|گروه اجتماعی|
کمیته امداد امام خمینی(ره)، نهادی مردمی است که ۲۲ روز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با اهداف والایی همچون یاری‌رساندن و خوداتکایی محرومان و نیازمندان تأسیس و با صدور حکم بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی موجودیت یافت. 
پیشینه شکل‌گیری این نهاد به سال‌های ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ بازمی‌گردد، در آن برهه شماری از انقلابیون كه از یاران و همراهان باوفای امام (ره) بودند، مکلف شدند، احتیاجات مادی خانواده‌های زندانیان سیاسی، نیازمندان و مبارزین را تا حدودی رفع نمایند و این روند در دوران اوج‌گیری انقلاب كه دامنه اعتراضات و تحصن‌ها گسترش‌یافته بود، با همان هدفِ حمایت از خانواده اعتصاب‌کنندگان و زندانیان تداوم یافت، ازاین‌رو با پیروزی انقلاب حمایت از نیازمندان در صدر اولویت‌ها قرار گرفت و سرانجام این مجموعه در تاریخ ۱۴ اسفند ۱۳۵۷ با دارا بودن استقلال مالی، تحت نظارت ولی‌فقیه و طبق اساسنامه خود به‌منظور برقراری رفاه و اعطاء تسهیلات در امر کمک‌رسانی به محرومان جامعه دایر شد و در طول برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور در جایگاه بزرگ‌ترین نهاد حمایتی کشور قرار گرفت و خدمات ارزنده‌ای را به محروم‌ترین اقشار جامعه در اقصی نقاط کشور عرضه کرد. بهره‌مندی از منابع، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های مردمی در جهت امدادرسانی و حمایت از نیازمندان و توانمندسازی آنان از مهم‌ترین ویژگی‌های این نهاد است.
مطابق آنچه در «دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی مدیریت اسلامی» به نگارش درآمده، به استناد اساسنامه، بیانیه مأموریت و چشم‌انداز کمیته امداد امام خمینی(ره)، که برگرفته از آرمان‌های انقلاب، سیاست‌های کلی نظام مقدس جمهوری اسلامی و قانون اساسی است، ایجاد، تقویت و توسعه شبکه ارتباطی و حمایتی مردمی کارآمد در جهت افزایش بهره‌وری، ماندگاری و اثربخشی عرضه خدمات حمایتی به نیازمندان و اقشار آسیب‌پذیر جامعه و همچنین پیشتازی در احیاء و ترویج سنت‌های حسنه اسلامی و تقویت همبستگی‌های اجتماعی و حفظ همگرایی مردم با نظام اسلامی و تأمین اصل عدالت و رضایت اجتماعی به‌عنوان ویژگی‌های اصلی قیدشده است و ضرورتی انکارناپذیر دارد. 
بر اساس «پژوهش خبری صداوسیما»  برخی اهداف اولیه تشکیل کمیته امداد امام(ره) دربردارنده امدادرسانی و حمایت از افراد و خانواده‌های نیازمند با رعایت کرامت انسانی و عزت‌نفس آنان، حمایت هدفمند از ایشان و ترویج فرهنگ کار، میان افراد و خانواده‌های تحت پوشش، تلاش برای پیشگیری از تولید نظام‌یافته فقر در کشور، کمک به بهبود فضای کسب‌وکار و اشتغال پایدار اقشار نیازمند، ارائه خدمات اجتماعی و حمایتی در جهت توانمندسازی نیازمندان، شامل توسعه پوشش بیمه اجتماعی و فراگیر نمودن بیمه درمان، ارتقای کمی و کیفی خدمات حمایتی پایه، از قبیل مسکن، آموزش و معیشت نیازمندان، ترویج فرهنگ انفاق و ایثار و نیکوکاری و نشر سنت‌های حسنه اسلامی و تلاش مستمر برای مردمی شدن فعالیت‌های مربوط به انجام حمایت‌های مادی و معنوی از محرومان بوده است. اما در ۱۶ فروردین ۱۳۹۴اساسنامه این نهاد از