احمدرضا هدایتی
به‌طور کلی می‌توان گفت که اسلام دین دوستی و مودت است و برای ارتباط با سایر جوامع و کشورهای اسلامی نه‌تنها هیچ‌گونه محدودیتی قائل نشده، بلکه همواره بر وحدت بین آنها نیز تأکید کرده است.
در این دین آسمانی ارتباط با دیگران حتی کفار نیز منع نشده است، اما ارتباط با آنها (کفار که از نظر شرعی تعریف خاص خود را دارد) مستلزم رعایت شروطی است که با عنایت به آیه ۱۴۱ سوره نساء، یکی از مهمترین آنها پیشگیری از استیلای کفار بر مسلمین است.
بدیهی است که این شروط مبتنی بر مبانی کاملا منطقی و معقولی است که هر عقل سلیمی آن را تأیید می‌کند، البته در حال حاضر بسیاری از این شروط به واسطه نفوذ نظام سلطه بر سیستم قانونگذاری بین‌المللی، به شکل کامل اجرا نمی‌شود.
با این حال جمهوری اسلامی ایران برای ایجاد رابطه و برقراری تعامل با دیگران، سه اصل «عزت، حکمت و مصلحت» را برای نظام دیپلماسی کشور در نظر گرفته که به نوعی متضمن رعایت همان شروط اسلامی است.
در سند چشم‌انداز کشور نیز آمده است که؛ «ایران در این سال (۱۴۰۴) کشوری دارای تعامل سازنده و مؤثر با جهان براساس اصول «عزت، حکمت و مصلحت» خواهد بود.
بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) نیز از همان ابتدای انقلاب مکررا ضرورت تعامل با سایر کشورها را مورد تأیید قرار داده‌اند، اما پیوسته تأکید داشتند که این ارتباط باید عادلانه و بر اساس منافع و احترام متقابل باشد. ایشان در این رابطه در یکی از سخنرانی‌هایشان فرمودند؛ «ما می‌خواهیم روابط دوستانه با همه کشورها داشته باشیم، مادامی که آن‌ها در امور داخلی ما مداخله نکنند.» و در جایی دیگر می‌فرمایند؛ «دولت اسلامی می‌خواهد که با همه ملت‌ها و دولت‌ها تفاهم و ارتباط صحیح داشته باشد، در صورتی که آن‌ها متقابلا احترام دولت اسلامی را مراعات کنند.» با این حال کشورهای استکباری و در رأس آن‌ها آمریکا که سال‌ها بر ساختار حکومتی ایران سلطه داشتند و منافع و منابع کشور را به یغما می‌بردند، هرگز حاضر نشدند که از خوی استکباری خود دست بکشند و رویکردی دوستانه برقرار نمایند.به همین دلیل پس از اعلام رسمی دولت آمریکا برای قطع رابطه با ایران در تاریخ ۱۹ فروردین ماه سال ۱۳۵۹ که ظاهرا به بهانه تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در ایران صورت گرفت، حضرت امام (ره) نیز از این اقدام آمریکایی‌ها استقبال کردند و با عنایت به تداوم شرارت‌ها و دخالت‌های دولت آمریکا در امور ایران و جهان فرمودند؛ «ما این قطع رابطه را به فال نیک می‌گیریم، چون این قطع رابطه دلیلی بر قطع امید آمریکا از ایران است … قطع رابطه یعنی خاتمه دادن به چپاول‌گری‌ها.»
