معصومه شمسيني غياثوند |
کسب درآمد از طريق کالاهاي آسيب‌رسان که سلامت شهروندان را تهديد مي‌کند علاوه بر اينکه غيرانساني و غيراخلاقي است، تبليغ آن نيز غيرقانوني محسوب مي‌شود. به‌تازگي در شهر تهران بر روي بيلبوردها و بنرها، با تبليغاتي مواجه مي شويم که به تبليغ کالاهاي آسيب‌رسان نظير چيپس و پفک مي‌پردازد.
باوجود توصيه‌ها و تذکرات متخصصين تغذيه براي عدم مصرف چيپس و پفک باز هم شاهد تبليغات اين نوع تنقلات مضر در سطح شهر هستيم که موجب ترغيب و تشويق کودکان و نوجوانان به استفاده از اين کالاهاي آسيب‌رسان مي‌شود.اين تبليغات در سطح شهر تهران به خاطر تأمين منابع مالي شهرداري صورت مي‌گيرد اين در حالي است که تبليغات کالاهايي که به‌ سلامت مردم ضرر برساند، جريمه دارد و در اين خصوص در قانون برنامه پنجم و ششم توسعه نيز تذکر داده ‌شده و وزارت بهداشت و درمان به‌عنوان مدعي مي‌تواند غرامت و ماليات دريافت کند.محمد نفر، کارشناس حقوق در رابطه با تبليغ کالاهاي مضرر مي‌گويد: « تبليغ کالاهاي مضر در راديو و تلويزيون بر اساس ماده۳۷ قانون برنامه پنجم توسعه و آيين‌نامه تبليغات سازمان صداوسيما ممنوع است اما اين قانون در بسياري از موارد ناديده گرفته‌شده است. در حال حاضر صداوسيما به‌عنوان رسانه ملي و همه‌گير، اجراي يکي از مهم‌ترين مفاد قانون برنامه پنجم را به تعويق انداخته است.»به گفته اين حقوقدان، «بر اساس ماده۳۷ قانون برنامه پنجم توسعه، تبليغ خدمات و کالاهاي تهديدکننده سلامت که مصاديق آن توسط کارگروه موضوع بند الف اين ماده تعيين و اعلام مي‌شود از سوي تمام رسانه‌ها ممنوع است» ولي شاهد هستيم که برخي ارگان‌ها نسبت به اين قانون بدون توجه هستند که اين بي‌توجهي سلامت مردم را در راستاي تبليغات کالاهاي آسيب‌رسان به خطر مي‌اندازد. درواقع شهرداري از توصيه‌هاي کارشناسان تبليغات غافل مانده و به خاطر کسب درآمد سلامت شهروندان را ناديده گرفته است.»
* جلوگيري از گسترش کالاهاي آسيب‌رسان
محمدحسين قرباني، نايب ‌رئيس کميسيون بهداشت درمان مجلس شوراي اسلامي در گفت‌وگو با «رسالت» در رابطه با جلوگيري از گسترش کالاهاي آسيب‌رسان مثل چيپس و پفک، مي‌گويد: « يکي از راهکارهاي جلوگيري استفاده از محصولاتي که براي سلامتي کودکان و نوجوانان مضر است ممنوعيت تبليغات در رسانه‌ها به‌ويژه صداوسيما در سطح شهرها است اما اين سازمان‌ها به دليل مشکلات بودجه براي تأمين منابع مالي اقدام به اين تبليغات مي‌کنند.»وي با بيان اينکه اين تبليغات هزينه‌ها و خسارت‌هاي جبران‌ناپذيري را براي سلامت جامعه در آينده به همراه خواهد داشت، خاطرنشان کرد: « محصولات و کالاهاي آسيب‌پذير همانند چيپس و پفک باعث افزايش فشارخون در ميانسالي مي‌شود و به دليل جلوگيري از تحرک منجر به افزايش بيماري‌هاي قلبي و عروقي خواهد شد.»نايب‌رئيس کميسيون بهداشت و درمان مجلس شوراي اسلامي با انتقاد از ناديده گرفته شدن قانون‌هايي که براي مقابله با مصرف کالاهاي آسيب‌ رسان در نظر گرفته‌شده است، گفت: « براي مقابله با بسياري از بيماري‌ها بايد پيشگيري به عمل آورد در حالي برخي از نهادها به دليل عدم توجه به اين قانون‌ها منجر به تغيير افکار عمومي مي‌شوند. اينکه ما قانوني بنويسيم اما به دليل ناديده گرفتن مورد حمايت قرار نگيرد نمي‌توان انتظار نتيجه‌ و خروجي از اين قانون‌ها را داشت.»
