آماری که «حجت نیکی ملکی»، رئیس مرکز اطلاع‌رسانی ستاد اجرایی فرمان امام، پنجم دی‌ماه در صفحه توییتر خود منتشر کرده است؛ پس از تماس  ۴۴هزار و ۹۴۱ نفر داوطلب تست انسانی، 
۲۷ هزار و ۷۹ نفر اعلام آمادگی کرده‌اند. «نیکی ملکی» در گفت‌وگوی کوتاهی که با «ما» دارد، بیان می‌کند: «این تعداد داوطلب، میزان اقبال جامعه را علنی می‌سازد و البته برخی به‌غلط می‌پندارند که ما بر سر راه واردات سنگ‌اندازی می‌کنیم، درصورتی‌که رئیس ستاد اجرایی فرمان امام تلویحا گفته است، واکسن ما۵-۴ ماه دیگر آماده خواهد شد و مسئولین اگر فکر می‌کنند، در این فرصت امکان واردات را دارند، می‌توانند این کار را انجام دهند، هیچ بحثی در مورد واردات نداریم و فشاری هم تحمیل نکرده‌ایم.» سخنگوی ستاد تأکید می‌کند، «از این راه به دنبال درآمدزایی هم نیستیم. ستاد نگاهش به مسئله قیمت‌گذاری، مبتنی بر  سود اقتصادی نیست بلکه نگرش اجتماعی دارد و می‌خواهد گره‌گشا باشد و این محصول را تقریبا باقیمت تمام‌شده به وزارت بهداشت ارائه می‌کند.»« مینو محرز» هم تصدیق می‌کند، آنچه ستاد اجرایی فرمان امام و نخبگان انجام می‌دهند، برای کسب ثروت نیست، بلکه برای خدمت به جامعه است. او از استقبال بی‌نظیر مردم هم‌سخن می‌گوید و بسیار خوشحال است. سپس اعلام می‌کند، مقصود از تعیین سن ۱۸ تا ۵۰ سال برای متقاضیان برمبنای اصول کارآزمایی است که طبق این اصول، خانم‌های باردار و کودکان هم انتخاب نخواهند شد و بعد از دریافت تأییدیه، نخستین گروه که بایستی واکسن را دریافت کنند، کادر درمان‌اند و بعد هم سالمندان و افراد دارای بیماری‌های مزمن و زمینه‌ای جای می‌گیرند.    
اما پای برخی شک و تردیدها نیز به میان کشیده شده، چراکه پس از جهش ویروس در انگلستان، کارایی واکسن زیر سؤال رفته، «سید علیرضا ناجی»، رئیس مرکز ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری، پیش‌تر به ما گفته بود، جهش ویروس قابل پیش‌بینی بوده و این نوع تغییرات می‌تواند از جنبه‌های مختلف، بر بیماری‌زایی و برنامه واکسیناسیون و درمان تأثیر بگذارد. ناجی، تأکید کرده بود که هنوز نمی‌دانیم این واکسن در مسیر واکسیناسیون ما اشکالاتی را به وجود می‌آورد یا خیر اما نباید این فرآیند را متوقف کنیم، چون هنوز این عقیده وجود دارد که واکسن علیه گونه جدید مؤثر است. احتمال دارد در آینده با تغییرات ویروس، این‌ عارضه رخ بدهد اما اکنون واکسن مؤثر است و دنیا جلوی واکسیناسیون را نمی‌گیرد. ماهم باید به این جریان بپیوندیم، چون دو راه‌حل برای کنترل کووید۱۹ داریم، اول‌ازهمه، تقویت بهداشت اجتماعی و دومین مورد، واکسیناسیون دستی است چراکه فعلا شواهدی دال بر بی‌اثر بودن واکسن بر روی گونه جدید به‌دست نیامده است. به بیان «رئیس مرکز ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری»، آنچه تاکنون عنوان‌شده، این است که دو متاسیون‌ به‌خصوص گونه‌های جدید در آفریقای جنوبی باعث شده برخی از آنتی‌بادی‌ها، میزان تمایلشان برای چسبیدن به ویروس کمتر شود اما این موضوع موجب نشده که برنامه واکسیناسیون لغو شود، بنابراین واکسن‌های موجود، علیه این ویروس جدید هم مؤثر ارزیابی‌شده‌اند، هرچند هیچ ضمانتی در کار نیست، یعنی ممکن است در آینده تغییرات بیشتری در ویروس به وجود بیاید و روی واکسیناسیون تأثیر بگذارد. 
«مینو محرز» هم تصور نمی‌کند که این ویروس در مسیر تزریق واکسن اشکالی به وجود بیاورد. او با ردکردن اظهارنظری که از قول او نقل شده و در آن احتمال داده بود، با توجه به «سرایت گسترده کرونا» در موج اخیر، ویروس جهش‌یافته وارد کشور شده باشد، این سخنان را با آنچه در گفت‌وگو با رسانه‌ها شرح داده در تناقض آشکار دانسته و به ما توضیح می‌دهد: «این جهشی که در انگلیس اتفاق افتاده در کارایی و آنتی‌ژن واکسن خللی ایجاد نخواهد کرد اما ممکن است روی تست‌های تشخیصی تأثیر بگذارد.» موج سوم کرونا در کشورمان از اواخر شهریور و اوایل مهرماه آغاز شد و برخلاف دو موج قبلی شدت شیوع و دوره اوج‌گیری آن بسیار شدیدتر بود. موارد ابتلا به کرونا و مرگ در میان مبتلایان به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش و بارها رکوردهای جدیدی برجا گذاشت. بااین‌وجود، «محرز» در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا تأکید کرده، هرچند فعلا در ایران امکان توالی‌یابی دقیق ویروس را نداریم اما مدرکی هم برای ورود این ویروس جهش‌یافته به کشور در دست نیست.