سوی مقام معظم رهبری اصلاح و تکالیف جدیدی به سرفصل‌های آن افزوده شد: ۱- ارائه تسهیلات قرض‌الحسنه به نیازمندان در چارچوب ضوابط مصوب هیئت‌امنای کمیته امداد امام(ره) از طریق ایجاد صندوق قرض‌الحسنه با جذب سپرده‌های مردمی ۲- بهره‌گیری از امکانات سایر صندوق‌های قرض‌الحسنه ۳- بهره‌گیری از قرض‌الحسنه و تسهیلات بانک‌ها و مراکز دولتی و استفاده از سایر ظرفیت‌های قانونی ۴- ارائه خدمات فرهنگی به افراد و خانواده‌های نیازمند و ارتقاء باورهای دینی و سبک زندگی اسلامی آنان از طریق فعالیت‌های آموزشی، تربیتی با بهره‌گیری از ظرفیت حوزه‌های علمیه و دیگر مراکز فرهنگی ۵- ایجاد سازوکار قانونی، به‌منظور هماهنگی و ساماندهی نظارت بر حسن عمل مؤسسات خیریه رسمی مرتبط با فعالیت‌های امداد امام(ره). درهرحال با توجه به تعیین تکالیف و مأموریت‌ها
کارنامه این نهادِ برآمده از ارزش‌های انقلاب اسلامی به‌روشنی گویای سلسله اقدامات و برنامه‌هایی است که منجر به تأمین هزینه درمان بیماران بی‌بضاعت خودکفایی و تأمین جهیزیه نوعروسان محروم شده و سال گذشته بیش از ۵۹ هزار جهیزیه به نوعروسان تحت پوشش کمیته امداد داده شد که میانگین آن ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان بود که تا سقف ۵ میلیون تومان در هر استان پرداخت شد. برای کودکان زیر ۵ سال که دچار سوءتغذیه هستند، ۱۰۰ هزار تومان واریز می‌شود که تعداد این کودکان بیش از ۳۷ هزار نفر است، البته این مسئله در کنار ۲ هزار مادر شیرده و بارداری است که این حمایت‌ها را دریافت می‌کنند. راه‌اندازی طرح‌های ‌اشتغال‌زایی و كاریابی و معرفی آنان به مشاغل مناسب، بسترسازی برای ادامه تحصیل کودکان و نوجوانان نیازمند، دستگیری و حمایت از زنان سرپرست خانوار و برگزاری برنامه‌های متنوع در جهت یاری‌رساندن به ایتام و کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست باهدف کاستن از آلام محرومان جامعه اجرایی شده است و اما ارائه خدمات فرهنگی و آموزشی به دانش آموزان و دانشجویان تحت پوشش و یا خدمات عمرانی مانند بازسازی و نوسازی مناطق سیل‌زده و زلزله‌زده و آسیب‌دیده، تأمین مسكن برای خانواده‌های بی‌بضاعت، جبران دیه، اطعام و افطاریه، جمع‌آوری صدقات به‌منظور هدایت صحیح آن از دیگر فعالیت‌های كمیته امداد امام خمینی (ره) به‌منظور امدادرسانی و كمك به اقشار محروم و بی‌بضاعت جامعه است. آمارها نشان می‌دهد، تا ابتدای دی‌ماه سال ۹۷ بالغ‌بر ۲ میلیون و ۱۹ هزار و ۷۶۱ خانوار از سوی کمیته امداد کمک‌هزینه معیشت دریافت می‌کردند که از این تعداد یک‌میلیون و ۴۶۵ هزار سالمند و یک‌میلیون زن سرپرست خانوار هستند. بیش از ۴۰ درصد از افراد تحت پوشش کمیته امداد به دلیل فوت سرپرست تحت حمایت این سازمان قرار دارند، کارافتادگی ۲۹ درصد و بیماری
 ۵۴ درصد و طلاق  ۹/۲ درصد عوامل مراجعه به کمیته امداد را تشکیل می‌دهند. همچنین۴۳۳ هزار دانش‌آموز و ۵۷ هزار دانشجو تحت پوشش این نهاد حمایتی هستند و ۵۷ هزار بیمار صعب‌العلاج نیز از سوی کمیته امداد حمایت می‌شوند. در سال ۹۵ کمک‌هزینه معیشتی بین ۵۳ تا ۱۰۰ هزار تومان بود اما در سال ۹۶ و با تبصره ۱۴ قانون برنامه بودجه کمک‌هزینه از ۱۴۸ هزار تومان تا ۴۶۵ هزار تومان افزایش یافت این موضوع در سال ۹۷ با هماهنگی دولت و مجلس ۱۴ درصد افزایش پیدا کرد و از ۱۶۱ هزار تومان شروع و تا ۵۱۶ هزار تومان برای خانواده‌های پنج‌نفره افزایش پیدا کرد. این به‌جز یارانه است که از طریق کمیته امداد بر اساس برنامه‌ها برای افراد تحت پوشش واریز می‌شود. (معاون حمایت و خانواده کمیته امداد) 
