پرخاشگري جزئي از زندگي روزمره در خيابان هاي تهران شده است. شنيدن فريادها و انواع و اقسام توهين ها در يک دعواي خياباني ديگر موجب سرخ و سفيد شدن عابران از شرم واژگاني که مي شنوند، نيست. نزاع ديگر زن و مرد هم نمي شناسد، با کوچکترين تنشي فرياد ها گوش آسمان را کُر مي کند و دست به يقه شدن هم جز لاينفک بسياري از همين مناقشات است.
آمار پزشکي قانوني هم از افزايش نزاع در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶ و رشد ۶/۶ درصدي حکايت دارد. استان البرز با رشد ۲۰/۴ و اردبيل با ۱۶/۶ و لرستان با ۱۳/۹ بيشترين نزاع را درکشور داشته اند و استان فارس و گلستان هم با رشد منفي کمترين آمار نزاع را به خود اختصاص داده اند.حال در اين بين زنان نيز از غافله عقب نمانده اند و شاهد رشد دعواهاي زنانه در شهرهاي بزرگ هستيم. از کل آمار نزاع در استانها زنان در تهران با بيش از ۲۹ هزار نزاع ثبت شده در پزشکي قانوني رتبه نخست را در کشور کسب کردند و استانهاي خراسان رضوي و اصفهان بعد از تهران بيشترين آمار زنان درگير نزاع را ثبت کرده اند.
مردم در حالي براي هر موضوع کوچک و بزرگي با يکديگر گلاويز مي‌شوند که بر اساس ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامي، «هرگاه عده‌اي با يکديگر منازعه کنند، هريک از شرکت‌کنندگان در نزاع، حسب مورد به مجازات مقرر محکوم مي‌شوند.» منازعه، درگيري جسمي است و نزاع لفظي را شامل نمي‌شود، البته براي تحقق اين جرم حضور بيش از ۳ نفر در دعوا ضروري است. سوابق موجود نشان مي ‌دهد؛ در قتل‌ هايي که با سلاح سرد رخ ‌داده بيشترين انگيزه مربوط به نزاع و اختلافات قبلي بوده است. مطابق قانون هرگاه عده‌اي با يکديگر منازعه نمايند هر يک از شرکت کنندگان در نزاع، حسب مورد به مجازات زير محکوم مي‌شوند.
۱- در صورتي که نزاع منتهي به قتل شود از يک تا سه سال.
۲- در صورتي که منتهي به نقص عضو شود به حبس از ۶ ماه تا سه سال.
۳- در صورتي که منتهي به ضرب و جرح شود به حبس از سه ماه تا يک سال.
در تبصره يک اين ماده نيز آمده است: در صورتي که اقدام شخص دفاع مشروع تشخيص داده شود مشمول اين ماده نخواهد بود.
با اين تفاسير ترس از مجازات يا حتي آسيب ديدن مانع شکل گيري و ادامه نزاع نمي شود زيرا افراد درشرايط روحي سخت و عصبي وارد يک نزاع مي شوند و بر اعمال خود آگاهي کافي ندارند.
*اختلاف طبقاتي و فرهنگي عامل مهم نزاع در خيابان است
مهرداد فلاطوني، روانشناس و متخصص سبک زندگي در ريشه يابي افزايش نزاع در کشور به رسالت مي گويد: بخش مهمي از افزايش پرخاشگري در جامعه بر اثر اختلاف هاي طبقاتي به واسطه مسائل مالي يا فرهنگي است. در بسياري موارد ما به اختلاف هاي مالي اشاره مي کنيم اما مسئله مهم اختلاف هاي فرهنگي است که هر روز هم رو به افزايش است. براي نمونه فردي تمامي قوانين راهنمايي و رانندگي احترام مي گذارد ،
بين خطوط رانندگي مي‌کند و آرامش در رانندگي او مشهود است اما فردي که ممکن است ديدگاه هاي ضد اجتماعي داشته باشد جلو او مي پيچد و او و ساير رانندگان را آزار مي دهد، تکرار قانون شکني يا بد رفتاري رانندگان اينچنيني مطمئنا آرامش ساير رانندگان را از بين خواهد برد وباعث ايجاد تنش عصبي مي‌شود زيرا اين راننده خاطي فرهنگ رانندگي ندارد. يا در جامعه باب شده وقتي ماشين اورژانس آژِيرکشان در حال عبور است برخي مي گويند غذاي دکتر سرد شده است! اين در حالي است که حتي اگر بيماري هم در آمبولانس نباشد بايد هرچه سريع تر در پايگاه خود مستقر شود تا در صورت نياز سريع به محل حادثه اعزام شود اما فقر اطلاعاتي و فرهنگي باعث شده راه بر ماشين اورژانس باز نشود.
