|مهدیه هاشمی|
مدتی است ویروسی به نام کرونا از چین شیوع پیداکرده اما چگونه یک ویروس کوچک می‌تواند نه‌تنها اقتصاد یک کشور بلکه اقتصاد جهان را مختل کند؟ این ویروس به نفت که یکی از مهم‌ترین عوامل اقتصاد جهان است نیز سرایت و آن را بیمار کرده است.
در چند روز گذشته اخبار گوناگونی در مورد میزان صادرات نفت، کاهش و افزایش قیمت آن در جهان مخابره شد زیرا چین اکنون قادر به خرید و تقاضای نفت نیست و طبق آن بی‌شک تأثیر و تغییراتی بر قیمت بازار نفت خواهد داشت. اما شواهد حاکی از آن است که قیمت نفت به دلیل کاهش تقاضا و ثبات عرضه، کاهش پیداکرده است. اکنون نفت نمودار سینوسی از خود نشان داده است و باید منتظر ماند تا تکلیف این بحران حل شود.
«رسالت» در گفت‌وگو با محمدرضا باوی، مشاور اقتصادی و سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی خرمشهر در عمان، علی‌اصغر   زرگر، کارشناس اقتصاد سیاسی و نفت و محمدعلی صادقی، تحلیلگر حوزه نفت و انرژی وضعیت بازار نفت را بررسی می‌کند.
*آمریکا همچنان دارای ذخایر نفتی است
محمدرضا باوی، مشاور اقتصادی و سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی خرمشهر در عمان، در مورد وضعیت فعلی بازار نفت پس از بحران‌های اخیر اقتصادی به «رسالت» می‌گوید: «اکنون افزایش قیمت نفت، امری کاذب است. در مدت گذشته با توجه به شرایط نابسامان رئیس‌جمهور آمریکا و قرارگیری او در موقعیت استیضاح، همچنین درگیری تجاری آمریکا و چین در مورد دوقطبی شدن اقتصاد دنیا، شاهد افزایش قیمت نفت بودیم. اما آمریکا همچنان دارای ذخایر نفتی و جزء صادر کنندگان آن است و اخبار در مورد اتمام ذخایر آن باید بررسی شود.»
وی ادامه داد: «بی‌شک این بحران و تأثیرات آن بر اقتصاد جهانی، دامن بازار غرب آسیا را نیز خواهد گرفت. اما کشورهای غرب آسیا با فرآیندهای ایجادشده در بازار جهانی، خود را یکپارچه خواهند کرد و برای مدیریت آن تلاش می‌کنند. همچنین در صورت بروز تغییری ناگهانی در بازار نفت، قادر به‌ جایگزینی کالاهای دیگری به‌جای نفت هستند.»
باوی در مورد سیاست‌های لازم برای ایران در این بحران، تصریح کرد: «اکنون مشکلات سیاسی داخلی و جناح‌بندی‌ها، گریبان ایران را گرفته است و از طرف دیگر تحریم‌های دنیا علیه ایران، شرایط آن را دشوار کرده است. اکنون تنها راه‌حل کشور برای گذر از این بحران‌ها برای ایران، سرمایه‌گذاری در خارج از مرزهاست و به برنامه‌ای فرا منطقه‌ای نیاز دارد. بنابراین ایران در این شرایط باید سیاست‌های تکیه‌بر قدرت داخلی و توسعه روابط با کشورهای منطقه‌ای را اتخاذ کند.»
مشاور اقتصادی و سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی خرمشهر در عمان، در آخر بابیان این‌که این بحران بر کشورهایی که پول ارزش بالا و نرخ ثابتی دارد تأثیر بسزایی ندارد، گفت: «کشورهایی که ثبات اقتصادی و پولی ندارند، مشکلات بیشتری را در این برهه زمانی تجربه خواهند کرد. اما بی‌شک این ویروس که اقتصاد جهان و در پی آن نفت که یکی از مهم‌ترین ارگان‌های اقتصادی است را هدف قرار داده از اهداف شوم آمریکا برخاسته است و این جنگی سرد بین آمریکا و چین می‌باشد  که باعث ایجاد تلاطم در جهان شده است.»
*کاهش میزان تقاضای نفت نسبت به عرضه آن
علی‌اصغر زرگر، کارشناس اقتصاد سیاسی و نفت نیز در مورد شرایط فعلی و قیمت‌گذاری نفت در بازار جهانی به «رسالت» گفت: «قراردادها و فرآورده‌های نفت به‌صورت روزمره انجام می‌شود. ۵ عامل مهم برای قیمت‌گذاری نفت در پایانه‌ها، بندرها  و بورس‌های مختلف وجود دارد. اکنون موضوع مهم، میزان عرضه است. شرایط فعلی بدین گونه است که میزان عرضه فرآورده‌های نفتی و نفت خام، نسبت به تقاضای  آن کمتر است که بر این اساس شاهد ثبات و کاهش قیمت نفت خواهیم بود.»
وی ادامه داد: «عوامل مختلفی در کاهش و افزایش قیمت نفت اثرگذارند. برای مثال در موضوع میزان ذخایر نفتی، آمریکا درگذشته اعلام ‌کرد که ذخایر استراتژیک کشورش کاهش پیداکرده است و این خبر باعث افزایش قیمت نفت شد. همچنین قیمت نفت در فصل‌های مختلف به دلیل کاهش و افزایش تقاضا تغییر می‌کند. بورس بازها نیز روی قیمت نفت مانور داده و بازار آن را متلاطم می‌کنند تا با این کار برای خود بازاریابی کرده و نفت را گران بفروشند و  از این مسیر سود ببرند.»
