در کنار زوج‌هاي ناباروري که آرزوي بچه‌دار شدن دارند زوج‌هایي هم هستند که علاقه‌اي به فرزندآوري ندارند، آنها دلايل مختلفي ازجمله مشکلات اقتصادي و ترس از آينده را براي اين مسئله بهانه مي‌کنند، هرچند برخي از آنها هم بچه‌دار نشدن را نوع مُد تلقي مي‌کنند. به‌ تازگي معصومه آقا پور، نماينده مجلس در اظهارات عجيب‌وغريبي گفته است: «زوج‌ها رغبتي به بچه‌دار شدن ندارند و يک مورد خاص که دو سال است شيوع يافته، ذکر شرط زوجين براي عدم بچه‌دار شدن در عقدنامه است.»
اين در حالي است که علي مظفري، رئيس کانون سردفتران ازدواج و طلاق درباره رواج ثبت شرط بچه‌دار نشدن در شروط ضمن عقد اين اخبار را کذب مي‌داند و مي‌گويد: « حتي يک مورد هم وجود ندارد که شرط بچه‌دار نشدن در شروط ضمن عقد در دفترخانه‌ها ثبت شود شروط اين‌چنيني شرعاً و قانوني باطل است و امکان درج در سند ازدواج ندارد. حتي موردي نداشتيم که زوج‌هاي جوان در عقدنامه تلويحاً به بچه‌دار نشدن و يا دير بچه‌دار شدن اشاره داشته باشند.»
*بعضی شروط مخالف مقتضاي ذات عقد هستند
عبدالصمد خرمشاهي، حقوقدان در گفت‌وگو با «رسالت» به تحليل مسئله شرط ضمن عقد بچه‌دار نشدن مي‌پردازد و مي‌گويد: « شروطي مخالف مقتضاي ذات عقد هستند که منجر به ابطال آن ‌مي‌شود. بعد از آغاز زندگي زناشويي آميزش جنسي مقتضاي ذات عقد است که اگر صورت نگيرد منجر به ابطال شرط عقد مي‌شود.»
اين حقوقدان مي‌افزايد: « هم‌بستري و آوردن فرزند يکي از اهداف ازدواج است. شايد زوجه يا زوج قبل از ازدواج توافق کنند که بچه‌دار شوند اما هيچ‌کدام از آنها چه زوج يا زوجه نمي‌تواند در اين رابطه شرط و شروطي را تعيين کنند و اين خلاف مقتضاي ذات عقد است.»
خرمشاهي بابيان اينکه هيچ‌ ضمانت اجرايي وجود ندارد که زوجين بعد از ازدواج بچه‌دار نشوند، خاطرنشان کرد: « گذاشتن شرط براي بچه‌دار شدن بعد از عقد يا عروسي بين زوج و زوجه موضوعي است که به عرف جامعه بازمي‌گردد اما در رابطه با بچه‌دار نشدن نيازي به گذاشتن شرط عقد نيست چراکه هيچ ضمانت اجرايي وجود ندارد که زوجه بعد از عقد باردار نشود.»
اين حقوقدان، حق اشتغال و تعيين محل زندگي را از مواردي دانست که مي‌توان براي آن شرط ضمن عقد گذاشت و تصريح کرد: « موضوع شرط ضمن عقد براي بچه دار نشدن به دليل نداشتن هيچ‌گونه ضمانت اجرايي از اينکه زوجه بچه دار نشود قابل اجرايي نيست چرا که سرنوشت اين کودکي که متولد مي‌شود نامشخص و بلاتکليف خواهد ماند.»
*بعضی شروط بيهوده و نامشروع هستند
پوريا قهرماني، وکيل پايه يک دادگستري در گفت‌وگو با «رسالت» به تحليل مسئله شرط ضمن عقد براي بچه‌دار نشدن مي‌پردازد و مي‌گويد: « شروطي هستند که مي‌توانند منجر به ابطال عقد شوند. با توجه به اينکه شرط ضمن عقد براي بچه دار نشدن موجب سست شدن پايه خانواده‌ها مي‌شود هرچند عقد را ابطال نمي‌کند اما خلاف قانون و شرع در مسئله ازدواج است.»