البته به رغم این که این اتفاق بدون اطلاع حضرت امام(ره) رخ داد و بعدا با بررسی اسناد به دست آمده از لانه جاسوسی، خیانت و دخالت آمریکایی‌ها در امور ایران اثبات شد، اما ایران برای اثبات حسن نیت خود در همان ابتدای کار، زنان و سیاه‌پوستان عضو سفارت را آزاد کرد و پس از مدتی بقیه گروگان‌ها نیز آزاد شدند. دولت موقت نیز بابت این ماجرا رسما از دولت آمریکا عذرخواهی کرد و آمریکایی‌ها نیز مدتی بعد، از محل اموال و دارایی‌های بلوکه شده ایران در این کشور، وجوه قابل توجهی را تحت عنوان خسارت به گروگان‌ها پرداخت نمود، اما حتی این اقدامات باعث نشد تا آن‌ها در رفتار خود تغییری ایجاد نمایند.با این مقدمه، حال ممکن است بار دیگر این سؤال از سوی برخی افراد ناآگاه مطرح شود که چرا رهبر معظم انقلاب اسلامی مخالف برقراری رابطه با آمریکا و سایر کشورهای غربی هستند؟در پاسخ به این سؤال باید گفت؛ اولا اصل سؤال غلط بیان شده است، چون رهبر معظم انقلاب اسلامی (دامت برکاته) نیز در پیروی از امام انقلاب (ره) و مشروط بر رعایت همان ضوابط اسلامی هیچ‌گونه مخالفتی با ایجاد ارتباط با سایر کشورها حتی آمریکا ندارند.ثانیا ایشان فقط به‌خاطر رفتارهای استکباری آمریکا، فعلا و تا زمانی که این کشور رفتارش را اصلاح و اقدامات خصمانه‌اش را جبران نکند، رابطه با آن را مغایر با منافع کشور اعلام نموده و در مورد سایر جوامع غربی متذکر شده‌اند که با توجه به سابقه عهدشکنی و سلطه‌گری آن‌ها جانب احتیاط رعایت شود. البته از آنجا که رژیم منحوس صهیونیستی اساسا جعلی و غیرقانونی است و بر پایه تجاوز به سرزمین‌های اسلامی و اشغالگری بنا نهاده شده است، لذا به‌طور مطلق از این قاعده مستثنی است. در واقع نه فقط این اتهام (مخالفت رهبری با ایجاد تعامل با کشورهای مختلف جهان) نارواست بلکه فرمانده معظم کل قوا در سخنرانی های مختلف و به‌طور مستمر به ضرورت گسترش تعاملات بین‌المللی با کشورهای مختلف جهان به‌خصوص کشورهای همسایه اشاره نموده و حتی این مهم را جزء رموز موفقیت در پیشرفت کشور اعلام نموده‌اند. 
برخلاف شایعات مطرح، با این‌که آمریکایی‌ها از همان ابتدای انقلاب به اصطلاح علیه ایران «شمشیر را از رو بسته بودند» و بارها به انجام اقدامات مختلف خصمانه علیه  ایران مبادرت نموده بودند، اما ایشان در مقاطعی حتی برای ایجاد ارتباط با آن‌ها هم ممنوعیت قطعی قائل نشده بودند و فقط برقراری این ارتباط را به اصلاح و بهبود رفتار آمریکایی‌ها مشروط کرده‌ بودند.
ایشان در این رابطه در تاریخ ۲۱/۱۱/۹۱ در دیدار مردم آذربایجان‌ شرقی با ایشان تأکید می‌کنند که؛ «آمریكایی‌ها باید حسن نیت خودشان را اثبات كنند؛ نشان بدهند كه درصدد زورگویی نیستند. اگر چنانچه این را نشان دادند، آن وقت خواهند دید كه ملت ایران پاسخ خواهد داد. شرارت نباشد، دخالت نباشد، زورگویی نباشد، شناختن حقوق ملت ایران باشد، آن وقت جواب مناسب از طرف ایران داده خواهد شد.» 