این کارشناس اقتصاد سیاسی و نفت ضمن اشاره به این‌که حوادث مختلفی نیز در   دنیا مانند جنگ یا بحران‌های مقطعی باعث تغییر قیمت نفت می‌شود، گفت: «شرایط بحرانی بر میزان عرضه نفت و قیمت آن تأثیرگذار است. بحرانی که جهان در حال حاضر با آن روبه‌رو می باشد  ویروسی به نام کروناست و این بحران به‌شدت بر اقتصاد جهان تأثیر گذاشته است. در شرایط کنونی عرضه وجود دارد اما کاهش تقاضا موجب کاهش قیمت نفت شده است. ادامه این روند و کاهش قیمت نفت در شرایط کنونی به رفع این بحران بستگی دارد.»
*کرونا دلیل سقوط قیمت نفت
زرگر ادامه داد: «اولین تأثیر آن بر توریسم بود که سفرهای بازرگانان را محدود کرد و از طرف دیگر کنسل شدن سفرهای هواپیمایی نیز باعث کاهش مصرف سوخت و کاهش تقاضای  آن شد. همچنین کاهش میزان رفت‌وآمد در چین و سایر کشورها  در کاهش تقاضا مؤثر بوده است. بر این اساس می‌توان گفت که این ویروس باعث سقوط قیمت نفت شده است.» 
وی با تأکید بر این‌که امروزه منبع بسیاری از منابع نفتی که به دنیا تزریق می‌شود از منطقه غرب آسیا است، اظهار داشت: «درگذشته درصد منابع منطقه غرب آسیا، حدود ۳۴ درصد بود اما به دلیل افزایش میزان صادرات کشورهایی مانند روسیه و عربستان سعودی این درصدها تغییر کرده است. اما کشورهای حوزه خلیج‌فارس همچنان نقاط مهمی برای تأمین نفت محسوب می‌شوند و بی‌شک این کاهش و افزایش تقاضاها بر این منطقه نیز تأثیرگذار است.»
زرگر افزود: «کشورها اکنون با مشکلات مختلفی در حوزه موضوعات نفت روبه‌رو است. یکی از مهم‌ترین آن‌ها بحث تحریم است که کشور را برای فروش آشکار نفت محدود کرده است. از طرف دیگر تحریم بانک‌ها نیز مانع از دریافت ارزهای معتبر خارجی در صادرات و واردات ما شده است که در گام‌های مختلف بعدی انتقال نفت از کشور ما را در چرخه‌  پرهزینه‌ای وارد می‌کند که در انتها باعث می‌شود قیمت نفت ما ناچیز باشد.»
این کارشناس اقتصاد سیاسی و نفت در آخر با تأکید بر این‌که ایران به لحاظ استانداردهای بین‌المللی نفت، در اوج قله قرار دارد، تصریح کرد: «پالایشگاه‌های موجود در کشورمان در حال حاضر برای میزان فرآورده‌های تولیدی کفایت می‌کند اما پالایشگاه‌های نفت  کشور در اصفهان و دیگر استان‌ها قابلیت توسعه دارد. اما هزینه‌دار بودن توسعه پالایشگاه قابل‌انکار نیست و ساخت پالایشگاه برای هر نوع نفت موجود در کشورمان، زمان زیادی نیز لازم دارد زیرا نفت ایران، سنگین است و پالایشگاه‌های خاصی را برای تولید فرآورده لازم دارد. اما توسعه پالایشگاه می‌تواند این هدف ما برای صادرات فرآورده‌های نفتی باارزش افزوده بسیار بالا را محقق کند.»
*تغییرات ناگهانی، اثر شتابنده‌ای برای کاهش قیمت‌ها 
همچنین محمدعلی صادقی، تحلیلگر حوزه نفت و انرژی، ضمن بیان این‌که این بحران‌ها مقطعی است و باید در کوتاه‌مدت با آن‌ها مقابله شود، به «رسالت» گفت: «اتفاقاتی که به‌صورت ناگهانی اقتصاد جهانی را مورد هدف قرار می‌دهند، بیشتر در حوزه‌های حمل‌ونقل، ترافیک و گردشگری اثر خواهند گذاشت. این تغییرات ناگهانی می‌تواند اثر شتابنده‌ای برای کاهش قیمت بعضی از فرآورده‌ها داشته باشد اما با توجه به ذخیره‌سازی‌های موجود در کشورهای مختلف جهان، تا حدودی می‌توان آن را مدیریت کرد.»
این تحلیلگر حوزه نفت و انرژی، در انتها بابیان این‌که این بحران یک هشدار برای کشورهای مصرف‌کننده بود تا کاهش تقاضای  ایجادشده را در نظرگیرند، ابراز کرد: «اکنون باید منتظر واکنش کشورهای دیگر مانند اوپک یا کشورهای تولیدکننده دیگر برای کشوری در موقعیت چین باشیم. اکنون کشورهای تولیدکننده منتظر تقاضا هستند و وقتی تقاضا وجود ندارد آن‌ها نیز خودبه‌خود تحت تأثیر شرایط قرار خواهند گرفت. اما نمی‌توان از آن به‌عنوان جنگ قیمت‌ها یا تحولات سیاسی یا نفتی خاص به وجود آید. می‌توان گفت جنبه‌های روانی این اتفاق است که در شرایط بازار تأثیر گذاشته و  که در آینده نزدیک و با مشخص شدن تکلیف این بحران‌های موجود در جهان می‌توان درباره آن صحبت و تصمیم‌گیری کرد.»