اين وکيل پايه يک دادگستري مي‌افزايد: « قانون‌گذار از نظر حقوقي شروط باطل شدن عقد را مشخص کرده است از جمله اينکه شرطي که بيهوده، غيرعقلاني و نامشروع باشد باطل است. در قانون هم صراحتا به اين موضوع اشاره شده شرطي که منجر به سست شدن استحکام خانواده شود باطل است. »
قهرماني بابيان اينکه عقد نکاح با ساير عقدها متفاوت است و داراي شرايط خاص، تشريفات و ثبت است، خاطرنشان کرد: « در صورت بچه دار شدن زوجين بعد از ازدواج نمي‌توان اين شرط را پذيرفت چرا که هيچ ضمانت اجرايي وجود ندارد و منجر به سست شدن استحکام خانواده مي‌شود. در نتيجه اين شرط باطل است چرا که ازدواج را زير سوال مي‌برد.»
*ابطال شرط ضمن عقد براي بچه‌دار نشدن
حسن لطفي، عضو کميسيون اجتماعي مجلس شوراي اسلامي در گفت‌وگو با «رسالت» با اشاره به معضل کاهش رشد جميعت در کشور مي‌گويد: « گذاشتن شرط ضمن عقد در ازدواج براي بچه‌دار نشدن امري باطل است و آسيب‌هاي اجتماعي فراواني را به همراه دارد. مراکز حقوقي و قضائي بايد از گذاشتن چنين شروطي در عقدنامه جلوگيري به عمل آورند.»
پيامدهاي کاهش جمعيت کشور در سال‌هاي آينده موضوعي است که بارها از سوي کارشناسان و مسئولان مطرح شده است. اين در حالي است که رهبر انقلاب بارها تأکيد برافزايش جمعيت کشور را داشته‌اند و اينکه ايران ظرفيت ۱۵۰ ميليون نفر جمعيت را دارد.
اين نماينده مجلس با اشاره به مشکلات اقتصادي در کشور در چند سال اخير عنوان کرد: « مشکلات اقتصادي در کشور در چند سال اخير گسترش‌يافته است و برخي از خانواده‌ها هستند که به دليل اين مشکلات از بچه‌دار شدن ترس و واهمه دارند و اينکه آينده مطلوبي در انتظار فرزندان آنها نيست.»لطفي با تأکيد بر اينکه دولت بايد تدابير جدي براي مقابله با مشکلات اقتصادي در کشور اتخاذ کند تا به اين مشکلات پايان داده شود، گفت: « علاوه بر حل مشکلات اقتصادي بايد درزمينه فرزند آوري خانواده‌ها فرهنگ‌سازي شود تا خانواده‌ها و جوانان نسبت به آينده اميدوار باشند.»
عضو کميسيون اجتماعي مجلس شوراي اسلامي بابيان اينکه نبايد مشکلات اقتصادي عاملي شود که خانواده‌ها از نعمت فرزند محروم شوند، عنوان کرد:
« تفکرات ديني و مذهبي و اينکه خدا روزي‌رسان است بايد بيشتر مورد توجه قرار بگيرد اما دولت هم بايد شرايطي را فراهم کند که خانواده‌ها و جوانان از بابت مشکلات اقتصادي نگراني نداشته باشند و روحيه نشاط و اميدواري را بين آنها افزايش دهد.»