پس از تأثیر جهش ویروس بر کارایی واکسن، توانایی تولید هم از موضوعات جنجال‌برانگیزی بوده که نقل محافل علمی بوده و مقامی در وزارت بهداشت گفته، «‏تولید انبوه در حد نیاز داخلی مهیاست، سایت تولید نصب شده و تا بهار راه‌اندازی می‌شود، چنانکه همین امروز هم برای تولید معمول زیرساخت وجود دارد؛ ولی خط تولید چند ده‌میلیونی قبل از تأیید نهایی خود واکسن راه‌اندازی خواهد شد و تجهیزات آن نصب شده است.» «محرز» هم بر این امر صحه می‌گذارد و تأکید می‌کند که «قرار است در سطحی بالاتر از قبل، واکسن تولید شود اما هیچ کجای دنیا به این سرعت، چنین امکانی ندارد که بتواند برای ۸۰ میلیون نفر تولید داشته باشد، مگر کارخانه‌ای در هند که این قدرت و توان را در اختیار دارد. ماهم باید در بلندمدت با فراهم کردن تجهیزات و تشکیلات لازم، ضمن ساخت واکسن، آن را به‌صورت انبوه تولید کنیم.»
 اگر واکسن نبود، بشر جان سالم به درنمی‌برد
هرچند بسیاری این روند را باور ندارند و مغرضانه می‌گویند ما توان تولید واکسن آنفلوآنزا را هم نداریم چه رسد به ساخت واکسن کرونا و پدید آوردن انبوه این محصول، که «محرز» به‌طور مشخص در این رابطه تصریح می‌کند: «برخی ضد واکسن‌اند و توهمات ذهنی خود را بدون اتکا بر یافته‌های علمی مطرح کرده و آن‌ها را به من هم منتسب می‌کنند، این گروه سلامت جامعه را به خطر می‌اندازند. اگر واکسن‌ها نبودند، بشر از اپیدمی‌ها، جان سالم به درنمی‌برد و این لازمه پیشگیری از بیماری‌هاست. ما آرزو داریم برای بسیاری از بیماری‌ها واکسن داشته باشیم تا بتوانیم عارضه یا مرض را ریشه‌کن کنیم. برخی دیگر هم معرکه گرفته‌اند که ایرانی‌ها توانی در این زمینه ندارند درحالی‌که این ادعا هم غرض‌ورزانه است. گرچه کرونا درمان قطعی ندارد اما تمامی داروهایی که به نظر می‌رسید در کاهش عوارض ابتلا به ویروس مؤثر است را خودمان تولید کردیم و باز همین گروه بر طبل نتوانستن ایران کوبیدند تا میلیون‌ها میلیون داروی تقلبی را در بازار سیاه بفروشند. بنابراین ما توان تولید دارو و واکسن وطنی را داریم و در چشم‌انداز آینده هم قادر به تولید در سطح وسیعی خواهیم بود.
 سرمایه ما جوانان هستند/ القائات مسموم را دور  بریزیم
ایران ما در گذشته هم این توان را داشته است و دارای یکی از بهترین مراکز سرم و واکسن‌سازی بوده اما به‌تدریج از بین رفته و دیگر جایگزین نشده است، علتش را « مسئول ارزیابی علمی تولید واکسن ایرانی کرونا »، تحریم‌ها و نبود امکانات و زیرساخت‌ها بیان کرده و ابراز خشنودی می‌کند که «در حال حاضر این تجهیزات تهیه‌شده و جوانان ما دانش لازم را در اختیار دارند.» «محرز» تأکید می‌کند که بایستی واژه «نمی‌توانیم» را از دایره لغاتمان پاک و از فکر و ذهنمان پس بزنیم، سرمایه ما مغز جوانانمان است و آن‌ها بارها در این مملکت و حتی سایر کشورها افتخارآفرینی کرده‌اند و گل کاشته‌اند، باید خودمان را باور کنیم و القائات مسموم را دور بریزیم. این خودباوری مورد تأکید «حجت نیکی ملکی»، رئیس مرکز اطلاع‌رسانی ستاد اجرایی فرمان امام نیز قرار دارد. او به ما یادآوری می‌کند در برهه‌ای از تولید فاصله گرفتیم و این باعث شد که زیرساخت‌هایمان چندان قوی نباشد، اما در یک سال اخیر، ستاد سرمایه‌گذاری خوبی انجام داده و شاید مهم‌ترین بخش در تولید واکسن، همین ایجاد زیرساخت‌ها باشد که تمام تمرکزمان بر آن معطوف شده و در رابطه با دانش فنی هم تمام مراحل تست‌های حیوانی بر روی جوندگان و میمون‌‌ها به‌درستی طی شده و پاسخ‌های اثربخش بسیار خوبی دریافت کرده‌ایم و نتایج به کمیته اخلاق ارائه و بر اساس این نتایج، مجوز مطالعات بالینی صادر شده است و آن‌ها که می‌گویند توانش را نداریم، بر این موضوع اشراف نداشته و اطلاعاتی ندارند.