*پرداخت ۶۰ درصد تسهیلات اشتغال کمیته امداد به زنان سرپرست خانوار
گفته می‌شود، مطابق آمار سالانه، یک‌سوم اشتغال کشور توسط کمیته امداد انجام می‌شود. مرتضی بختیاری، رئیس کمیته امداد با بیان این مسئله و تأکید بر این‌که برنامه ما ایجاد ۱۰۰ هزار شغل در سال است، عنوان کرد: سال گذشته ۱۴۸ هزار شغل توسط این نهاد ایجادشده و پیش‌بینی می‌شود
 ۱۷۰ هزار شغل دیگر هم در کشور ایجاد شود.حجت‌الله عبدالملکی، معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد هم از پرداخت هزار میلیارد تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال به مددجویان در ۶ ماهه نخست سال جاری خبر داد و گفت: از ابتدای سال ۹۸ تاکنون ۳۰ هزار فرصت شغلی برای مددجویان و نیازمندان ایجادشده و از سال ۹۴ تاکنون بیش از ۷۰۰ هزار خانواده تحت حمایت امداد با اجرای طرح‌های اشتغال به خوداتکایی رسیده‌اند و سالیانه حدود بیش از ۲ هزار میلیارد تومان در بودجه کشور صرفه‌جویی شده است.آن‌طور که فاطمه رهبر در قامت معاون حمایت و سلامت خانواده کمیته امداد می‌گوید، سال گذشته حدود ۶۰ درصد کل تسهیلات اشتغال توسط این نهاد، به زنان سرپرست خانوار پرداخت‌شده است. ناظر بر سخنان او، ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارند که از این میزان حدود یک میلیون زن سرپرست خانوار تحت حمایت این نهاد قرار دارند که بیش از ۴۸ درصد آن‌ها سالمند هستند و عملاً توانمندسازی به معنای واقعی کلمه برایشان شدنی نیست و لذا صرفاً تلاش می‌شود از خدمات حمایتی بهره‌مند شوند. باید توجه داشت زنان سرپرست خانوار تحت حمایت این نهاد با مشکلات مختلفی مواجه هستند؛ از فقر و مشکلات مالی گرفته تا تعدد نقش‌ها در خانواده، کم‌سوادی یا بی‌سوادی، عدم شناخت لازم نسبت به حقوق قانونی و نیز نداشتن مهارت یا تخصص لازم. از سوی دیگر این نهاد مسئول همه زنان سرپرست خانوار نیست بلکه بر اساس مأموریت‌های محوله تلاش می‌کند در خصوص جامعه هدف خود برنامه‌ریزی و اقدام نماید.
*مسکن در اولویت کمیته امداد
اما بعد از اشتغال، مسکن هم در اولویت برنامه‌های این نهاد انقلابی قرار دارد که می‌توان به نمونه‌ای از اقدامات این نهاد اشاره کرد. بر همین اساس مرتضی بختیاری، رئیس کمیته امداد امام خمینی (ره) از تحویل ۶۵۰۰ واحد مسکونی به مددجویان نیازمند تا پایان سال خبر داد و یادآوری کرد این مجموعه اولین دستگاهی بود که مسکن مددجویان آسیب‌دیده را به آن‌ها تحویل داده و بیش از ۵۵۰۰ واحد مسکونی را در استان کرمانشاه ساخته و به مددجویان تحویل داده است. منزل مسکونی این مددجویان در جریان زلزله یا تخریب‌شده یا نیاز به بازسازی داشت. همچنین تفاهم‌نامه‌ای نیز بین کمیته امداد و سازمان برنامه‌وبودجه وجود دارد که طی ۲ سال ۱۸ هزار مسکن برای ۶۰۰۰ خانوار در سیستان و بلوچستان، ۵۰۰۰ خانوار در خراسان جنوبی و ۵۰۰۰ خانوار در کرمان ساخته شود.