رهبر معظم انقلاب در نفی ابهامات ایجاد شده در مورد مخالفت ایشان با ایجاد رابطه و تعامل با غرب، در تاریخ ۲۰/۱۲/۹۴ در جریان دیدار رئیس و اعضاى مجلس خبرگان رهبرى فرمودند؛«یکی از چیزهایی که نفوذ در باورهای مردم هدف قرار می‌گیرد این است که خیانت‌های غرب را فراموش کنند. آقایان! ما از غرب صدمه دیده‌ایم. در تبلیغات جهانی تکیه می‌کنند روی این‌که چرا در جمهوری اسلامی، بعضی‌ها -گاهی هم اسم بنده را بالخصوص می‌آورند- با غرب مخالفند، چرا با آمریکا مخالفند. باید فراموش نکنیم که غرب با ما چه کرده. من طرفدار قطع رابطه‌ با غرب نیستم – حالا این را هم عرض خواهم کرد- این را همه می‌دانند. من هشت سال رئیس‌جمهور بودم، با همین کشورها و با همین رؤسای جمهور نشسته‌ام، برخاسته‌ام و صحبت کرده‌ام. الان هم همین‌جور است؛ الان هم ازجمله‌ برنامه‌های مهمان‌های آقای رئیس‌جمهور ملاقات با بنده است. در حرف‌ها هم که با همدیگر فحش و فحش‌کاری نمی‌کنیم؛ حرف می‌زنیم و تفاهم می‌کنیم. ما مخالف ارتباط با غرب نیستیم [اما] مسئله این است که بدانیم با چه کسی داریم تعامل می‌کنیم و بدانیم طرف ما چه کسی است.»ایشان در ادامه این سخنرانی با عنایت به استمرار خصومت‌های آمریکا علیه ایران اسلامی افزودند؛ «من می‌بینم بعضی از برادران ما گاهی اوقات می‌گویند که ما باید با همه‌ دنیا رابطه داشته باشیم؛ خب بله، با همه دنیا -البته منهای آمریکا و رژیم صهیونیستی- باید رابطه داشته باشیم؛ ما مشکلی نداریم. اولا همه‌ دنیا فقط اروپا و فقط غرب نیست؛ در همین حدود چهار سال قبل از این و در همین شهر تهران، مگر اجلاسی تشکیل نشد که بیش از ۱۳۰ یا ۱۴۰ کشور در آن شرکت کردند؟ حدود چهل یا بیشتر رئیس دولت و رئیس کشور شرکت کردند؛ از همه جا آمدند اینجا و در اجلاس غیر متعهدها شرکت کردند. ما مشکلی نداریم با این‌ها؛ دنیا که فقط اروپا نیست؛ دنیا جای وسیعی است. قدرت‌ها هم امروز در دنیا پخش شده و تقسیم شده؛ شرق دنیا -یعنی منطقه آسیا- امروز مرکز یک قدرت عظیمی است. ما با این‌ها ارتباط داریم؛ ما حرفی نداریم.ما  با اروپا هم مشکلی نداریم، اروپایی‌ها با ما مشکل ایجاد کرده‌اند ……. خب چکار کنیم ما با این‌ها؟ برویم التماس کنیم؟ برویم بگوییم آقا با ما بهتر از این باشید؟ ما کاری نکردیم با این‌ها؛ این‌ها هستند که دشمنی می‌کنند. اگر ما در مقابل دشمنی دشمنان‌مان با شجاعت و با اقتدار نایستیم، ما را خواهند خورد، خواهند بلعید. در واقع آنچه مانع ایجاد ارتباط با آمریکا و گسترش ارتباط با برخی از کشورهای اروپایی شده است، تداوم رفتارهای استکباری و متکبرانه‌ غربی‌هاست و این نکته یعنی تلاش غرب برای تحمیل خواسته‌های غیرمنطقی خودش و کسب منافع بیشتر، همان نکته‌ای است که طی این سال‌ها مانع از ایجاد و بهبود روابط شده است.رهبر معظم انقلاب در مراسم تنفیذ حکم دوازدهمین دوره ریاست جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۲/۵/۹۶ نیز مجددا یادآورشدند؛ «جهت‌گیری دوم، تعامل گسترده‌ با دنیا ست؛ این توصیه‌ همیشگی ماست که این درست نقطه‌ مقابل آن چیزی است که دشمنان ما و سلطه‌گران عالم دنبالش هستند. ما می‌توانیم با دنیا ارتباطات وسیع و گسترده‌ای داشته باشیم، هم به ملت‌ها و دولت‌های دیگر کمک کنیم، هم از کمک آن‌ها بهره‌مند بشویم؛ حیات اجتماعی بشریت این‌جور پیش می‌رود: همکاری، همدلی، همراهی و تعامل با دنیا؛ اقلیم ما، جغرافیای ما و امکانات فراوان ما، این را برای ما آسان می‌کند.» 