*شرط ضمن عقد براي بچه‌دار نشدن امري غيرعقلاني
فرشته روح افزا، عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي در گفت‌وگو با «رسالت» شرط ضمن عقد براي بچه‌دار نشدن را از نظر مراجع قضائي باطل و غيرعقلاني مي‌داند و مي‌گويد: « نه ‌تنها انسان بلکه همه موجودات زنده نياز به تکثر را در وجودشان احساس مي‌کنند. در چرخه زيستي تکثر يک واقعيت است که در ذات و فطرت همه موجودات قرار دارد و ضامن شرط بقاء است براي همين گذاشتن شرط ضمن عقد براي بچه‌دار نشدن محال است.» وي با اشاره به کاهش نرخ جمعيت کشور در سال‌هاي اخير گفت: « زماني بود که شعار فرزند کمتر زندگي بهتر را سر مي‌دادند اما طبق فرمايش رهبر انقلاب اگر جميعت کشور ما به ۱۵۰ ميليون نفر هم برسد مشکلي نخواهيم داشت. مشکل اقتصادي کشور ارتباطي به جمعيت کشور ندارد و به دليل عدم مديريت صحيح مسئولان است. اينکه برخي قصد بچه‌دار شدن را ندارند و مي‌خواهند شروطي گذاشته شود عقلاني نيست چراکه اين شرط به معني مقطوع‌النسل شدن است. علت اين ترس و واهمه زوجين براي بچه‌دار شدن خواسته جوان‌ها نيست بلکه هجمه بيروني است که به آنها القاء مي‌شود.»روح‌افزا با تأکيد بر اينکه بايد مشکلات اقتصادي براي مقابله با عدم ازدواج جوان‌ها به‌صورت ريشه‌اي حل شود، خاطرنشان کرد: « راهکارهايي را براي حل اين مشکلات بايد در نظر گرفت. بر اساس آمار جمعيت پژوهي سازمان ملل جمعيت کشور در
۳۰ سال آينده به ۳۰ ميليون نفر خواهد رسيد که نيمي از اين جمعيت را افراد مسن تشکيل خواهند داد و نيم ديگر را کودکان و جوانان هستند که اداره کشور را با مشکل مواجه خواهد کرد درحالي‌که کشور ما داراي ثروت‌هاي فراواني است.»
روح‌افزا با اشاره به ضعف‌هاي فرهنگي کشور براي نشان دادن اهميت مادر در جامعه گفت: « نهادها و متوليان فرهنگي ما در زمينه نشان دادن جايگاه زنان ضعيف عمل کرده‌اند درحالي‌که در جامعه نمونه واقعي زن‌هايي را داريم که مادر هستند و توانسته‌اند فرزندان شايسته‌اي را براي جامعه تربيت کنند.»
وي بابيان اينکه اگر مراجع قضائي هم به‌شرط ضمن عقد براي بچه‌دار نشدن راضي باشند باز هم نمي‌توان اين شرط را پذيرفت، خاطرنشان کرد: « احساسات انسان‌ها در يک درجه باقي نخواهد ماند و با گذشت زمان اين احساسات تغيير خواهد کرد چنانچه آرزوهاي انسان در سن ۲۰ سالگي با سن ۳۰ سالگي فرق دارد پس چرا بايد تعهدي سپرده شود که ممکن است در آينده امکان تغيير آن وجود داشته باشد.»
عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي با تأکيد بر اينکه اين نسخه‌ها را ديگران براي جوانان ما پيچيده‌اند گفت: به نظر اين هجمه‌اي است که از سوي کشورهاي بيگانه بر جوانان تحميل مي‌شود و قصد دارند که جمعيت کشور ما کاهش يابد.»روح‌افزا با اشاره به آيات و رواياتي که در رابطه با روزي‌رساني به انسان‌ها مطرح شده است، گفت: « هم نگاه ديني و هم نگاه انساني مي‌گويد که تحت هيچ شرايطي نبايد مانع تولد نوزادي شد. نبايد به دليل مشکلات اقتصادي براي آيندگان تصميم‌گيري شود چرا که ادامه حيات حق انسان‌هاي است که قصد دارند بعد از ما زندگي کنند.»