اين روانشناس در ادامه تصريح مي کند: يکي ديگر از دلايل افزايش پرخاشگري، توقعاتي است که در بيشتر موارد به حق هم هستند اما برآورده نمي شوند.مانند انتظارات اجتماعي که افراد دارند و برآورده نمي شود مانند آنچه شنيديم و ديديم از حوادث سيل در کشور همگي در ناخودآگاه افراد تاثير مي گذارد و کل جامعه درگير مي کند اخبار و تصاويري که ازسيل، زلزله يا ساير مشکلات منعکس مي شود باعث تهييج افراد مي شود وآستانه تحمل افراد کاهش مي يابد. وي ادامه مي دهد: يک پرخاشگري عمومي در جامعه حاکم است و فقر اجتماعي يکي از دلايل مهم آن است. ماهمگي مي دانيم در شرايطي قرار گرفته ايم که هرچه مي دويم باز هم درجا ميزنيم و اميدي به بهبود اوضاع خود نداريم. محور زمان در حال حرکت است اما محور رشد و پيشرفت ما يا ساکن است يا بسيار آهسته در حال حرکت است. اين باعث پرخاشگري در جامعه مي شود. در ريشه يابي بسياري از نزاع ها ما شاهد هستيم که دليل بروز درگيري و در نهايت پرخاشگري، نوع واکنش ها بسيار شديد تر از علت حادثه است. يعني موضوعاتي بسيار جزئي باعث تنش هاي
بسيار بزرگ شده اند.
فلاطوني با انتقاد ازنحوه اطلاع رساني در شبکه هاي مجازي نيز توضيح مي دهد: در شبکه هاي مجازي در ظاهر با بحث آرامش و صلح اطلاع رساني مي کنند اما در حقيقت باعث مي شوند افراد تهييج شده و رفتارهيجاني از خود بروز دهند. براي مثال وقتي تحليلي از جامعه خودمي بينيم و آنرا با جامعه ديگر مقايسه مي کنيم، نمي توانيم پيوندي ميان اين دو ايجاد کنيم. طبيعتا ميزان فرهنگ و نوع نگرش ما به مسائل با فردي که ساکن اروپا است متفاوت است. اين تفاوت درشبکه هاي مجازي مطرح نمي شود بخشي از اطلاع رساني در شبکه هاي مجازي غلط است و افراد به دام تاکتيک هاي رسانه اي آنها مي افتند و فريب مي خورند.
اين متخصص سبک زندگي در پاسخ به اين سوال که «چرا ميزان پرخاشگري زن ها رو به افزايش است؟ و چرا استان تهران بيشترين آمار زنان در نزاع را به خود اختصاص داده است؟»مي گويد: طبيعتا بالا بودن جمعيت در تهران يکي ازعوامل بالا بودن آمار نزاع در تهران است. تراکم جمعيت، ترافيک، گراني، شلوغي، بيکاري، هزينه هاي بالاي زندگي و… به دليل زندگي در تهران، استرس بسياري به اين افراد وارد مي کند. در روستا يا شهرستان طرف اگر خانه ندارد مي رود در خانه پدرش ساکن مي شود.اگر بيکار است در نهايت در کنار سفره پدر ناني هست بخورد اما در تهران اين شرايط وجود ندارد.
البته در اين سوال که چرا تعداد زن ها در نزاع بيشتر شده است، اين نکته مثبت مستتر است که زن ها به حقوق خود آگاه تر شده اند و مي خواهند آن حقوق حقه را بدست بياورند. از سويي زيرساخت ها و سخت افزارهاي ضروري براي تحقق اين حقوق حقه به حدي نرسيده که راحت الوصول باشد بنابراين ميزان پرخاشگري زنان افزايش مي يابد. زن ها حقوق خود را مي‌شناسند و براي حق خود مبارزه مي کنند اما سرخوردگي هاي اجتماعي و ناتواني در رسيدن به حقوق عامل افزايش خشم اجتماعي زنان شده است. نبايد فراموش کرد که مسئوليت هاي
بيروني و دروني زنان به نوعي جا افتاده است که زن اگر بيرون شاغل است مسئوليت کارهاي خانه را نيز دارد اين يعني استرس فراوان. حال يک مادر با دغدغه تربيت و آموزش کودک، انجام صحيح وظايف شغلي و مديريت خانه ديگر آرامشي برايش نمي ماند که بتواند شرايط روحي خود را مناسب نگاه دارد.از سويي توقعات جامعه از اين زن انجام کامل همه تعهدات و وظايفش است. وي در پايان متذکر مي شود: بنابراين نيازمند فرهنگ سازي و آموزش در جامعه هستيم. بايد فرهنگ تنبيه و مجازات و تقبيح جاي خود را به آسيب شناسي
بدهد با بسترهاي بروز مشکلات حذف شود. فرهنگ جامعه نيازمند بازنگري است.
*آمار ثبت شده نزاع بسيار کمتر از آمار واقعي است
دکتر مصطفي اقليما، رئيس انجمن علمي مددکاران اجتماعي ايران نيز در گفت و گو با رسالت با ابراز تاسف از رشد پرخاشگري در جامعه مي گويد: زماني که از رشد نزاع، درگيري، خشونت اجتماعي و پرخاشگري صحبت مي شود بايد به جميع علت ها توجه کرد. نزاع معلول ضعف فرهنگ، شرايط اقتصادي و مشکلات اجتماعي و آموزشي است.بيکاري، فشار اقتصادي، گراني و تورم همگي باعث سلب آرامش از افراد جامعه از جمله زنان شده اند.وقتي افراد عصبي و نا آرام در شرايطي نامناسب امروز جامعه به هم برخورد مي کنند توان مدارا با هم را ندارند و همين امر سبب مي شود درگيري لفظي و فيزيکي رخ دهد. البته توجه داشته باشيد همه جاي دنيا آمار ثبت شده از آسيب ها کمتر از آمار واقعي است. زيرا بسياري از افراد به دلايل مختلف از ثبت شکايت و حضور در پزشکي قانوني امتناع مي کنند بنابراين آمار واقعي حداقل دو برابر آمار رسمي است.