*کمیته امداد از دیدگاه مقام معظم رهبری
علاوه بر این موارد، نکته حائز اهمیت آنجاست که كمیته امداد اقدامات خود را تنها در كمك به خانواده‌های محروم در داخل کشور محدود نکرده و خدمات ارزنده خویش را در سایر کشورهای اسلامی نظیر لبنان، افغانستان، جمهوری آذربایجان، تاجیكستان و بوسنی گسترش داده و این دیدگاه را سرلوحه قرار داده است که هر فرد مسلمان موظف است در برابر نیازهای برادران دینی خود بی‌تفاوت نباشد. اما در ادامه می‌توان به گوشه‌ای از بیانات رهبر انقلاب در باب اهمیت کمیته امداد اشاره کرد: «بنده در باب کمیته‌ امداد مکرر عرض کرده‌ام که شاید بشود گفت کمیته‌ امداد یک دستگاه نمونه است؛ از جهت این‌که در آن، روح کار و حقیقت کار، بر اَشکال ظاهری و سازماندهی و پرسنل‌گیری و کار اداری غلبه دارد؛ حتّی بعد از انقلاب، ما کمتر دستگاهی را داریم که ازاین‌جهت مثل کمیته‌ امداد باشد. در کمیته‌ امداد، اصل قضیه آن کاری است که می‌خواهند انجام بدهند؛ و بودجه‌ای که در اختیارشان قرار می‌گیرد و آن امکانی که دارند، در کمترین حدش صرف مقدمات آن کار می‌شود. گاهی در بعضی از سازمان‌ها انسان می‌بیند که مقدمات کار، مخارج بیشتری برمی‌دارد، تا اصل آن کار؛ سفرهای  بی خودی، عضوگیری‌های بی خودی، سازماندهی‌های بی خودی و توسعه‌های بی‌معنی و بی‌هدف! بحمدالله دستگاه شما این‌گونه نیست؛ این حاکی از 
حسن نیت و سلامت کار شما برادران عزیز است؛ که البته جز این هم انتظاری نیست. آقایانی که سال‌های متمادی است که من آن‌ها را در خط درست و راه خدا شناخته‌ام و کارشان را از نزدیک دیده‌ام، طبعاً همین انتظار هم از آن‌ها هست. خداوند ان‌شاءالله به شماها توفیق بدهد و بتوانید هرچه بیشتر کار را پیش ببرید.» «كمیته امداد همچنان كه در نام منتسب به امام است، عملاً هم موردتوجه و لطف خاص امام عزیزمان قرار داشته است.»«امدادرسانی به فقرا و گرسنگان وظیفه اصلی و مهم کمیته امداد امام خمینی (ره) است، اینجانب به‌طور مستمر و دستکم از ۱۰ منبع مستقل از هم و از همه نقاط کشور اطلاع و خبر کسب می‌کنم و از مسائل مختلف مطلع می‌شوم. هدف اصلی ما این است که در کشور هیچ فردی از گرسنگی رنج نبرد. اکنون دوره سازندگی است و عده‌ای در حال انباشتن ثروت هستند اما در کنار آن نمی‌توان تحمل کرد که عده‌ای فقیر نتوانند سدّ جوع و رفع گرسنگی کنند.»«ما دیده بودیم که بعضی از روشنفکران قبل از پیروزی انقلاب می‏گفتند چرا به سائل کمک می‏کنید! حتّی بعضی از افراد مذهبی هم تحت تأثیر آن فکر قرارگرفته بودند و می‏گفتند چرا به این فقرا کمک می‏کنید! غافل از این‌که این یک حکم الهی است؛ یعنی در حکومت حق هم باز یک جای خالی برای کمک به سائل و محروم باقی می‏ماند؛ «و فی اموالهم حقّ للسّائل و المحروم.»بی‌تردید کمیته امداد را می‌توان تقویت‌کننده انسجام و اعتماد اجتماعی و پیشگام دگرگونی‌های اجتماعی دانست. ارتباط  این مجموعه با فرد فرد مردم، جایگاه ویژه‌ای به این مجموعه بخشیده است. بدیهی است هر جامعه یا کشوری نخواهد و یا نتواند از این ظرفیت عظیم و موج در حال ظهور و تکامل عصر حاضر در جهت اهداف ملی و اجتماعی خود بهره گیرد، چه‌بسا مهم‌ترین سرمایه انسانی و فرصت‌های محیطی خود را به آسیب و تهدیدی جدی تبدیل ساخته است. این نهاد انقلابی بیش از ۸۰ درصد گروه‌های تحت پوشش برنامه‌های حمایتی دولت را تحت پوشش خدمات خود قرار داده است. در افق چشم‌انداز ۲۰ ساله این نهاد، توسعه شبکه ارتباطی و حمایتی مردمی و کارآمد برای کارهای عمیق، ماندگار، زودبازده و اثربخش میان اقشار آسیب‌پذیر جامعه و همچنین پیشتازی در احیاء و ترویج سنت‌های حسنه اسلامی و تقویت همبستگی‌های اجتماعی و حفظ همگرایی مردم با نظام اسلامی و تأمین اصل عدالت و رضایت اجتماعی به‌عنوان ویژگی‌های اصلی قیدشده است.