اين نماينده مجلس مي‌افزايد: « عدم نظارت کافي و ارزان بودن کالاهاي آسيب‌ رسان‌که به‌راحتي در دسترس کودکان و نوجوانان قرار مي‌گيرد خسارت‌ها فراواني را به همراه خواهد داشت اگر قرار است که اين محصولات توليد شود بايد مضرات اين محصولات هم براي والدين تبيين شود براي مصرف آن کنترل به عمل آيد چرا که مصرف بيش از اندازه اين محصولات منجر به تغيير ذائقه کودکان و افزايش چاقي، ديابت و فشار خون در کشورهاي توسعه يافته خواهد بود.»قرباني با تأکيد بر اينکه بايد جلوي تبليغات کالاهاي آسيب رسان مثل چيپس و پفک گرفته شود، گفت: « بايد خانواده‌ها را به سمت استفاده از کالاها و محصولات سلامت‌محور و استاندارد سوق داد. هرچند که توليد اين کالاها منعي ندارد اما بايد مضرات آنها گوشزد شود و بهترين راه اين است که تبليغات داراي چارچوب قانوني باشد.»
نايب‌رئيس کميسيون بهداشت و درمان مجلس شوراي اسلامي بابيان اينکه مشکل قانوني در خصوص پيشگيري از مصرف کالاهاي پرخطر وجود ندارد، گفت: « در دستگاه‌هاي اجرايي مشکل قانون وجود ندارد و در حوزه اجرايي از جمله پيشگيري، بهداشت و آموزش اگر نهادها و سازمان‌هايي ادعا داشته باشند که مشکلاتي وجود دارد کميسيون بهداشت مجلس آمادگي لازم را براي تدوين قوانين دارد و حاضر است که در اين رابطه گام اساسي بردارد.»
*افزايش استفاده از کالاهاي آسيب‌رسان با تبليغات
اما در قانون هم به صراحت اعلام شده است که از تبليغات کالاهاي غذايي که براي سلامت مردم ضرر دارد مي‌توان ماليات دريافت کرد و اين امر خلاف و پيگرد دارد. درحالي‌که بنرها و بيلبوردهاي شهرداري تهران با تبليغات چيپس و پفک زحمات و فرهنگ‌سازي‌هاي ساير نهادها را هدر مي‌دهد.
هدايت حسيني، استاد دانشگاه انستيتو تحقيقات تغذيه‌اي و صنايع غذايي کشور در گفت‌وگو با «رسالت» با اشاره به آسيب‌هاي مصرف چيپس و پفک، مي‌گويد: « چيپس و فرآورده حجمي غلات جزو کالاهاي آسيب‌رسان به‌سلامت انسان‌ها است که از سوي وزارت بهداشت و درمان نيز جزو کالاهاي آسيب‌رسان شناخته‌شده است که تبليغات آن ممنوع است و دولت مي‌تواند برحسب ماليات وزارت بهداشت و درمان و وزارت صنعت، معدن و تجارت ماليات آن را دريافت کند.» وي با بيان اينکه اين کالاها داراي نمک بالا هستند و درصد چربي اين محصولات به‌ويژه در محصول چيپس بالا است، خاطرنشان کرد: « ازآنجاکه بيشتر مصرف‌کنندگان اين کالاهاي پرخطر کودکان و نوجوانان هستند مي‌تواند در سبد غذايي آنها قرار بگيرد و منجر به تغيير ذائقه آنها شود و اين احتمال که در آينده از غذاهاي پرنمک استفاده کنند افزايش خواهد يافت در نتيجه اين موضوع مي‌تواند خسارت‌هاي جبران‌ناپذيري را ازجمله افزايش بيماري‌ها به همراه داشته باشد.»استاد دانشگاه انستيتو تحقيقات تغذيه‌اي و صنايع غذايي کشور افزود: « تبليغ اين کالاهاي پرخطر بر اساس قانون ششم توسعه کشور ممنوع است. همان‌طور که در خيلي کشورها اين قانون وجود دارد در کشور ما نيز اين قانون وضع‌شده است که اين کالاها براي کودکان و نوجوانان تبليغ نشود و تشويق به مصرف کالاهاي آسيب‌رسان که به ضرر سلامت کودکان است غيرقانوني است.»حسيني ضمن ارائه راهکاري براي مقابله با عدم استفاده کودکان و نوجوانان براي مصرف چيپس و پفک گفت: «افزايش قيمت اين محصولات يکي از راه‌هايي است که مي‌تواند منجر به کاهش مصرف آن شود همان‌طور که اين تجربه وجود دارد که افزايش قيمت و ماليات کالاهاي آسيب‌رسان منجر به کاهش مصرف آن خواهد شد.» تبليغات پرزرق‌وبرق کالاهاي آسيب‌رساني مانند چيپس و پفک کودکان و نوجوانان را به مصرف اين کالاهاي ترغيب و مشکلات جسمي فراواني را براي آنها در آينده ايجاد خواهد کرد اين در حالي است که مديريت شهري نه‌تنها اقدامي را براي جلوگيري از استفاده اين کالاهاي آسيب رسان انجام نداده‌ است بلکه با تبليغ اين محصولات در سطح شهر کسب درآمد مي‌کند.