وي ادامه مي دهد: زماني که فشارها در جامعه افزايش مي يابد اين برخوردها طبيعي است زيرا آستانه تحمل افراد به شدت کاهش مي يابد. وقتي کودکي متولد
مي شود نه دورغگو است، نه دزد نه جاني اما آن چيزي که از کودک در بزرگسالي يک فرد ناهنجار، بزهکار يا پرخاشگر مي سازد بسيار مهم است. نمي شود فقط با معلول برخورد کرد و علت را ناديده گرفت اگر اينگونه شد، مي شود اوضاع امروز ما که آمار نزاع و خشونت رو به افزايش است. وقتي فردي در جامعه در مقابل اتفاقات با سکوت و آرامش عبور مي کند مطمئن باشيد از امنيت شغلي، امنيت رواني، امنيت مالي و آرامش رواني در خانه برخوردار است. هم اکنون در مناطق سيل زده چرا مردم فرياد مي‌زنند زيرا مسئول قول مي دهد و مي رود خبري از کمک نيست. مردم زندگي خود را از دست داده اند و اعتماد نمي کنند و در شرايط سختي قرار دارند. اين مردم عصبي هستند و گنجايش مردم تمام شده پس به امداد گر هم حمله مي کنند و برسر مسئولان فرياد مي زنند و توان حفظ آرامش خود را ندارند.
اين جامعه شناس با اشاره به گراني هاي اخير و تاثير آن بر روند رو به رشد آسيب هاي اجتماعي مي گويد: در همين شهر تهران ابتداي سال ۲۰ درصد مترو اتوبوس گران شد همه اقلام اساسي هم که ۴۰ تا ۵۰ درصد گران شده اند حال فردي که هر سال نسبت به سال قبل حداقل ۵۰ درصد فقيرتر مي شود چگونه مي تواند با شرايط رواني و اقتصادي اين روزها کنار بيايد . در اين وضعيت با کوچکترين تنش کار به درگيري و ضرب و شتم و خشونت مي کشد.
وي در پاسخ به اين سوال که با ادامه اين روند رو به رشد پرخاشگري در جامعه، سلامت زندگي اجتماعي افراد چگونه خواهد بود؟ توضيح مي دهد: ادامه وضعيت فعلي باعث انفجار جامعه خواهد شد. اگر به اين آسيب ها توجه نشود نتيجه بحراني در پي خواهد داشت. به همين دليل همه ارگان هاي درگير مسائل اجتماعي بايد به دنبال راهکارهايي براي بهبود شرايط رواني جامعه باشند.
اقليما در پايان در بيان راهکار خود براي کاهش آسيب هاي
اجتماعي و خشم اجتماعي به سخنان رهبري رجوع کرده و مي گويد: مقام معظم رهبري در ابتداي هر دوره رياست جمهوري دو توصيه و رهنمود مهم به منتخب مردم ارائه کرده اند. يکي پاسخگويي وديگري شايسته سالاري . اگر هر دو رهنمود به درستي انجام مي شدند ما با اين حجم از مشکلات مواجه نبوديم. ضعف در انتخاب مديران شايسته و عدم پاسخگويي در برابر تصميمات و اقدامات غلط، جامعه را در شرايط بحراني قرار داده است. هيچ يک از روساي جمهور تاکنون به اين رهنمود رهبري عمل نکرده اند و همين امر سبب ادامه مشکلات شده است.
فقر شديد مالي در مناطق روستايي و حتي مناطق شهري، بيکاري، فقر مالي، فاصله طبقاتي در بين اقشار مختلف جامعه، تورم و مشکلات اقتصادي در سطح کلان، سخت بودن شرايط سازگاري با مشکلات شهر نشيني و… جامعه را هر روزه به سمتي مي‌برد که ناگزير از رفتارهاي هيجاني و تنش زا است.از تبعات اجتماعي درگيري و نزاع دسته‌ جمعي مي توان به مواردي چون به خطر افتادن سلامت رواني جامعه، کم شدن امنيت در جامعه،افزايش جرائم مختلف، افزايش پرونده در کلانتري و دادگاه و اتلاف سرمايه هاي اجتماعي اشاره کرد. نزاع و درگيري در سطح فردي و يا در سطح جمعي ممکن است ساختار زندگي اجتماعي را تغيير دهد.از اين رو توجه به اين آمارها و برنامه ريزي براي کنترل خشم اجتماعي اجتناب ناپذير است و بايد اميدوار بود هشدارهاي جامعه شناسان و روانشناسان جدي گرفته شود.