مقتدای مسلمین جهان به رغم تمام فشارهای تحمیلی از سوی کشورهای غربی، باردیگر در تاریخ ۱/۱/۹۸ در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی فرمودند؛ «این نکته را توجه کنید، چون بعضی‌ها مغالطه می‌کنند من [این را] بگویم. این حرف‌هایی که من می‌زنم به هیچ وجه به معنای قطع رابطه‌ با کشورهای غربی نیست؛ ارتباط مانعی ندارد. بنده در دولت‌های مختلف، در طول این سال‌ها همیشه دولت‌ها را به ایجاد رابطه با کشورهای مختلف تشویق کرده‌ام؛ با همسایگان یک جور، با کشورهای اسلامی یک جور، با حرکت‌های مختلف یک جور، با کشورهای اروپایی هم همین جور؛ الان هم معتقدم.
 ارتباط اشکال ندارد، دنباله‌ روی اشکال دارد، اعتماد اشکال دارد؛ من می‌گویم اعتماد نکنید. شاید بسیاری یا لااقل بعضی از مشکلات ما ناشی از این است که به غربی‌ها اعتماد شد؛ در مذاکرات گوناگون، در قراردادهای گوناگون، در تصمیم‌گیری‌های سیاسی گوناگون، به غربی‌ها اعتماد شد. ارتباط مانعی ندارد، ارتباط پیدا کنید، منتها طرفتان را بشناسید؛ با لبخند آن‌ها، با ترفند آن‌ها، با سخن دروغ آن‌ها، راه را اشتباه نکنید، عوضی نروید؛ حرف من این است؛ ارتباط هیچ مانعی ندارد.»  همان‌گونه که اشاره شد، امام خامنه‌ای نه‌تنها هیچ‌گاه با ایجاد رابطه با سایر کشورها حتی کشورهای غربی مخالف نبودند، بلکه همواره بر ضرورت توسعه روابط بین‌المللی تأکید کرده‌اند، اما آنچه را که مکررا به مسئولین متذکر شده‌اند، نکاتی است که در آیات و روایات اسلامی و نیز در فهوای «اصل عزت، حکمت و مصلحت» به اجرای آن‌ها در تعامل با دیگران تأکید شده است.
به‌عنوان مثال؛ توکل به خدا و اتکا به نیروهای درونزا و ظرفیت‌های داخلی، جلوگیری از استیلای مجدد کفار بر کشور در ارتباط با دیگران، اجتناب از امید به همکاری خالصانه و صادقانه غرب برای پیشرفت ایران، خودداری از گره زدن روند اجرای امور کشور به حمایت کشورهای غرب و به‌خصوص آمریکا و امثال آن که واقعا سمی خطرناک و مانعی بزرگ در مسیر پیشرفت و تعالی کشور محسوب می‌شوند.
ایشان در تاریخ ۲۶/۶/۹۸ در ابتدای درس خارج فقه در این رابطه فرمودند؛ «علاج کارهای گوناگون، مشکلات گوناگون کشور دست مردم است؛ به بیگانه نباید نگاه کرد، به فلان دولت و فلان دولت نباید امید بست، به نشست و برخاست با این و آن نبایستی اتکال کرد. اشتباه نشود؛ ما نمی‌گوییم باب مراوده را با دولت‌های عالم ببندیم؛ نخیر، بنده سال‌ها رئیس‌جمهور این کشور بودم، اهل مراوده و اهل گفت‌وگو و اهل نشست و برخاستیم، منتها نشست و برخاست ‌کردن یک چیز است، کارهای کشور را به نشست و برخاست با این و آن موکول‌کردن یک چیز دیگر است؛ این دومی همان چیزی است که ما آن را نهی می‌کنیم، منع می‌کنیم. هر چه می‌توانید از امکانات دنیا استفاده کنید؛ اما بدانید علاج مشکلات در داخل کشور است، حل مشکلات به دست این مردم است. »